Ngày 10/3, tại TP. Cần Thơ đã diễn ra Hội nghị tổng kết dự án các trung tâm đổi mới sáng tạo xanh (GIC) do Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) cùng UBND TP. Cần Thơ và các đơn vị có liên quan tổ chức.
Dự án GIC Việt Nam là một hợp phần của Chương trình các trung tâm đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp và thực phẩm, thuộc sáng kiến toàn cầu "Một thế giới không nạn đói" (One World - No Hunger) do Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển CHLB Đức (BMZ) tài trợ, thực thi bởi Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ) tại 15 nước châu Phi và châu Á.
Thúc đẩy đổi mới sáng tạo thông qua việc triển khai 10 giải pháp tiên tiến dành cho nông hộ
Dự án GIC Việt Nam là gói cam kết hỗ trợ kỹ thuật từ Chính phủ Đức, được phối hợp thực hiện bởi GIZ, Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn thuộc Bộ NN&MT và 6 tỉnh, thành phố ở vùng ĐBSCL: Cần Thơ, An Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang, Kiên Giang và Sóc Trăng.
Dự án thực hiện trên 2 chuỗi giá trị nông sản chủ lực là lúa gạo và xoài. Mục tiêu của dự án là hỗ trợ cải thiện thu nhập cho các hộ sản xuất nhỏ, tạo thêm việc làm, nâng cao khả năng chống chịu của các chuỗi giá trị lúa gạo và xoài thông qua những mô hình kinh doanh có tính cạnh tranh, giảm thiểu tác động môi trường.
Dự án đã thúc đẩy đổi mới sáng tạo thông qua việc triển khai 10 giải pháp tiên tiến dành cho nông hộ, bao gồm 6 giải pháp cho chuỗi giá trị lúa gạo và 4 giải pháp cho chuỗi xoài.
Cụ thể, đối với lúa, gồm: Canh tác lúa gạo bền vững (SRP), tưới nước ngập khô xen kẽ (AWD), quản lý mức tồn dư hóa chất tối đa (MRL), quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), mô hình sản xuất lúa hữu cơ trên ruộng lúa - tôm, quản lý rơm rạ, lớp học kinh doanh cho nông dân (FBS).
Đối với xoài, gồm: Kỹ thuật tỉa cành tạo tán cho cây xoài, quản lý dinh dưỡng trong đất, tưới tiêu bền vững, MRL và IPM.
Không chỉ dừng lại ở cấp nông hộ, dự án cũng triển khai các giải pháp đổi mới cho các hợp tác xã (HTX) và doanh nghiệp vừa và nhỏ như: Giải pháp quản lý kinh doanh cho HTX lúa gạo, canh tác lúa gạo theo hợp đồng và cải thiện năng lực cung cấp dịch vụ nông nghiệp, kinh doanh sản phẩm thương hiệu (gạo và xoài), quản lý thất thoát sau thu hoạch đối với xoài. Những đổi mới này giúp nâng cao năng suất, giảm tác động môi trường và tăng tính bền vững cho sản xuất nông nghiệp.
Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng cho rằng, dự án là bước khởi đầu quan trọng để các nhà quản lý, hợp tác xã, nông dân và doanh nghiệp chuyển đổi từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế, hướng đến phát triển nền nông nghiệp tuần hoàn và gia tăng giá trị sản phẩm.
“Ngành nông nghiệp Việt Nam chắc chắn sẽ hướng tới một nền sản xuất xanh, sạch, hữu cơ và tuần hoàn nhằm nâng cao thu nhập cho người nông dân”, Thứ trưởng nhận định.
Đồng thời, Thứ trưởng Bộ NN&MT Võ Văn Hưng đề nghị chính quyền các địa phương vùng ĐBSCL và các bên có liên quan nhân rộng, phát huy, tiếp tục khuyến khích đổi mới, sáng tạo trong nông nghiệp.
Bộ NN&MT sẽ tiếp tục đồng hành cùng các địa phương, với tinh thần đổi mới về cơ chế, thể chế và tháo gỡ những “điểm nghẽn”, hướng đến nền nông nghiệp bền vững, hiệu quả. Đồng thời, cần tiếp tục tăng cường hợp tác giữa các bên có liên quan ở trong nước và với quốc tế, thúc đẩy triển khai các chương trình, dự án…
Giải pháp hữu ích thúc đẩy cơ cấu lại ngành nông nghiệp Việt Nam
Sau hơn 4 năm triển khai (từ 2021-2025), Dự án GIC Việt Nam đã mang lại rất nhiều kết quả tích cực và ý nghĩa, những bài học kinh nghiệm cùng các đổi mới sáng tạo đã thực hiện từ dự án là những công cụ, giải pháp hữu ích thúc đẩy cơ cấu lại ngành nông nghiệp Việt Nam.
