Đề xuất bỏ quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh và xã đang trở thành một trong những chủ đề thu hút sự quan tâm lớn trong quá trình góp ý cho Dự thảo Luật Đất đai 2024, dự kiến sẽ trình Quốc hội vào kỳ họp tháng 10 tới. Nhiều chuyên gia cho rằng, việc duy trì quá nhiều tầng nấc quy hoạch không chỉ gây chồng chéo, thủ tục rườm rà mà còn khiến việc triển khai phát triển đô thị, hạ tầng và đầu tư gặp nhiều bế tắc.
Theo Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TPHCM, nên cân nhắc bỏ quy hoạch sử dụng đất ở cấp tỉnh và xã, chỉ giữ lại quy hoạch cấp quốc gia cùng kế hoạch sử dụng đất từ Trung ương đến địa phương. Điều này được coi là một cuộc cải cách hành chính mạnh mẽ, nhưng không làm mất đi vai trò quản lý nhà nước, ngược lại còn giúp chính quyền địa phương dễ dàng triển khai kế hoạch phát triển và quản lý đất đai thực tiễn hơn.
Thực tế nhiều năm cho thấy, tới 90% quy hoạch sử dụng đất chưa được thực hiện hoặc buộc phải điều chỉnh, khiến quá trình phát triển bị đình trệ. Nhiều công trình công cộng như đường, công viên, trường học hay các khu dân cư đều bị vướng mắc do quy hoạch “trên giấy” nhưng thiếu tính khả thi.
TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TPHCM nhấn mạnh, hệ thống kế hoạch sử dụng đất hiện nay ở cấp quốc gia, tỉnh và xã đã đủ để quản lý, việc duy trì thêm quy hoạch chi tiết ở cấp xã và tỉnh không còn nhiều ý nghĩa thực tiễn.
Thay vì tập trung quá nhiều vào quy hoạch, Viện này đề xuất xây dựng cơ chế tài chính mới, cụ thể là thay đổi cách thu thuế thổ trạch thành phí đất ở và phí công trình kiến trúc đô thị. Người dân sẽ nộp phí đất ở và phí nhà dựa trên giá trị tài sản và quy hoạch quản lý kiến trúc đô thị, qua đó tạo nguồn thu ngân sách ổn định hơn, thay vì phụ thuộc vào việc tăng bảng giá đất vốn gây nhiều khó khăn cho cả nhà đầu tư lẫn người dân.
Đáng chú ý, đề xuất này cũng đưa ra cơ chế thu khác nhau dựa trên quy mô và loại hình công trình. Chẳng hạn, nhà cấp 4 có thể được miễn phí, còn các công trình cao tầng hoặc nhà thuộc cấp khác sẽ áp mức thu tương ứng. Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TPHCM gợi ý, phí đất ở có thể chỉ bằng 0,01% giá đất trong bảng giá của UBND tỉnh, còn phí nhà là 0,5% giá trị công trình sau hoàn công. Đồng thời, bảng giá đất hằng năm chỉ nên điều chỉnh trong biên độ 3 - 5% để đảm bảo ổn định cho cả thị trường và ngân sách.
Không chỉ Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TPHCM, Viện Nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE) cũng bày tỏ sự đồng tình với quan điểm bỏ quy hoạch sử dụng đất cấp xã. VARS IRE lập luận rằng, sau khi thực hiện sáp nhập các đơn vị hành chính, quy mô cấp xã đã mở rộng nhưng nguồn lực và năng lực cán bộ cấp này còn hạn chế.
Nếu tiếp tục giao thêm trách nhiệm lập quy hoạch đất đai riêng, dễ dẫn tới tình trạng chồng chéo, thiếu đồng bộ với quy hoạch cấp tỉnh. Giải pháp được đưa ra là cấp xã chỉ cần tham gia vào quy trình quy hoạch cấp tỉnh bằng cách cung cấp số liệu thực tế, phản biện và góp ý, thay vì tự lập quy hoạch riêng biệt.
Nếu đề xuất bỏ quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh và xã được thông qua, đây sẽ là bước cải cách có ý nghĩa quan trọng. Không chỉ giúp tinh giản thủ tục, giảm chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp, chính sách này còn góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác nguồn lực đất đai, đồng thời tháo gỡ những rào cản vốn tồn tại nhiều năm trong phát triển đô thị và hạ tầng. Với sự đồng thuận từ nhiều viện nghiên cứu và chuyên gia, vấn đề này hứa hẹn sẽ tiếp tục là nội dung được bàn luận sôi nổi trong kỳ họp Quốc hội sắp tới.
