Mới đây, tại hội nghị tổng kết ngành hàng cá tra năm 2023 và bàn giải pháp triển khai nhiệm vụ năm 2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết năm 2023, dưới tác động của lạm phát và bất ổn chính trị, ngành thủy sản nói chung và ngành hàng cá tra nói riêng đối mặt với không ít khó khăn.
Mặc dù các doanh nghiệp, hiệp hội, địa phương và bộ, ngành trung ương đã nỗ lực cùng nhau giải quyết các khó khăn khách quan đến từ thị trường nhập khẩu và bất ổn chính trị, nhưng kết quả sản xuất không như mong đợi.
Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, xuất khẩu cá tra Việt Nam sang các thị trường năm 2023 đạt hơn 1,8 tỷ USD, giảm 25% so với năm 2022. Kim ngạch xuất khẩu cá tra Việt Nam sang các thị trường tháng 12/2023 đạt hơn 158 triệu USD, tăng 5% so với cùng kỳ năm 2022. Đây cũng là tháng thứ 2 liên tiếp giá trị xuất khẩu cá tra ghi nhận tăng trong năm 2023 đầy khó khăn.
Về thị trường xuất khẩu, năm 2023, Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục là thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá tra từ Việt Nam. Năm 2023, xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc và Hồng Kông về đích với gần 573 triệu USD, giảm 20% so với cùng kỳ năm 2022. Thị trường này đã tăng nhập khẩu các sản phẩm cá tra từ tháng 9/2023 và liên tiếp ghi nhận tăng trưởng dương trong 2 tháng sau đó. Tuy nhiên, tháng 12/2023 kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc giảm nhẹ 2% khiến tổng xuất khẩu sang Trung Quốc và Hồng Kông giảm 0,4% so với cùng kỳ năm 2022. Theo thống kê của Seafood Guide, 11 tháng đầu năm 2023, Trung Quốc nhập khẩu khoảng 154 nghìn tấn cá tra, giảm 35% so với cùng kỳ. Nhiều đại lý tại quốc gia này đang bắt đầu tích trữ và nhập khẩu thêm các sản phẩm cá tra để đáp ứng nhu cầu trước Tết Nguyên đán 2024.
Tháng 12/2023, xuất khẩu cá tra sang Mỹ lần đầu ghi nhận tăng trưởng dương 21% so với cùng kỳ năm 2022, sau 11 tháng sụt giảm liên tiếp. Kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ trong tháng cuối năm 2023 đạt gần 20 triệu USD, giảm 15% so với tháng trước đó và chỉ cao hơn tháng 1, 2, và 7/2023 - các tháng ghi nhận sụt giảm sâu từ 43% - 81%.
Năm 2023, khối thị trường CPTPP nhập khẩu từ Việt Nam gần 249 triệu USD cá tra, giảm 24% so với năm 2022. CPTPP cũng là thị trường chứng kiến sụt giảm sâu về nhập khẩu cá tra trong năm 2023, tuy nhiên tín hiệu tăng trưởng đã quay trở lại trong quý cuối năm 2023. Tháng 12/2023 giá trị xuất khẩu cá tra sang thị trường này đạt mức cao nhất kể từ đầu năm, tăng nhẹ 7% so với cùng kỳ. Sau 5 năm, hiệp định CPTPP đã mở thêm nhiều cơ hội cho con cá tra Việt Nam đến gần hơn với từng bữa ăn của người tiêu dùng tại khối thị trường này.
Theo VASEP, nhu cầu yếu tại các thị trường là yếu tố khó khăn và thách thức lớn cho xuất khẩu cá tra của Việt Nam trong năm 2023 cộng thêm xu hướng giá xuất khẩu giảm liên tục đã khiến cho không chỉ tổng sản lượng mà cả kim ngạch xuất khẩu cá tra liên tục sụt giảm. Các nhà nhập khẩu cá tra ở các thị trường lớn như Hoa Kỳ, EU, CPTTP... có xu hướng giảm lượng tồn kho thông qua việc giảm nhập khẩu để tối ưu hóa chi phí trong bối cảnh lạm phát tăng cao khiến người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu hơn trước.
Một số quốc gia láng giềng đã phát triển sản xuất cá tra nên giảm nhập khẩu từ Việt Nam. Sản phẩm cá tra còn đơn điệu, sản phẩm giá trị gia tăng chiếm tỷ trọng nhỏ nên chưa tạo ra sự cạnh tranh và giá trị thương mại lớn.
Tuy vậy, với sự điều hành linh hoạt của Chính phủ và nỗ lực của toàn ngành, các sản phẩm cá tra Việt Nam tiếp tục chinh phục thị trường 146 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới. Ngoài mặt hàng chủ lực là cá tra phi-lê, các sản phẩm phụ (bong bóng cá tra phơi khô, chả, cá tra ướp thì là…) được thị trường Mỹ, Trung Quốc, Malaysia, Singapore ưa chuộng.
Từ đó, trong năm 2024, ngành cá tra đặt mục tiêu phấn đấu: Diện tích thả nuôi cá tra đạt 5.700ha, sản lượng cá tra thương phẩm đạt khoảng 1,7 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu dự kiến đạt 2 tỷ USD.
Để đạt được mục tiêu này, theo VASEP toàn ngành cần tập trung hơn nữa cho việc xây dựng thương hiệu mạnh, chiến dịch tiếp thị nhằm tăng cường sự hiện diện, uy tín của cá tra Việt Nam trên thị trường quốc tế. Đẩy mạnh quảng bá sản phẩm cá tra thông qua triển lãm, hội chợ quốc tế, xây dựng mạng lưới đối tác và khách hàng trong, ngoài nước./.
