Là chủ tịch của 20th Century Fox International, Scott Neeson có một sự nghiệp thành công rực rỡ với thu nhập nhiều triệu USD/năm, sánh vai cùng với những tài tử hạng A của Hollywood trên thảm đỏ, giám sát nhiều bộ phim có doanh thu cao nhất thời đại như Titanic, Star Wars, X-Men… Đối với nhiều người, vị Chủ tịch sở hữu mọi thứ trong tay: một vị trí quyền lực trong ngành điện ảnh, những người bạn nổi tiếng, một căn biệt thự nguy nga, siêu xe và du thuyền. Tuy nhiên, ông vẫn cảm thấy thiếu điều gì đó. "Tôi nghĩ là mình có vấn đề. Càng kiếm được nhiều, tôi càng không hạnh phúc", ông tâm sự.
Câu chuyện đời thực đã xảy ra, thoạt nghe như cổ tích. Phóng viên Lindsay Kyte kể lại trên tạp chí Phật giáo Lion's Roar qua bài viết ngày 16/3/2017 có tựa đề “How a Hollywood Mogul Found True Happiness” (Cách Nào Một Người Quyền Lực ở Hollywood Đã Tìm Thấy Hạnh Phúc Chân Thực)… Tạp chí Doanh nghiệp và kinh tế xanh xin gửi tới bạn đọc bản Việt dịch toàn văn câu chuyện.
Chuyến đi định mệnh
Scott Neeson có niềm đam mê về các đền đài Phật giáo và đã từng đi một vòng Đông Nam Á và Ấn Độ. Tuy nhiên những gì anh trải qua lại không phải sự bình an anh đã hình dung trước đó – trong khi ở Campuchia, anh đã quyết định đưa ra một yêu cầu bất thường.
Scott kể, “Khi tôi ở Phnom Penh, tôi đã yêu cầu được xem cảnh nghèo khó nhất ở quốc gia này. Người ta dẫn tôi tới Stung Meanchey, một bãi rác sâu hơn 90m trên diện tích rộng hơn 100.000 m2.”
Tại đây, một trong những nơi có môi trường ô nhiễm nhất thủ đô của Campuchia, Scott chứng kiến hơn 1.500 đứa trẻ đang lầm lũi nhặt nhạnh rác để kiếm sống giữa cái nóng hơn 50 độ C, xung quanh là đống rác đang phân hủy và thải khí mê-tan, còn mặt đất như bị nung chảy, khắp nơi nồng nặc mùi hôi thối. Nhiều đứa trẻ ở đây bị cha mẹ bỏ rơi vì nợ nần, ốm đau, nghiện rượu hoặc tái hôn. Chúng buộc phải tìm phế liệu ở bãi rác này để đem bán, hôm nào may mắn thì được khoảng 1 USD (khoảng 25.000 VNĐ).
Chứng kiến những cảnh đời cơ cực này, Scott cảm thấy một sự thôi thúc mạnh mẽ giúp đỡ chúng; thế nhưng lúc đó ông vẫn còn những thành kiến nhất định đối với các tổ chức từ thiện.
Đầu tiên, bạn không biết tiền của bạn sẽ đi về đâu, ông giải thích. "Bạn luôn nghĩ ai đó sẽ lãnh lương "khủng" và chỉ một vài xu thực sự đến với người cần chúng. Thứ hai, là một cá nhân, bạn không thể làm được gì nhiều, khó có thể tạo ra được ảnh hưởng lớn. Ngay cả với toàn bộ số lương của bạn cũng sẽ không tạo nên sự khác biệt rõ ràng nào. Thứ ba, đây vốn không phải là chuyện của tôi. Ông nói. "Tại Mỹ, bạn như đang sống ở bên kia thế giới. Bạn trả thuế và chính phủ quyết định các khoản viện trợ nước ngoài".
Tuy nhiên, Scott đã không thể lờ đi hoàn cảnh của lũ trẻ. "Tôi biết chúng sẽ không bao giờ rời khỏi bãi rác này. Chúng sống ở đây, chết cũng ở đây. Chúng có thể trở thành nạn nhân của nạn buôn người. Những bà mẹ sẽ sinh con tại đây. Điều này chẳng khác nào tận thế. Thật kinh khủng!", ông nói.
Khi thấy một đứa trẻ tầm 9 tuổi đi ngang qua mình trong bộ dạng rách rưới, Scott đau lòng khôn xiết. "Bụi bẩn, rác thải bám đầy người đứa trẻ khiến tôi còn chẳng thể nhận ra em là trai hay gái - tất cả những gì bạn có thể thấy được đó là đôi mắt của đứa trẻ. Một phần vì phải trùm vải để che hơi nóng, nhưng cũng vì đó là tất cả áo quần mà em có được. Không có chỗ nào để em bé cất giữ bất cứ thứ gì". Scott nói.
