Hội chợ quan trọng nhưng chưa phải con đường dài
Với lợi thế là tỉnh có nền nông nghiệp đa dạng, nhiều làng nghề truyền thống và vùng nguyên liệu phong phú, Thanh Hóa hiện sở hữu hàng trăm sản phẩm đặc trưng trải dài từ miền núi cao đến vùng ven biển. Toàn tỉnh có hơn 660 sản phẩm được công nhận đạt chuẩn OCOP, trong đó 2 sản phẩm OCOP 5 sao và nhiều sản phẩm đạt hạng 3 sao, 4 sao, góp phần khẳng định vị thế của nông sản xứ Thanh trên bản đồ nông nghiệp cả nước.
Nhằm đưa sản phẩm địa phương đến gần hơn với người tiêu dùng, những năm qua, tỉnh Thanh Hóa đã tích cực tham gia nhiều hội chợ, triển lãm thương mại trong và ngoài tỉnh. Chỉ tính riêng năm 2024–2025, xứ Thanh có mặt ở hầu hết các hội chợ lớn tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh… với hàng trăm sản phẩm được giới thiệu. Các gian hàng OCOP của tỉnh luôn nằm trong nhóm thu hút đông khách nhất, góp phần lan tỏa hình ảnh vùng đất xứ Thanh năng động, sáng tạo.
Tuy nhiên, sau những ngày hội rộn ràng, khi ánh đèn tắt, không ít sản phẩm lại quay về tình cảnh quen thuộc, tiêu thụ cầm chừng, thiếu đơn hàng ổn định, thậm chí tồn kho. Điều này cho thấy, dù hội chợ là cơ hội vàng để quảng bá, nhưng chưa thể trở thành “kênh sống” bền vững nếu thiếu chiến lược nối dài sau sự kiện.
Một số sản phẩm OCOP dù được đánh giá cao về chất lượng, bao bì đẹp, song lại chưa xây dựng được thương hiệu lâu dài, chưa có kênh phân phối rõ ràng. Thực tế, nhiều hợp tác xã và doanh nghiệp địa phương vẫn trông chờ vào các đợt xúc tiến thương mại do tỉnh tổ chức, thay vì chủ động tiếp cận thị trường bằng năng lực nội tại.
Theo bà Nguyễn Thị Vân, Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn Đầu tư và Phát triển Nông nghiệp VINACO (Thanh Hóa) – đơn vị đã đồng hành, hỗ trợ hàng chục sản phẩm OCOP của tỉnh, hội chợ là cơ hội tốt để quảng bá nông sản, nhưng không thể là điểm tựa duy nhất cho sự phát triển.
Bà Vân cho rằng Thanh Hóa có tiềm năng lớn trong phát triển sản phẩm OCOP và đặc sản vùng miền, song thực tế địa phương vẫn chưa phát huy hết lợi thế đó. “Hội chợ giúp sản phẩm được biết đến nhiều hơn, nhưng nếu chỉ dừng ở đó thì rất khó đứng vững trên thị trường,” bà chia sẻ.
Cũng theo bà Vân, để nông sản phát triển bền vững, các cơ sở sản xuất cần chuẩn hóa quy trình, đầu tư bao bì, xây dựng truy xuất nguồn gốc và chủ động tham gia các kênh phân phối hiện đại, nhất là thương mại điện tử và hệ thống bán lẻ ổn định.
Hiện VINACO là một trong những đơn vị tiên phong trong tư vấn, đào tạo và hỗ trợ các chủ thể OCOP tiếp cận thị trường. Bà Vân cho biết, nhiều sản phẩm của Thanh Hóa có chất lượng không thua kém các địa phương khác, nhưng hạn chế lớn nhất vẫn là thiếu chiến lược thương hiệu và mối liên kết tiêu thụ ổn định.
Thực tế cho thấy, không ít sản phẩm OCOP chỉ “sống” được trong thời gian diễn ra hội chợ, sau đó lại rơi vào cảnh tiêu thụ chậm. Nguyên nhân bắt nguồn từ quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu chiến lược quảng bá trực tuyến và năng lực cung ứng còn hạn chế. Nhiều cơ sở chưa đủ vốn đầu tư cho dây chuyền chế biến, bảo quản, nên sản phẩm khó duy trì chất lượng ổn định và đáp ứng yêu cầu của các hệ thống phân phối lớn.
