Thiếu hụt nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn
Theo Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn, ngành công nghiệp bán dẫn, vi mạch là một ngành có tiềm năng lớn trong tương lai về nhu cầu nhân lực trình độ cao, chất lượng cao.
Cũng như nhiều ngành công nghệ cao khác, ngành công nghiệp bán dẫn đòi hỏi mức đầu tư cao và đặt ra yêu cầu về nguồn nhân lực sẵn có. Tuy nhiên, người học và các cơ sở đào tạo sẽ ưu tiên lựa chọn, đầu tư vào những ngành nghề có chi phí đào tạo thấp mà thị trường lao động trước mắt có nhu cầu lớn.
Vì vậy, theo Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn, mặc dù ngành công nghệ vi mạch bán dẫn không phải là ngành đào tạo tạo hoàn toàn mới, đã có một số trường đại học lớn triển khai đào tạo từ nhiều năm nay, tuy nhiên số lượng sinh viên theo học và tốt nghiệp đến nay còn rất thấp.
Sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ cao đang là một điểm nghẽn lớn hiện nay trong thu hút các tập đoàn công nghệ lớn chuyển dịch địa điểm đầu tư nghiên cứu, phát triển và sản xuất sang Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Đức Minh - Phó hiệu trưởng Trường Điện Điện tử - ĐH Bách Khoa Hà Nội - nguồn nhân lực ngành bán dẫn Việt Nam đã tiệm cận với thế giới tuy nhiên số lượng không nhiều. Ví dụ, Đại học Bách Khoa Hà Nội đang đào tạo 50 sinh viên ngành thiết kế vi mạch, khoảng 80-100 sinh viên công nghệ vi điện tử mỗi năm.
Tuy nhiên, sinh viên ngành điện tử viễn thông thuộc Đại học Bách Khoa và Đại học Bách Khoa TPHCM đã có thể tham gia vào khâu thiết kế tại các doanh nghiệp trên thế giới. Thu nhập của kỹ sư thiết kế vi mạch cũng không hề thua kém kỹ sư ngành hot như công nghệ thông tin.
Trường đã mở các khóa học chuyển đổi cho sinh viên tốt nghiệp ngành gần với 3.000 sinh viên mỗi năm. Những sinh viên này chỉ cần đào tạo 6-9 tháng đã có thể làm việc được tại các nhà máy.
Về dài hạn, ông Minh cho rằng để phát triển nhân lực chất lượng cao, Việt Nam cần đào tạo đúng và trúng. Đào tạo đúng kiến thức, kỹ năng và trúng với nhu cầu doanh nghiệp. Đại diện Đại học Bách Khoa Hà Nội đề xuất có khảo sát thực tế để biết được nhu cầu thực sự trên thị trường về số lượng cũng như kỹ năng. Từ đó những đơn vị đào tạo sẽ có chiến lược phù hợp để đáp ứng được nhu cầu.
Một trong những khó khăn về đào tạo nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn hiện nay là thiếu cơ sở vật chất, máy móc, phần công cụ mềm thiết kế đạt tiêu chuẩn công nghiệp và nguồn tài trợ thử nghiệm sản xuất chip bán dẫn.
Ông Minh chia sẻ ngành công nghiệp chip bán dẫn đòi hỏi kỹ năng, trình độ thực chiến cao. Vì vậy nếu sinh viện chỉ học lý thuyết nhưng không được chế tạo con chip ngay trong trường sẽ là bất lợi lớn.
Nâng cao năng lực đào tạo nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn
Hiện nay, Việt Nam có khoảng 40 doanh nghiệp trong ngành công nghiệp bán dẫn, chủ yếu hoạt động trong mảng thiết kế vi mạch. Tổng số nhân sự làm việc trong ngành này vào khoảng 5.000 người.
Đề án phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 đang được gấp rút nghiên cứu và sẽ sớm được trình Chính phủ trong quý I năm nay.