Thông qua người phiên dịch, Scott khám phá bé gái ở đó cùng với em gái và mẹ. “Qua cuộc thảo luận và quyết định nhanh chóng, chúng tôi tìm ra một nơi để em bé sống và đưa vào trường học. Tôi thiết lập một hệ thống để tôi có thể gửi tiền từ Los Angeles tới mẹ em bé hàng tuần. Tôi đưa đứa con gái nhỏ nhất của bà, có bệnh sốt thương hàn vào bệnh viện.”
Scott Neeson đã bị sốc khi biết rằng những việc như thế chỉ mất 90 phút và làm anh tiêu tốn 35 USD/tháng. “Với tư cách là một cá nhân, tôi đã làm thay đổi sâu sắc số phận của em bé này". Anh nói, "tất cả những thành kiến của tôi về các tổ chức từ thiện tức khắc biến mất. Hoàn toàn không có hướng đi nào khác cho những đứa trẻ này. Đây là vấn đề của tôi. Là một con người, đang sống và đang thở, đây là nghĩa vụ của tôi. Tôi đã bị cuốn trong suy nghĩ thật dễ dàng làm sao để thay đổi số phận của đứa trẻ này."
Sự giằng xé giữa hai thế giới giàu – nghèo
Khi quay về Mỹ, Scott Neeson bắt đầu công việc mới, "tôi tự hứa sẽ không để bản thân rơi vào cảnh khủng hoảng tuổi trung niên thường thấy là nghi ngờ giá trị và mục đích cuộc đời mình. "Tôi đã làm việc hơn 26 năm trong ngành điện ảnh. Từ một nhân viên kỹ thuật chiếu bóng tại rạp phim lưu động, tôi đã nỗ lực hết mình để có ngày hôm nay. Tôi sẽ không vứt bỏ mọi thứ đi như vậy", ông tự thuyết phục chính mình.
Nhưng nỗi thúc giục muốn giúp thêm những đứa trẻ lại ngày càng lớn hơn. Scott Neeson nói, “Tôi không thể ngưng suy nghĩ về ước muốn giúp đỡ những đứa trẻ. Năm kế tiếp đó, mỗi tháng tôi đều đi tới Campuchia để xem xét, nhận thêm trẻ em vào vòng giúp đỡ, thuê thêm nhân viên từ thiện. Tôi nghĩ là tôi sẽ sống ở 2 thế giới – để ra ba tuần lễ/tháng trong các dự án phim ở Hollywood, nơi tôi bay phi cơ vé hạng nhất, dự các lễ trao giải, tụ tập với những người nổi tiếng, lãnh lương một triệu đô/năm hay nhiều hơn – và rồi gửi tiền sang giúp Campuchia".
Điều tôi không tính được là cảm xúc đau đớn khi di chuyển giữa thế giới sang trọng này và rồi, trong vòng 24 giờ, đứng giữa một trong những nơi nghèo nhất, kém vệ sinh nhất thế giới, nơi trẻ em và các bà mẹ đang chết trước mắt bạn vì thiếu chăm sóc y tế đơn giản. Sống cùng lúc trong 2 thể giới như thế là điều tôi không thể chịu đựng nổi.”
Thế rồi, giây phút quyết định của Scott Neeson cũng tới. Anh kể, “Có một nam tài tử nổi tiếng tôi đang thương lượng lúc đó, và chúng tôi trên đường tới nơi sẽ công bố phim mới. Tôi đã bay tới Campuchia, còn anh ta đang tới Tokyo. Tôi đi thẳng tới bãi rác. Một trong các bà cụ lúc đó đang hốt hoảng dẫn tôi tới gặp 4 đứa trẻ dưới 10 tuổi. Các em đang hấp hối và không ai có khả năng đưa các em vào bệnh viện. Những đứa trẻ không thuộc về ai cả. Tôi không biết làm gì hết. Điều đó thật kinh hoàng".
Giây phút đó, chuông điện thoại di động của tôi kêu lên. Nam diễn viên gọi cho biết anh và người quản lý của anh đã xuống sân bay ở Tokyo. Anh ta nổi giận vì chúng tôi đã đưa lên phi cơ riêng của anh một vài vật dụng không đúng ý anh. Rồi anh ta bình tĩnh lại và nói, ‘Tôi không nên bị đối xử tệ như vậy’.