Theo Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ Nguyễn Ngọc Hè cho biết, thu nhập của các hộ sản xuất nhỏ được cải thiện rõ rệt, nông dân có thêm việc làm và nguồn thu nhập ổn định, khả năng chống chịu của chuỗi giá trị lúa gạo được nâng cao. Đồng thời, các mô hình sản xuất kinh doanh trở nên cạnh tranh hơn và giảm tác động đến môi trường. Ngoài những kết quả có thể đo lường, dự án còn mang lại giá trị lớn thông qua sự hợp tác bền chặt giữa Đại sứ quán Đức tại Việt Nam, Tổ chức Phát triển Đức và các chuyên gia Đức tại 6 tỉnh ĐBSCL.
"Sự hợp tác chặt chẽ, cùng với tinh thần năng động, sáng tạo và sự kiên trì của các bên tham gia, chính là công cụ và giải pháp hữu ích giúp thành phố thực hiện chương trình tái cơ cấu nông nghiệp một cách hiệu quả”, ông Hè nói.
Còn tại Đồng Tháp, 3 năm thực hiện dự án, tỉnh đã tổ chức 195 lớp đào tạo, trang bị kiến thức và kỹ năng cho nông dân, với hơn 6.000 nông dân tham gia, trong đó 75% là người lớn tuổi.
Tỉnh cũng đã triển khai nhiều mô hình sản xuất bền vững, trong đó có mô hình “Sản xuất lúa theo tiêu chuẩn SRP” tại HTX Phú Thọ, giúp tăng lợi nhuận trung bình 2,9 triệu đồng/ha, giảm chi phí và giá thành sản xuất, đồng thời mở rộng diện tích lên 120ha. Rơm rạ sau thu hoạch được thu gom để sản xuất nấm và làm nguyên liệu ủ phân hữu cơ truyền thống.
Ngoài ra, mô hình “Sản xuất, kinh doanh giá thể hữu cơ từ rơm sau trồng nấm” tại HTX Tân Bình cũng mang lại hiệu quả cao, với sản lượng 150-200 tấn/năm, lợi nhuận đạt 120 triệu đồng/năm.
Đối với cây xoài, mô hình “Áp dụng kỹ thuật canh tác bền vững trên xoài cát chu” giúp giảm 50% lượng phân bón, tiết kiệm nước tưới, tăng năng suất lên 15,6 tấn/ha và nâng cao chất lượng sản phẩm. Đặc biệt, nhờ ứng dụng công nghệ bảo quản sau thu hoạch, thời gian bảo quản xoài được kéo dài từ 7 ngày lên 21 ngày, hỗ trợ xuất khẩu sang các thị trường như Úc, Mỹ, Hàn Quốc.
"Từ những kết quả đạt được, Đồng Tháp đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm quan trọng. Trong đó, việc không đốt rơm rạ mà sử dụng chế phẩm sinh học để phân hủy nhanh giúp giảm ô nhiễm môi trường, hạn chế phát thải khí nhà kính và cải thiện độ màu mỡ của đất. Đồng thời, ứng dụng cơ giới hóa trong thu gom và tái sử dụng rơm không chỉ giúp hợp tác xã mở rộng hoạt động kinh doanh mà còn tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho nông dân", ông Trần Thanh Tâm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường đánh giá.
Tại hội nghị, các cơ quan chuyên môn thuộc Bộ NN&MT, đại diện GIZ cùng các địa phương, doanh nghiệp, HTX và các bên có liên quan báo cáo kết quả thực hiện dự án. Chia sẻ các mô hình, kinh nghiệm và giải pháp nhằm tiếp tục phát huy, nhân rộng ứng dụng các đổi mới sáng tạo đối với chuỗi giá trị lúa gạo và xoài ở ĐBSCL.
Tham dự hội nghị, nhiều nông dân, doanh nghiệp và HTX cho biết, tới đây vẫn tiếp tục duy trì thực hiện các mô hình và nhân rộng ứng dụng các đổi mới sáng tạo nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành lúa gạo và xoài…
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng đã chỉ ra 5 điểm quan trọng rút ra từ thực tiễn triển khai dự án. Đầu tiên, thành công lớn nhất của dự án, đó là định hướng thay đổi tư duy và phương thức sản xuất của nông dân.
Thứ hai, dự án đã hỗ trợ cung cấp tài liệu hướng dẫn dễ hiểu, dễ tiếp cận, giúp nông dân và HTX nâng cao kiến thức một cách hiệu quả. Với hơn 200.000 nông dân được đào tạo, dự án đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và năng lực sản xuất của người dân.
Thứ ba, việc số hóa và lượng hóa hoạt động sản xuất kinh doanh đã giúp nông dân thay đổi tư duy, minh bạch hóa giá trị đầu vào, đầu ra, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế.
Thứ tư, tính mở rộng của dự án đóng vai trò quan trọng. Khi kết thúc, câu hỏi đặt ra là liệu các mô hình này có thể tiếp tục nhân rộng hay không. Theo ông, đây chính là tiền đề quan trọng để phát triển bền vững trong tương lai.
Thứ năm, dự án đã giúp phát hiện thêm nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu và triển khai, mở ra những hướng đi mới cho ngành nông nghiệp, góp phần đưa nền sản xuất nông nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững./.
