Người dùng nên cân nhắc tính cần thiết của mỗi tương tác AI
AI thường được xem là một công nghệ “ảo” hoạt động trong đám mây, tách biệt khỏi thế giới vật lý. Tuy nhiên, thực tế lại hoàn toàn ngược lại. “Mỗi câu lệnh AI đều tiêu hao tài nguyên vật lý từ nơi nào đó trên thế giới,” Tiến sĩ Scott McDonald, giảng viên ngành Quản lý chuỗi cung ứng và logistics tại Đại học RMIT Việt Nam, nhận định.
Một nghiên cứu từ Đại học California, Riverside đã tiết lộ rằng việc tạo ra một email dài 100 từ bằng AI tạo sinh tiêu tốn khoảng 519 ml nước – tương đương với một chai nước uống tiêu chuẩn. Lượng nước này chủ yếu được dùng để làm mát các trung tâm dữ liệu khổng lồ – nền tảng hạ tầng vận hành các hệ thống AI.
Không chỉ nước, năng lượng điện cũng là một phần không nhỏ trong “hóa đơn môi trường” của AI. Theo Viện Nghiên cứu điện năng (Electric Power Research Institute), một truy vấn AI tiêu thụ điện năng cao gấp khoảng 10 lần so với một tìm kiếm Google thông thường (2,9 Wh so với 0,3 Wh). Việc tạo ra một email 100 từ bằng ChatGPT tiêu tốn khoảng 0,14 kWh điện – đủ để thắp sáng 14 bóng đèn LED trong một giờ.
Dù nhìn vào con số riêng lẻ có vẻ không đáng kể, nhưng khi cộng dồn trên quy mô toàn cầu, tác động môi trường sẽ trở nên rất lớn. Đặc biệt, các tác vụ tạo hình ảnh bằng AI thậm chí còn tiêu thụ nhiều năng lượng hơn so với văn bản, ước tính gấp khoảng năm lần.
Sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu AI toàn cầu đang tạo áp lực không nhỏ lên hệ thống điện và nguồn nước tại nhiều quốc gia. Chính vì vậy, theo Tiến sĩ McDonald, người dùng nên cân nhắc kỹ lưỡng tính cần thiết của mỗi tương tác với AI.
“Sử dụng AI cho các phân tích tài chính phức tạp có thể giúp tiết kiệm nhiều giờ lao động thủ công. Nhưng dùng AI để viết một email chào hỏi hay bài đăng mạng xã hội thì sao? Theo tôi, không đáng”, Tiến sĩ McDonald nói.
Được biết, tỷ lệ sử dụng AI ngày càng cao trong cộng đồng người dùng am hiểu công nghệ tại Việt Nam đang góp phần thúc đẩy nhu cầu xây dựng thêm trung tâm dữ liệu ở khu vực, nhất là tại Singapore và Malaysia. Việc phát triển các trung tâm dữ liệu quy mô lớn trong nước cũng đặt ra thách thức, khi Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu điện định kỳ, đặc biệt vào mùa hè.
Nguồn điện từ thủy điện – chiếm khoảng 28% tổng sản lượng – ngày càng bấp bênh do hạn hán nghiêm trọng hơn bởi biến đổi khí hậu. Trong khi đó, nhiệt điện than, vốn đã chiếm một nửa nguồn cung điện, dự kiến sẽ tăng công suất thêm 15%, kéo theo lượng khí thải carbon tiếp tục gia tăng do nhu cầu năng lượng phục vụ AI.
Tìm sự cân bằng với môi trường trong kỷ nguyên AI
Theo phân tích từ Đại học RMIT, giải pháp không nằm ở việc từ bỏ AI - một công nghệ mang lại hiệu quả thực sự về năng suất - mà là sử dụng AI một cách có ý thức và có chọn lọc.
RMIT khuyến nghị nên ưu tiên dùng AI cho các nhiệm vụ phức tạp hoặc tạo ra tác động lớn, nơi nó phát huy được giá trị tối đa. Với những nội dung đơn giản, mang tính trao đổi thông tin thường lệ, người dùng nên tự xử lý thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào AI. Việc tái sử dụng nội dung một cách không cần thiết hay lạm dụng các tính năng tạo hình ảnh cũng cần được hạn chế.
Các công ty công nghệ lớn như Microsoft, Google và nhiều nhà cung cấp hạ tầng khác hiện đang tìm cách giảm thiểu tác động môi trường bằng cách phát triển trung tâm dữ liệu hiệu suất cao hơn và áp dụng công nghệ làm mát tiêu tốn ít nước hơn.
Tại Việt Nam, trung tâm dữ liệu công suất 30 MW của Viettel đặt tại Hòa Lạc đã bắt đầu áp dụng công nghệ xanh và năng lượng tái tạo, giúp đáp ứng khoảng 30% nhu cầu điện tiêu thụ.
“Việt Nam cần một phong trào phát triển kỹ thuật số bền vững, nơi các chi phí môi trường tiềm ẩn được công khai và giám sát chặt chẽ,” Tiến sĩ Scott McDonald nhận định. “Giống như cách chúng ta ngày càng nhận thức rõ hơn về rác thải nhựa và ô nhiễm không khí, đã đến lúc hiểu và kiểm soát ‘dấu chân kỹ thuật số’ nếu muốn thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.”
Trong bối cảnh quá trình số hóa tại Việt Nam diễn ra mạnh mẽ, việc hiểu rõ tác động thật sự của các công cụ số sẽ ngày càng quan trọng.
“Mỗi lần bạn định nhờ AI viết một email đơn giản, hãy nhớ rằng điều đó tiêu tốn một chai nước và đủ điện để thắp sáng bàn làm việc của bạn hàng giờ liền”, Tiến sĩ McDonald nói thêm. “Câu lệnh AI bền vững nhất có thể chính là câu lệnh bạn chọn không gửi đi.”