“Đó là điều anh ta nói với tôi trong khi tôi đứng bên các em nhỏ đang hấp hối ở phía bên kia thế giới. Đó chính là khoảnh khắc làm sáng tỏ mọi việc, bởi vì tất cả những lo lắng của tôi về việc rời bỏ việc làm để sang sống ở Campuchia, tất cả nỗi sợ hãi biến mất. Không có dấu hiệu nào rõ ràng hơn cho tôi thấy rằng tôi đang đi đúng hướng. Nó đã thay đổi hoàn toàn cái nhìn của tôi".
Tôi trở lại Los Angeles và thứ Hai hôm sau, từ bỏ công việc trong làng phim ảnh. Không phải ai cũng nghĩ rằng đó là lựa chọn đúng. Scott Neeson kể lại, “cả thế giới đều cho rằng tôi điên khi từ bỏ công việc trong mơ đó, nhưng tôi không cần nó nữa.”
Scott Neeson chuyển đến Campuchia và thành lập Quỹ trẻ em Campuchia (Cambodian Children’s Fund (CCF)) vào năm 2004, Quỹ này làm việc với các cộng đồng nghèo khó, tập trung quanh bãi rác cũ ở Steung Meanchey để cung cấp các chương trình về giáo dục, lãnh đạo, tiếp cận cộng đồng, chăm sóc y tế, chăm sóc trẻ em, và dạy nghề.
"Tôi đã bán du thuyền, nhà cửa, những chiếc xe ô tô. Tôi đã có một màn bán garage sales khổng lồ nhất trước giờ.” Lúc đầu, anh nghĩ là sẽ đưa 80 trẻ em tới trường. “Bây giờ chúng tôi có 2.200 trẻ em đang đi học.”
Khởi sự tu học Phật pháp không phải là một lựa chọn có tính toán của anh. Nó dần dần xảy ra trong khi Scott Neeson sống giữa nền văn hóa Phật giáo của Campuchia. Anh nói, “Càng ở đây lâu, một cách vô thức, tôi dần trở thành Phật tử nhiều hơn.” Điều Scott Neeson biết rõ từ ban đầu là để tạo ra một thay đổi ý nghĩa cho những người chung quanh anh, anh phải khởi sự bằng cách tự xem xét chính mình.
Một phần lớn trong việc tu học Phật pháp của Neeson liên quan tới việc vượt qua tâm phán xét. Anh nói, “Bạn đang gặp những trường hợp nghiêm trọng như thế, và có một khuynh hướng bên thế giới phương Tây là phán xét người xung quanh qua hành động của họ. Tôi nhận ra rằng tôi đang tự làm kiệt sức mình với những phán xét. Nó đã xảy ra với tôi một hôm rằng tôi chưa bao giờ ở vào hoàn cảnh của họ. Và rồi tôi thấy rằng cách duy nhất để tiếp tục một cách tốt nhất là phải ngưng tất cả phán xét và giải quyết công việc theo từng ngày.”
Không dễ dàng gì. Scott Neeson nói tiếp, “Tôi thấy một số chuyện lạm dụng kinh hoàng đối với trẻ em. Khi tôi đón nhận một em, cậu bé này đã trải qua một thời gian kinh hoàng, nó y hệt như là tôi đang nhìn thấy một bình nước tuyệt đẹp bị vỡ. Tôi không làm bể nó, và cũng không có gì để quan tâm tại sao chiếc bình bị bể. Chỉ là vấn đề phải làm sao cho nó tốt trở lại, hoặc là làm cho nó mới lại, hay là đưa nó về trạng thái ban đầu".
“Chúng tôi cung cấp giáo dục để các em sẽ có khả năng vươn cao hơn. Do vậy nếu các em học và qua được, các em sẽ học qua hết bậc đại học. Chúng tôi sẽ giúp và hỗ trợ các em suốt con đường học vấn.”
Nhưng Scott Neeson biết rằng để giúp trẻ em hiệu quả, thường là phải giúp cả gia đình các em. Anh giải thích, “Ngay cả các em 4 hay 5 tuổi cũng đang phải làm việc vì ba mẹ các em mang nợ, hay đang bệnh, và các em không có lựa chọn nào hết. Do vậy, chúng tôi thiết kế một chương trình đặc biệt, để các gia đình thấy đời sống của họ được cải thiện. Rồi các em mới có tuổi thơ và không phải lo lắng gì ngoài chuyện học và làm việc cộng đồng".
“Chúng tôi giúp các gia đình các em với nhiều phúc lợi. Nếu một em đi học, ba mẹ sẽ được chăm sóc y tế miễn phí ở một phòng khám y tế. Chúng tôi sẽ cung cấp nước sạch tới tận cửa những người ốm bệnh.”