Mục tiêu đặt ra là đến năm 2030, kỹ sư Việt Nam có khả năng tham gia sâu vào quy trình thiết kế các vi mạch bán dẫn hiện đại (từ front-end đến back-end); tham gia sâu vào công đoạn đóng gói và kiểm thử vi mạch bán dẫn, làm chủ được một phần công nghệ đóng gói và kiểm thử; tham gia làm việc trong các nhà máy sản xuất bán dẫn, từng bước nắm bắt được công nghệ trong công đoạn sản xuất.
Đến năm 2030, Việt Nam đào tạo được 50.000 kỹ sư phục vụ ngành trong tất cả các công đoạn của chuỗi giá trị. Đồng thời, đến năm 2045, Việt Nam trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu với đội ngũ kỹ sư, chuyên gia đủ khả năng đáp ứng được yêu cầu phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam cả về chất lượng và số lượng.
Tại Hội nghị Phát triển nguồn nhân lực thiết kế vi mạch bán dẫn Việt Nam năm 2024 (ngày 29/2), Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông nhấn mạnh 4 lợi thế của Việt Nam trong phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn.
Thứ nhất, Việt Nam có hệ thống chính trị ổn định, vị trí địa lý thuận lợi. Chính phủ Việt Nam đặc biệt quan tâm việc đẩy mạnh hợp tác đầu tư, phát triển ngành công nghiệp bán dẫn ở Việt Nam.
Thứ hai, Việt Nam có lực lượng lao động dồi dào trong lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ phù hợp với ngành bán dẫn; có những đơn vị nghiên cứu, đào tạo uy tín trong lĩnh vực bán dẫn như Đại học Quốc gia Hà Nội và Hồ Chí Minh, Đại học Bách Khoa Hà Nội, các doanh nghiệp lớn có nguồn lực và sẵn sàng hợp tác phát triển ngành bán dẫn Viettel, VNPT, FPT.
Thứ ba, Việt Nam đã và đang thu hút ngày càng nhiều các tập đoàn lớn trong ngành bán dẫn của Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Châu Âu, Đài Loan... Đặc biệt, vào tháng 9/2023, Việt Nam và Hoa Kỳ đã nâng cấp mối quan hệ hai nước lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, theo đó xác định một trong các nội dung hợp tác chiến lược là về đổi mới sáng tạo bao gồm phát triển ngành công nghiệp bán dẫn.
Thứ tư, Việt Nam đã thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) và 3 khu công nghệ cao tại TPHCM, Hòa Lạc (Hà Nội) và Đà Nẵng với đầy đủ các điều kiện về cơ sở hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực, các cơ chế chính sách đầu tư cao nhất sẵn sàng chào đón các tập đoàn, doanh nghiệp ngành bán dẫn đầu tư tại đây.
Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn cho biết, thực hiện chủ trương của Chính phủ, sự chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng Chính phủ, Bộ GD&ĐT đang xây dựng kế hoạch hành động trong toàn ngành để thúc đẩy triển khai đào tạo, gia tăng nhanh số lượng và chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn, nhất là kỹ sư thiết kế vi mạch.
Để thực hiện nhiệm vụ quan trọng này, không ai khác mà chính là các cơ sở giáo dục đại học đóng vai trò chủ yếu. Theo Bộ GD&ĐT, hiện nay có khoảng 35 cơ sở giáo dục đại học có khả năng tham gia. Tuy vậy, số lượng cơ sở đào tạo có kinh nghiệm, có truyền thống còn rất ít.
Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn cho biết, để có thể tăng nhanh số lượng và chất lượng nguồn nhân lực công nghệ vi mạch đáp ứng yêu cầu phát triển, cần đánh giá đúng thực trạng, năng lực hiện có, tiềm năng phát triển, cơ hội và thách thức; từ đó đặt ra mục tiêu và các kịch bản để xây dựng kế hoạch đào tạo, phát triển nghiên cứu cho ngay những năm tiếp theo và cả giai đoạn tới 2030./.
