4 kịch bản thuế đối ứng và cơ hội dành cho Việt Nam

Sáng ngày 10/12, Diễn đàn Thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ do Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương) phối hợp với Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham Việt Nam) tổ chức với chủ đề “30 năm hợp tác kinh tế, thương mại - Vượt qua thách thức, bước vào kỷ nguyên mới", đánh dấu hành trình đặc biệt đối với quan hệ kinh tế và thương mại Việt Nam – Mỹ. 

Theo Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương), thương mại hai chiều đã tăng hơn 330 lần, từ khi bình thường hóa năm 1995 đến năm 2024, đạt 149,5 tỷ USD. Con số này không chỉ phản ánh tốc độ hội nhập mạnh mẽ của Việt Nam mà còn cho thấy vai trò ngày càng lớn của thị trường Mỹ đối với nền kinh tế.

Bà Virginia Foote - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Bay Global Strategy, thành viên HĐQT AmCham Việt Nam, chia sẻ, niềm tin vào hàng hóa Việt Nam đã thay đổi đáng kể: “Khi chúng tôi mới bắt đầu công việc ở đây, tôi lo người Mỹ sẽ không muốn sản phẩm ‘Made in Vietnam’. Nhưng điều đó đã thay đổi rất nhanh chóng. Giờ đây, ‘Made in Vietnam’ là biểu tượng của chất lượng và giá trị.”

Bên cạnh đó, trong nhiều nhóm hàng, thủy sản là minh chứng rõ nhất. Ông Nguyễn Hoài Nam - Tổng Thư ký VASEP, cho biết hơn 400 doanh nghiệp Việt Nam đang xuất khẩu thủy sản sang Mỹ. Từ mức 39 triệu USD giai đoạn 1995–1997, kim ngạch nay đã đạt gần 2 tỷ USD trong những năm gần đây. Ông khẳng định cộng đồng doanh nghiệp thủy sản kỳ vọng các vấn đề còn tồn tại sẽ được tháo gỡ qua các cuộc trao đổi giữa hai chính phủ.

Tuy nhiên, 2025 là năm thử thách khi Mỹ áp thuế đối ứng. Thông tin ban đầu về mức thuế có thể lên tới 46% từng gây lo lắng lớn cho doanh nghiệp Việt Nam. Sau đó, thỏa thuận tạm thời giảm xuống 20% phần nào trấn an thị trường, nhưng rủi ro vẫn hiện diện.

Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách đa biên (Bộ Công Thương), nhận định: "Đây là thời điểm quan trọng để rà soát lại chính sách, chuẩn bị cho giai đoạn sau 2025, cả ở cấp chính phủ lẫn doanh nghiệp."

Đáng chú ý, đề cập đến các thuế đối ứng, theo phân tích của chuyên gia Trần Toàn Thắng - Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế – tài chính, có bốn kịch bản thuế đối ứng:

Kịch bản A: Tất cả hàng hóa bị áp thuế 20%.

Kịch bản B: Đa số hàng hóa ở mức 20%, một số nhóm bị điều tra và có thể chịu tới 40%.

Kịch bản C: Một số mặt hàng có thể hưởng 0% nếu đàm phán thành công Hiệp định thương mại đối ứng công bằng.

Kịch bản D: Hàng hóa bị áp thuế trừng phạt theo mục 232 và 301, có thể tới 50%.

Tuy nhiên, ông Thắng cũng chỉ rõ các nhóm rủi ro. Thứ nhất, rủi ro cao thuộc về ngành gỗ nội thất, điện mặt trời, điện tử, thép cũng có thể bị loại khỏi thị trường ngay lập tức; Thứ hai, rủi ro trung bình nằm ở ngành dệt may, thủy sản, chế biến thực phẩm, dịch vụ kỹ thuật số sẽ chịu áp lực kiểm toán và quy định lao động nghiêm ngặt.; Thứ ba, rủi ro thấp ở nhóm ngành nông nghiệp và hàng công nghệ chiến lược, thì nằm ở vùng an toàn hơn nhưng không miễn nhiễm.

Một điểm đáng chú ý là khoảng 75% kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ hiện do các doanh nghiệp FDI đảm nhận, bao gồm nhiều tập đoàn toàn cầu như Intel, Nike, Apple… Dù thuế đối ứng tạo áp lực ngắn hạn, các nhà đầu tư vẫn mở rộng sản xuất tại Việt Nam. Ông Thắng cho rằng điều này phản ánh niềm tin dài hạn vào môi trường đầu tư trong nước.

Cùng quan điểm, bà Virginia Foote nhấn mạnh vai trò của minh bạch chuỗi cung ứng. Theo bà, chứng minh rõ ràng nguồn gốc xuất xứ đã trở thành yêu cầu bắt buộc. Điều này đi cùng với nhu cầu phát triển “hạ tầng mềm” như chính sách ổn định, thủ tục thuận lợi và môi trường pháp lý minh bạch, đây là yếu tố mà các doanh nghiệp FDI đánh giá không kém phần quan trọng so với hạ tầng vật chất.

Trong ngành dệt may, ông Đặng Vũ Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, nhận định thách thức thuế quan cũng tạo cơ hội để ngành “thâm nhập sâu hơn” vào thị trường Mỹ. Mỹ hiện chiếm 38 - 40% tổng kim ngạch xuất khẩu dệt may của Việt Nam, con số đánh dấu thị trường trọng điểm. 

Ở góc độ chiến lược, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Quang Vinh cho rằng nếu Việt Nam tiếp tục đổi mới và đàm phán khéo léo, tốc độ tăng xuất khẩu sang Mỹ có thể duy trì mức trung bình hơn 16% trong nhiều năm tới.

Nhìn rộng ra, thách thức thuế đối ứng không phải rào cản cuối cùng, mà là “bài kiểm tra” để Việt Nam củng cố chuỗi cung ứng, nâng cao giá trị gia tăng, tăng tỷ lệ nội địa hóa và thúc đẩy phát triển bền vững. Ông Ngô Chung Khanh nhấn mạnh: “Việt Nam phải xác định lấy cái bất biến để đối phó với cái không đoán định được.”

Trong bối cảnh toàn cầu biến động mạnh bởi địa chính trị, các quy định thương mại mới và yêu cầu về chuỗi cung ứng xanh, việc duy trì tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ trong khi FDI tiếp tục tăng là tín hiệu tích cực. Việt Nam đang đứng trước cơ hội kiến tạo một nền sản xuất minh bạch hơn, chất lượng và hấp dẫn hơn đối với các tập đoàn quốc tế.

Ba mươi năm đã chứng minh rằng thương mại Việt – Mỹ không chỉ tăng về lượng, mà còn chuyển dịch về chất. Và nếu tận dụng tốt những cơ hội hiện tại, hành trình tiếp theo sẽ mở ra một giai đoạn hợp tác bình đẳng, bền vững và có chiều sâu hơn bao giờ hết.