CCF cũng giúp tái tài trợ những người mang nợ. “Một khoản nợ 200 USD sẽ khiến họ phải trả khoảng 1 USD/ngày tới suốt đời họ. Không cách nào thoát nợ. Do vậy, nếu ba mẹ có thể đưa con họ tới trường, và nếu họ không thực hiện hành vi bạo lực hay lạm dụng chất gây nghiện, chúng tôi sẽ tái tài trợ món nợ cho họ. Và khi nợ trả xong, chúng tôi giúp gia đình đó mở ra một cơ sở kinh doanh nhỏ, hay có lẽ, mua lại mảnh ruộng gia đình họ.”
CCF làm việc để giúp hồi phục văn hóa truyền thống Campuchia đã bị mất khi bị tàn phá bởi chế độ Khmer Đỏ. Trí tuệ văn hóa đó còn lưu giữ nơi những bậc trưởng lão trong xã hội.
Scott Neeson nói, “Tôi đã dành nhiều thời gian với các bà cụ, những người trưởng thành trước thời Kher Đỏ, những người vẫn còn nhớ về những ngày xưa cũ. Họ là các Phật tử thuần thành. Tôi lắng nghe họ nói về cuộc đời. Họ đã sống trong những điều kiện gian nan – đi ăn xin, tìm thực phẩm từ rác. Hầu hết họ đã mất con trong thời kỳ Khmer Đỏ.
“Tôi ngạc nhiên về sức chịu đựng của họ và về khả năng của họ vượt qua những gì đã xảy ra. Không cay đắng, không thù hận, như bạn có thể đoán, khi biết những gì họ đã trải qua. Họ đã rất mực từ bi và bây giờ họ vẫn thế.”
Với tiền riêng, Scott Neeson đã trao tặng các bà cụ tiền và gạo mỗi tuần. Rồi anh quyết định là phải bảo đảm trí tuệ của họ cần được truyền xuống các thế hệ sau này. Anh lập ra chương trình lãnh đạo giới trẻ cộng đồng, nhằm trang bị cho các em tuổi từ 13 tới 17 ý thức trách nhiệm, khả năng nói trước đám đông, và một nhiệt tâm nói lên đòi quyền lợi của mình.
Scott Neeson nói, “Chương trình cũng nhằm dạy các em biết đồng cảm và thương xót người khác, thứ đang thiếu vắng nơi đây. Nghèo quá đã làm biến mất lòng thương xót.”
Người trẻ được ghép với những người già, và chịu trách nhiệm chăm sóc các cụ, đưa các cụ cơm, thuốc men và các thứ các cụ bà cần tới. Điều này cũng khuyến khích tương tác giữa các thế hệ nhằm giúp giới trẻ học các giá trị truyền thống về Phật giáo, về gia đình và về văn hóa Campuchia.
Chăm sóc phụ sản cũng là một ưu tiên của CCF. Scott Neeson nói, “Mới tuần trước, chúng tôi có trường hợp sanh nở thứ một ngàn, và chúng tôi giữ được không trường hợp nào tử vong vì thai sản. Trước kia, tỷ lệ tử vong vì thai sản khoảng 6% hay 7% nơi bãi rác này. Chúng tôi chưa mất bà mẹ nào cả.”
Chương trình chăm sóc phụ sản bao gồm thử máu, đưa các bà cụ tới dạy các bà mẹ trẻ về chăm sóc tiền sản và hậu sản, mang đến cho giới trẻ cộng đồng trách nhiệm phải báo cáo về bạo lực gia đình. CCF chi trả tiền bệnh viện cho các thai phụ và các bà mẹ nhận được một “Gói Quà Đón Mừng Em Bé Ra Đời” – gồm găng tay, nón, chiếu có thể giặt dũ, thuốc chống nhiễm trùng, thuốc chống viêm, một mùng chống muỗi và nhiều thứ khác.
Scott Neeson nói, “Rất thực tế, túi quà đó cho các bà mẹ một ý thức tự hào. Thường, một em bé bị xem là một gánh nặng, có thể làm cho gia đình đó mang nợ. Bây giờ, khi chúng tôi có các khóa huấn luyện hậu sản, họ đều khoe các em bé với nhau một cách đầy hãnh diện. Tôi làm mọi thứ như "ồ" và "à", và rồi chụp hình. Tôi có 165,000 tấm hình trong máy vi tính của tôi.”
