Sản lượng tốt, tỉ lệ chế biến sâu chưa cao
Trong khuôn khổ Kỳ họp thứ Tám, HĐND tỉnh khóa X tỉnh Đắk Lắk vừa diễn ra, các đại biểu thẳng thắn nêu ra những vấn đề liên quan đến việc phát triển cây cà phê của tỉnh. Theo đó, các vấn đề bao gồm: chính sách ưu đãi cón ít; quy mô và diện tích trồng nhỏ lẻ, manh mún, dẫn đến khó chuyển giao kỹ thuật; người dân sản xuất theo kiểu truyền thống, tự phát, hạn chế trong việc áp dụng quy trình kỹ thuật tái canh cà phê; nhiều diện tích cà phê tái canh không đạt hiệu quả…
Giai đoạn 2017-2023, UBND tỉnh, các sở, ngành, địa phương đã triển khai và thực hiện Nghị quyết số 24/2017/NQ-HĐND (13/7/2017) của HĐND tỉnh Đắk Lắk về phát triển cà phê bền vững của tỉnh Đắk Lắk đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 đạt nhiều kết quả tích cực.
Đầu tiên phải nói đến đó là Chương trình tái canh cà phê được triển khai thực hiện bảo đảm theo kế hoạch. Theo thống kê, tổng diện tích cà phê có chứng nhận toàn tỉnh đạt trên 30.000 ha. Tổng sản lượng cà phê thu hoạch đạt 535.672 tấn. Trong đó, có khoảng 90% sản lượng được thu hái, phơi sấy và bảo quản theo đúng quy trình kỹ thuật tiêu chuẩn.
Về hoạt động chế biến sau thu hoạch, toàn tỉnh có 100% các cơ sở chế biến cà phê nhân xuất khẩu tuân thủ đúng quy chuẩn kỹ thuật. Cà phê sau chế biến hầu hết đều đạt điều kiện bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngoài ra, cà phê chế biến sâu áp dụng công nghệ và quy trình quản lý tiên tiến, trang thiết bị, máy móc của các doanh nghiệp cà phê Đắk Lắk hiện nay đã được đổi mới nhiều và hiện đại hơn.
Kim ngạch xuất khẩu cà phê của tỉnh được duy trì tương đối ổn định. Đến năm 2023 số lượng cà phê xuất khẩu đạt trên 304.000 tấn cùng kim ngạch đạt trên 760 triệu USD. Tuy nhiên, tỷ lệ cà phê chế biến sâu trên tổng sản lượng chỉ đạt 8,11%, thấp hơn so với các niên vụ trước đó.
Bên cạnh những kết quả đạt thì Đắk Lắk vẫn còn tồn tại một số hạn chế, khó khăn như: duy trì ổn định số héc-ta cà phê 2020 không đạt được mục tiêu đề ra. Ngoài ra, diện tích cà phê già cỗi cần tái canh chiếm tỷ lệ lớn. Diện tích cà phê chủ động nước tưới mới chỉ đạt 67,62% so với mức đề ra là 75 - 80% của Nghị quyết 24.
Ngoài ra, việc huy động vốn và nguồn lực hỗ trợ cho việc tái canh cây cà phê còn hạn chế. Việc tổ chức sản xuất cà phê chủ yếu là sản xuất cá thể nhỏ lẻ và manh mún. Diện tích cà phê sản xuất tập trung thành vùng chuyên canh còn chưa cao. Nhất là khả năng đầu tư thâm canh, nguồn vốn đầu tư không đồng đều giữa các hộ nông dân, các khu vực…
Gắn mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững cho cây cà phê
Về tổng quan, các địa phương trên toàn tỉnh đã khai thác có hiệu quả lợi thế đất đai trong canh tác. Sản lượng cà phê bình quân đạt từ 2,5 - 4 tấn mỗi ha. Ngoài ra, các địa phương còn xây dựng thành công vùng trồng cà phê có chứng nhận và truy xuất nguồn gốc. Các mô hình hợp tác xã đã dần được đầu tư công nghệ chế biến sâu, chất lượng cao. Kế đến là hình thành các liên minh, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị… Đó là những nền tảng vững chắc cho việc xây dựng, phát triển thương hiệu, bảo hộ cà phê có chỉ dẫn địa lý cà phê Đắk Lắk nói chung.
Ông Nguyễn Hoài Dương - Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Đắk Lắk phân tích: “Các chính sách ưu đãi còn ít, đặc biệt là chính sách chuyển đổi những diện tích cà phê già cỗi, sâu bệnh, đất đai không phù hợp, thiếu nguồn nước tưới, kém hiệu quả sang cây trồng khác, … chưa hiệu quả là nguyên nhân của những hạn chế trong việc phát triển cây cà phê thời gian qua”.
Về nguồn vốn tái canh cà phê, ông Trần Phú Hùng - Phó Chủ tịch HĐND tỉnh cho biết trong nội dung Nghị quyết 24 của HĐND tỉnh đã có đề cập việc hỗ trợ nguồn vốn tái canh cà phê. Tuy nhiên, qua thực tế thực thi thì các hộ nông dân rất khó tiếp cận được nguồn vốn. “Do đó, cần có chính sách tuyên truyền mạnh mẽ hơn nữa, kết hợp vận động để hỗ trợ người dân chuyển đổi đối với diện tích cà phê già cỗi, không phù hợp với điều kiện nước tưới cần chuyển sang loại cây trồng khác có giá trị kinh tế cao hơn” - ông Hùng khẳng định.
Song song đó, việc xây dựng mã vùng trồng kết hợp với thực hiện chứng nhận truy xuất nguồn gốc được nhấn mạnh. Đó là điều kiện tiên quyết để xây dựng thương hiệu cà phê, hướng đến đến mang lại giá trị cao và phát triển thị trường tiêu thụ các sản phẩm cà phê trong nước lẫn xuất khẩu
Hiện nay tỷ lệ chế biến cà phê chế biến mới đạt trên 15%, đây vẫn là con số rất thấp nhưng lại mở ra dư địa lớn cho phát triển chế biến sâu cà phê. Do đó, cần xây dựng các cơ chế, chính sách cũng như ưu đãi tạo điều kiện thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư. Một mặt là chế biến sâu về cà phê. Mặt khác là tạo ra nhiều sản phẩm từ loại cây nông sản này.
Nhiều giải pháp thúc đẩy phát triển cây cà phê trong đã được nêu lên. Trong đó, nâng cao giá trị và phát triển bền vững, hướng tới tăng trưởng xanh cho cây cà phê... là các yếu tố được nhấn mạnh. Ngoài ra, các mô hình - giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao chất lượng của cà phê, … sẽ được tỉnh chú trọng nhiều hơn nữa trong thời gian tới./.