Hội chợ, vì thế, chỉ nên được xem là dịp để các chủ thể học hỏi, kết nối và quảng bá hình ảnh, chứ không phải “chợ bán hàng” theo nghĩa ngắn hạn. Để phát triển bền vững, nông sản xứ Thanh cần có mặt thường xuyên tại các siêu thị, sàn thương mại điện tử và ký kết được những hợp đồng tiêu thụ dài hạn. Chỉ khi đó, sản phẩm địa phương mới thực sự bước ra khỏi “cái bóng” của hội chợ và khẳng định chỗ đứng vững chắc trên thị trường.
Cần chuyển từ “đi hội chợ” sang “đi thị trường”
Có thể thấy, hội chợ là hình thức tiếp cận trực tiếp với người tiêu dùng, nhưng giá trị bền vững chỉ đến khi doanh nghiệp chủ động mở rộng thị trường, xây dựng thương hiệu và kết nối dài hạn với các nhà phân phối.
Theo các chuyên gia và từ thực tế khảo sát tại nhiều địa phương, nông sản xứ Thanh vẫn loay hoay tìm vị thế trên thị trường. Không ít cơ sở sản xuất còn tư duy ngắn hạn trong xúc tiến, coi hội chợ là “đích đến” thay vì bước khởi đầu cho hành trình dài. Sau những ngày sôi động ở gian hàng, nhiều sản phẩm lại rơi vào cảnh chững lại, thiếu kênh quảng bá và kết nối ổn định.
Bên cạnh đó, phần lớn sản phẩm vẫn thiếu một chuỗi giá trị hoàn chỉnh. Nhiều mặt hàng còn ở dạng thô, chế biến đơn giản, bao bì và nhãn hiệu chưa đáp ứng yêu cầu của thị trường hiện đại, khiến giá trị gia tăng thấp và khó cạnh tranh.
Mặt khác, năng lực chuyển đổi số của các cơ sở sản xuất còn hạn chế. Trên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso hay ShopeeFood, số lượng sản phẩm OCOP của Thanh Hóa còn khá khiêm tốn, chủ yếu do thiếu nhân lực, kinh nghiệm tiếp thị trực tuyến và hạ tầng công nghệ.
Ông Đỗ Văn Bộ, chủ thể sản phẩm OCOP 3 sao Dò lụa Sải vàng cho biết: “Sản phẩm đa phần bán sỉ tại nhà, hoặc tại một số cửa hàng nên lượng tiêu thụ ít, chỉ những buổi Hội chợ, triển lãm, may ra sản phẩm tiêu thụ tốt hơn, có những lần, tôi phải thuê thêm người về làm để có thêm sản phẩm”.
Ngoài ra, việc thiếu liên kết vùng và thương hiệu tập thể cũng là rào cản lớn. Một sản phẩm riêng lẻ khó mở rộng quy mô và khẳng định chỗ đứng nếu không gắn với chỉ dẫn địa lý hoặc thương hiệu chung của địa phương.
Theo các chuyên gia, để nông sản xứ Thanh thoát khỏi sự phụ thuộc vào hội chợ, điều quan trọng là chuyển trọng tâm từ “mang đi giới thiệu” sang “xây dựng thương hiệu bền vững”. Trước hết, cần chú trọng chất lượng và truy xuất nguồn gốc, bởi đó là “tấm hộ chiếu” giúp sản phẩm bước vào thị trường rộng lớn hơn.
Bên cạnh việc đầu tư bao bì, chế biến sâu để nâng cao giá trị, các địa phương cũng cần phát triển kênh phân phối hiện đại, nhất là thương mại điện tử và hệ thống bán lẻ ổn định. Khi sản phẩm có thể đến tay người tiêu dùng mọi lúc, mọi nơi, sức sống của thị trường sẽ không còn phụ thuộc vào những sự kiện ngắn hạn.
Chuyên gia nông nghiệp Nguyễn Thị Vân nhận định: “Muốn nông sản phát triển bền vững, phải coi hội chợ là nơi khởi đầu chứ không phải đích đến. Sản phẩm chỉ thực sự trưởng thành khi có thương hiệu, có chuỗi liên kết và giữ được uy tín lâu dài với người tiêu dùng.”
Để làm được điều đó, Thanh Hóa cần nhìn nhận hội chợ như một bàn đạp khởi đầu, chứ không phải “phao cứu sinh”. Khi sản phẩm đã có chỗ đứng thực sự trên thị trường – bằng chất lượng, thương hiệu và chiến lược dài hạn – nông sản xứ Thanh chắc chắn sẽ vươn xa hơn cái bóng hội chợ, trở thành niềm tự hào không chỉ của người dân Thanh Hóa, mà của cả nông nghiệp Việt Nam./.