Nhờ Quỹ CCF, trong khu vực Steung Meanchey với 12.000 cư dân, hầu hết trẻ em bây giờ ban ngày được đến lớp với tỷ lệ vắng mặt thấp, nhờ phúc lợi ba mẹ nhận được khi đưa con vào trường. CCF đã xây 400 căn nhà cho các gia đình có cam kết dài hạn để con đi học. Scott Neeson nói, “Chúng tôi đã làm thành những cộng đồng cư dân tốt lành, và nó lan tỏa ra ngoài. Khi bạn có một cộng đồng gồm 15 gia đình, nơi họ có chung các giá trị, những người bên ngoài cộng đồng thấy rằng đó là điều có thể làm được".
“Chúng tôi không áp đặt giá trị riêng của chúng tôi. Chúng tôi không buộc kiêng rượu. Chúng tôi chỉ không muốn họ say hàng đêm. Nếu trẻ em tới trường không nghỉ ngày nào, chúng tôi chi tiền mua gạo cho gia đình đó trong tháng. Đó được xem là phúc lợi, nó là nhân quyền căn bản. Người dân xứng đáng có nước sạch, có đủ thức ăn trên bàn, và được tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế.”
Scott Neeson nói, “Tôi chưa bao giờ có quá ít và quá nhiều cùng một lúc. Tôi tựa như không sở hữu bất cứ tài sản vật chất nào. Kỳ lạ thay, tôi không cần gì hết. Đó là một cảm giác tuyệt vời. Nó đem đến cho bạn một sự tự do tuyệt đối. Bạn không bận tâm gì tới giấc mơ của những người khác, và cũng không thèm muốn gì thêm của cải vật chất.”
Scott Neeson có ước mơ sẽ mở rộng mô hình CCF sang các địa điểm khác, nhưng trái tim và năng lượng của anh đã gắn chặt trong cộng đồng này. Anh nói, “Tôi không thể rời những đứa trẻ này và các gia đình, các bà cụ này.” CCF cứ như thế đã hoạt động được 12 năm.
Còn bé gái 9 tuổi đi ngang qua anh trong ngày đầu anh tới bãi rác này? Neeson nói, “Cô ta bắt đầu vào năm thứ ba đại học trong ngành tài chính và quản trị kinh doanh. Cô ta tự hào và hạnh phúc. Có tới 80% trẻ em nơi đây bây giờ đang học ở bậc đại học.”
Scott Neeson nói, anh thấy tình yêu chân thực nơi các bãi rác ở Campuchia. “Tôi chưa bao giờ có bất kỳ loại tình yêu sâu thẳm nào như thế. Tôi đã có nhiều mối quan hệ tình cảm ngắn hạn. Tôi đã từng có vị trí trong làng điện ảnh Hollywood. Đó là một cuộc sống tuyệt vời. Người ta hỏi tôi có tiếc nuối bất cứ gì không. Một cách tuyệt đối. Rất tuyệt với để không bao giờ cần tiền, để có sự chăm sóc y tế tốt nhất, và một xe hơi hiệu Porsche, một du thuyền đậu ở bến Marina del Rey và một ty cảnh sát để nương tựa khi có gì bất trắc, hay có một bệnh viện gần đó. Thỉnh thoảng, tôi chợt nhớ tới điều đó và tôi chỉ muốn thư giãn và sống một đời sống tốt.
“Nhưng rồi, nhìn chung tôi sẽ không thay đổi bất cứ gì. Tôi vẫn còn tự hỏi, ‘Mọi việc sẽ thế nào nếu tôi không tới nơi này? Chuyện gì xảy ra nếu tôi không khám phá ra nơi này, và không có cơ hội thay đổi nhiều cuộc đời nơi đây?”
Scott Neeson đã nói hết quan điểm của anh trong buổi sáng tôi [Lindsay Kyte] nói chuyện với anh.
Anh nói với tôi, “Tôi mới viết một tấm thiệp để gửi một em trong đám trẻ hôm nay, và tôi đã nói là tôi đã có thể rời bỏ Hollywood, từ bỏ tất cả, chỉ để tới đây vì em bé này thôi. Có quá nhiều trẻ em cần sự giúp đỡ và cuộc đời các em đã thay đổi quá nhiều. Các em đang học luật, tâm lý học, kỹ sư, và đó là những người trẻ tuyệt vời nhất. Đó thật sự là ơn phước cho tôi.”
“Tôi không thể nói với bạn về sự may mắn tôi đã có. Một số người sẽ sống trọn đời họ mà không gặp khoảnh khắc thức tỉnh đã xảy ra cho tôi khi tôi lần đầu nhìn thấy các em ngày đó ở bãi rác Stung Meanchey. Tôi là người may mắn.”./.
