Trong bối cảnh thương mại điện tử tại Việt Nam phát triển mạnh mẽ và đa dạng, việc quản lý các hoạt động kinh doanh trên nền tảng số đang đặt ra nhiều thách thức đối với cơ quan chức năng. Nhất là với xu hướng livestream bán hàng, một hình thức giao dịch trực tuyến ngày càng phổ biến, có thể mang lại doanh thu hàng tỉ đồng nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ thất thu thuế và ảnh hưởng tới quyền lợi người tiêu dùng.
Trước thực trạng này, dự thảo Luật Thương mại điện tử sửa đổi đã đề xuất cơ chế định danh người bán hàng qua VneID nhằm minh bạch hóa các giao dịch và nâng cao hiệu quả quản lý.
Ngày 22-9, tại Phiên họp thứ 49 (đợt 3), Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thảo luận về dự án Luật Thương mại điện tử, trong đó điểm nhấn là việc đề xuất định danh chủ thể tham gia livestream bán hàng. Thay mặt Chính phủ, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân trình bày tờ trình, nhấn mạnh dự thảo luật gồm 8 chương với 50 điều, nhằm tạo khung pháp lý toàn diện cho lĩnh vực thương mại điện tử đang phát triển nhanh chóng.
Theo Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân, thương mại điện tử Việt Nam hiện được các tổ chức nghiên cứu uy tín đánh giá cao, xếp thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á về quy mô năm 2024 và thứ 5 trên thế giới về tốc độ tăng trưởng năm 2022. Tuy nhiên, các quy định hiện hành, chủ yếu tại Nghị định số 52 năm 2013 và Nghị định 85 năm 2021, vẫn chỉ mang tính hướng dẫn, chưa đủ mạnh để điều chỉnh các vấn đề đa ngành phát sinh từ mô hình kinh doanh trực tuyến ngày càng phức tạp.
Thực tế cho thấy, sự bùng nổ công nghệ và xuất hiện nhiều mô hình kinh doanh mới đã làm lộ rõ những hạn chế trong chính sách hiện hành. Các vấn đề như hàng giả, hàng cấm, sản phẩm xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ hay hàng kém chất lượng vẫn chưa được kiểm soát triệt để. Đặc biệt, các mô hình như livestream bán hàng hay tiếp thị liên kết chưa có quy định pháp luật riêng, khiến việc quản lý gặp nhiều khó khăn, nhất là trong việc bảo vệ người tiêu dùng, bảo vệ dữ liệu cá nhân và chống thất thu thuế.
Theo ghi nhận từ Bộ Công Thương, đã từng xảy ra nhiều phiên livestream có doanh thu hàng tỉ đồng nhưng cơ quan thuế không thu được khoản thu tương ứng. Thậm chí, một số trường hợp như hoa hậu livestream bán sản phẩm “khoe” công dụng không thực tế, gây ảnh hưởng đến quyết định mua hàng và sức khỏe người tiêu dùng. Đây là lý do quan trọng thúc đẩy việc dự thảo luật sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm điều chỉnh toàn diện các mô hình thương mại điện tử.
Dự thảo luật mới sẽ thiết lập hành lang pháp lý rõ ràng cho mọi hoạt động thương mại điện tử, từ bán hàng trực tiếp, cung cấp dịch vụ đến mô hình đa bên. Các chủ quản nền tảng thương mại điện tử sẽ được giao trách nhiệm rà soát thông tin, hỗ trợ thu hồi sản phẩm lỗi, lưu trữ thông tin giao dịch để phục vụ thanh tra, kiểm tra, đồng thời bảo vệ người tiêu dùng. Ngoài ra, dự thảo mở rộng trách nhiệm quản lý đối với các nền tảng mạng xã hội có kinh doanh trực tuyến, bao gồm cả các nền tảng tích hợp đa dịch vụ, nhằm ngăn chặn nguy cơ thao túng thuật toán, lạm dụng vị thế độc quyền, đảm bảo một hệ sinh thái số công bằng và minh bạch.
Một điểm mới đáng chú ý là dự thảo luật bổ sung cơ chế định danh người bán trong nước qua VneID và người bán nước ngoài thông qua giấy tờ chứng minh pháp lý, nhằm xác định rõ ràng danh tính chủ thể, minh bạch hóa giao dịch và tăng cường trách nhiệm pháp lý. Đồng thời, các cá nhân tham gia livestream, tiếp thị liên kết cũng phải tuân thủ nghĩa vụ định danh, lưu trữ thông tin, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong khi các nền tảng thương mại điện tử nước ngoài có trách nhiệm thành lập hoặc ủy quyền cho pháp nhân tại Việt Nam để đảm bảo tuân thủ pháp luật.
Như vậy, với việc bổ sung các quy định về định danh người bán, tăng cường trách nhiệm của các nền tảng số và mở rộng phạm vi điều chỉnh các mô hình thương mại điện tử mới, dự thảo Luật Thương mại điện tử sửa đổi được kỳ vọng sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh trực tuyến minh bạch, an toàn, đồng thời hạn chế thất thu ngân sách và bảo vệ người tiêu dùng.
