Bộ Giao thông vận tải cho biết, Luật Giao thông đường bộ năm 2008 quy định mạng lưới đường bộ Việt Nam được chia làm 6 hệ thống bao gồm quốc lộ, đường tỉnh, đường huyện, đường xã, đường đô thị và đường chuyên dùng, tuy nhiên trong các hệ thống đó chưa đề cập đến đường giao thông nông thôn.
Các phương tiện giao thông sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo đang ngày một phát triển và có xu thế thay thế cho các phương tiện sử dụng động cơ đốt trong gây hiệu ứng về môi trường. Tuy nhiên, hiện nay hạ tầng giao thông chỉ mới đáp ứng cho nhu cầu vận hành của các phương tiện giao thông thông thường, chưa đảm bảo được nhu cầu cũng như thúc đẩy người dân sử dụng các phương tiện giao thông sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo.
Việc đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ đang được đầu tư chủ yếu theo 2 hình thức: đầu tư công và đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP). Tổng nhu cầu vốn đầu tư cho đường bộ giai đoạn 2018 - 2023 khoảng 651.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 61,94% trong tổng nhu cầu vốn đầu tư cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông Việt Nam. Việc bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ được đầu tư chủ yếu bằng vốn ngân sách nhà nước trung ương và địa phương. Tổng nhu cầu vốn quản lý, bảo trì giai đoạn 2019 - 2030 là 296.007 tỷ đồng.
Các công trình hạ tầng kỹ thuật cấp thiết được xây dựng trong phạm vi bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ngày càng nhiều, sự khoan đào, cắt xẻ kết cấu hạ tầng giao thông gia tăng dẫn đến mặt của đường bộ trở nên gồ ghề, thiếu êm thuận, có nguy cơ gây mất an toàn giao thông diễn ra ngày càng nhiều trong các đô thị, thành phố lớn.
Đề xuất 2 phương án
Nhằm mục tiêu tăng cường phân cấp, phân quyền trong đầu tư, xây dựng, quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì công trình đường bộ; xây dựng khung pháp lý, huy động tối đa mọi nguồn lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nói chung, đường cao tốc nói riêng nhằm xây dựng phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ phát triển hiện đại, kết nối đồng bộ, đáp ứng được nhu cầu của nền kinh tế; triển khai các mục tiêu quốc gia để phát triển giao thông nông thôn, Bộ Giao thông vận tải đề xuất 2 phương án hoàn thiện khung pháp lý kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ như sau:
Phương án 1: giữ nguyên các quy định về phân loại, điều chỉnh, đấu nối đường bộ và về đầu tư, quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông như quy định hiện hành.
Phương án 2: bổ sung thêm các quy định về phân loại hệ thống đường bộ; phân định rõ thẩm quyền phân loại và điều chỉnh, kết nối giao thông đường bộ; quy định về phân cấp, phân quyền đầu tư xây dựng, quản lý, khai thác, bảo trì đường bộ; yêu cầu, xây dựng, lắp đặt công trình hạ tầng trong phạm vi bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ cho phù hợp với thực tiễn; quy định nguồn tài chính để đầu tư xây dựng, quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ để đảm bảo tính đặc thù; quy định cơ chế đột phá trong đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nói chung, đường cao tốc nói riêng.
Bộ Giao thông vận tải đề xuất lựa chọn phương án 2
Lý do Bộ đưa ra là phương án này sẽ có nhiều tác động tích cực như: Đối với nhà nước, đảm bảo sự kết nối liên thông về giao thông, kinh tế - xã hội từ nông thôn đến thành thị, giữa các miền trong cả nước; có cơ chế để bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông nông thôn nói riêng và bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nói chung, làm tăng hiệu quả và nguồn lực của xã hội trong việc phát triển kinh tế xã hội của hơn 193.155,6 tỷ đồng được đầu tư từ ngân sách nhà nước cho mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.
Bên cạnh đó, đảm bảo tính đồng bộ giữa hệ thống kết cấu hạ tầng từ trung ương đến địa phương; đẩy mạnh thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước về giao thông đường bộ; làm rõ được trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc phát triển đồng bộ hệ thống giao thông đường bộ, trong việc phân loại, điều chỉnh, kết nối giao thông đường bộ để đảm bảo nguyên tắc vận hành thông suốt và an toàn, giảm chi phí vận chuyển.
Tạo sự minh bạch về trách nhiệm của các chủ thể liên quan đến công tác quản lý, đầu tư, khai thác, bảo trì, bảo vệ kết cấu hạ tầng đường bộ; huy động được mọi nguồn lực xã hội cho việc đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông nói chung, đường cao tốc nói riêng, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước; đáp ứng được yêu cầu hiện đại hóa công tác quản lý, điều hành giao thông vận tải; bảo đảm các yếu tố kỹ thuật và an toàn giao thông của công trình đường bộ cho người và phương tiện tham gia giao thông từ quy trình lập dự án, thiết kế, thi công trước và trong quá trình khai thác. Mạng lưới giao thông đường bộ được quản lý thống nhất từ trung ương đến địa phương; khuyến khích được người dân, doanh nghiệp sử dụng các phương tiện giao thông sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, giảm ô nhiễm môi trường do số lượng phương tiện sử dụng động cơ đốt trong giảm.
Đối với người dân, được vận hành phương tiện trên hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đồng bộ, có hạ tầng đáp ứng cho phương tiện sử dụng năng lượng tái tạo, năng lượng điện; được thụ hưởng những giá trị dịch vụ chất lượng và có mức chi phí phù hợp từ hệ thống kết cấu hạ tầng thông minh, hiện đại, êm thuận và nối dài, thông suốt mọi miền trên đất nước.
Đối với doanh nghiệp, được vận hành trên hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại, êm thuận, có hạ tầng kỹ thuật sẵn sàng đáp ứng cho các phương tiện hiện đại, sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; tiết kiệm chi phí về nhiên liệu, về thời gian, tăng hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp; có nhiều cơ hội để đầu tư vào hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ như đầu tư, khai thác, vận hành đường bộ, đầu tư bến xe, bãi đỗ xe, trạm dừng nghỉ đường bộ, hình thành nên những doanh nghiệp kinh doanh kết cấu hạ tầng lớn mạnh, có sức mạnh và kinh nghiệm để vươn ra đầu tư quốc tế trong lĩnh vực này.
Chính sách này sẽ tạo động lực cho sự thu hút các nguồn lực tham gia đầu tư, xây dựng, bảo vệ và phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, làm rõ thẩm quyền của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc quản lý, bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.
