Nhân nuôi thành công gà chín cựa
Gà chín cựa là giống gà gắn liền với văn hóa, tín ngưỡng của người Việt. Trong truyền thuyết "Sơn Tinh, Thủy Tinh", đây là một trong những lễ vật mà vua Hùng thách đố để tìm ra người có thể rước Mị Nương về làm vợ. Tưởng rằng gà chín cựa chỉ có trong truyền thuyết nhưng trên thực tế, loại gà này có thật.
Gà chín cựa hay còn gọi là gà nhiều cựa được xem là đặc sản quý của vùng núi Xuân Sơn (Phú Thọ). Tương truyền, trước kia, gà chín cựa còn được người dân dùng để cung tiến vua.
Một số nuôi gà tại địa phương cho biết, gà chín cựa thực chất là tên mà người dân hay dùng để chỉ giống gà nhiều cựa. Đây là loại gà có nguồn gốc từ gà rừng, được người dân tộc Dao và Mường ở Phú Thọ bắt về nuôi từ lâu. Nhưng phải đến những năm 2003, khi Vườn quốc gia Xuân Sơn được thành lập, đường sá được mở mang thì nhiều người mới biết đến giống gà quý.
Qua tìm hiểu thực tế, giống gà nhiều cựa có kích cỡ nhỏ. Cân nặng của chúng chỉ dao động từ 1,4-1,8kg đối với gà mái, còn gà trống từ 1,9-2,3kg. Điểm đặc biệt và giá trị nhất của giống gà nhiều cựa nằm ở đôi chân. Khi mới nở, chúng đã có 6 cựa. Trong quá trình nuôi, chúng lại mọc thêm 2 cựa ở 2 chân. Một số con gà đột biến có 9 cựa.
Trang trại nuôi nhiều gà cựa phải kể tới của anh Hà Văn Tâm (xã Xuân Đài, huyện Tân Sơn). Với đàn trên 500 con, có khoảng 300 con sẽ bán vào dịp Tết. Hầu hết gà nuôi tới đâu có khách đặt mua tới đó, nhiều con gà trống tuy chưa lớn nhưng lông mượt, chân có từ 6 đến 8 cựa đều được khách đặt cọc trước. Do giống gà nhiều cựa nguyên bản tốc độ tăng trưởng chậm hơn so với gà ta, nên giá thành của nó cũng cao gấp 2 - 3 lần và dao động từ 250.000 - 350.000/kg…
Anh Tâm chia sẻ: Giống gà này khả năng leo núi cực kỳ tốt. Chính vì đặc tính tự bấu vào đất, rễ cây mà đi nên mới sinh ra chân có nhiều cựa. Không chỉ trèo leo giỏi mà thịt gà nhiều cựa đều chắc, ngọt, thơm, gà mái chỉ cân nặng từ 1,2 đến 1,6kg, gà trống to nhất cũng chỉ tới 2-2,2kg. Đặc điểm khác biệt của gà nhiều cựa không chỉ chân chồi lên cựa mà chúng còn bay rất giỏi. Cả Xuân Đài hộ nào cũng nuôi gà nhiều cựa nên có thể coi đây là vùng gà cựa của huyện Tân Sơn…
Anh Tâm nói: “Tỷ lệ gà có nhiều cựa ở mỗi đàn khoảng 30-40%, mặc dù số trứng đó đều do một mẹ đẻ ra, đáng chú ý cả gà trống và gà mái đều có cựa và chúng xuất hiện ngay khi gà mới nở. Trước đây, người dân địa phương thường nuôi thả tự nhiên nên gà lớn rất chậm, do khó bới tìm thức ăn vì chân có nhiều cựa...”.
Năm 2012, Bộ NN-PTNT đã ban hành Danh mục bổ sung nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần được bảo tồn, trong đó có giống gà nhiều cựa ở Phú Thọ. Việc này sẽ góp phần nâng cao chất lượng, thương hiệu của gà nhiều cựa.
Săn lùng gà chín cựa làm quà biếu Tết
Toàn huyện Tân Sơn có tổng đàn gà nhiều cựa dao động 20.000 - 30.000 con và có 3.000 con gà thương phẩm… Trong đó, có khoảng 10 hộ nuôi tập trung từ 300 con trở lên, còn lại hàng trăm hộ nuôi xen với gà thả vườn, tại các xã như: Tân Phú, Xuân Đài, Kiệt Sơn, Minh Đài...
Trước đây người dân chủ yếu chăn nuôi gà nhiều cựa theo phương thức truyền thống, quảng canh, không mang lại giá trị kinh tế cao. Nhằm phát huy và nâng cao chất lượng gà nhiều cựa, Phòng Nông nghiệp huyện Tân Sơn đã phối kết hợp với đơn vị liên quan tổ chức các lớp tập huấn chuyển giao kỹ thuật vào chăn nuôi phát triển theo hướng hiện đại, quy mô hàng hóa theo chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ. Trong đó, các chuỗi liên kết sản xuất gà nhiều cựa gắn với chế biến cung cấp cho thị trường xuất khẩu đang được nhân rộng.
Đồng thời, để đẩy mạnh hỗ trợ các hộ chăn nuôi, địa phương đã ban hành Nghị quyết số 06/NQ-HĐND ngày 20/7/2022 về thông qua cơ chế hỗ trợ mô hình phát triển nông, lâm nghiệp trên địa bàn huyện giai đoạn 2022 - 2025, trong đó có quy định hỗ trợ mô hình liên kết chăn nuôi, tiêu thụ gà nhiều cựa.
Nhờ nuôi theo quy trình nên gà chín cựa có chất lượng cao, thịt có màu nâu, dai, giòn. Đặc biệt, gà nuôi càng lâu thịt càng giòn, ngọt, thơm ngon chứ không xơ, dai như gà bình thường. Thịt gà chỉ cần chế biến theo cách thông thường cũng đủ để cảm nhận được sự khác biệt trong hương vị.
Ngoài thịt ăn thơm ngon, tướng của gà chín cựa cũng cực kỳ đẹp. Vì thế, vài năm trở lại đây, giống gà này được nhiều người săn lùng làm quà biếu Tết. Theo một số thương lái cho biết, loại gà chín cựa có tầm 7 cựa quay trở lại hàng không quá khó mua vì loại này được nhân giống và nuôi khá nhiều tại một số bản ở Thanh Sơn (Phú Thọ). Giá trên thị trường chỉ khoảng 300.000 đồng/kg, một con gà chín cựa loại này tính ra chỉ 700.000-800.000 đồng.
Còn riêng loại gà chín cựa có bộ từ 8-9 cựa thì siêu hiếm. Bởi khoảng 10.000 con mới có 1 con có đủ 9 cựa, còn lại chủ yếu là 7 cựa trở xuống. Trong khi đó, các đại gia thường đặt mua loại gà đủ chín cựa để ăn Tết. Do đó, để sở hữu được một chú gà chín cựa loại vip, khách thường phải bỏ ra từ 40-50 triệu đồng một con.
Dù giá cao nhưng vào dịp Tết, các hộ nuôi gà ở Xuân Sơn không có đủ số gà chín cựa cung cấp cho người cần. Để có được những chú gà chín cựa ưng ý vào dịp Tết, khách hàng phải đặt mua từ trước.
Theo lãnh đạo UBND huyện Tân Sơn, từ xưa đến nay, việc phát triển gà nhiều cựa ở vùng lõi và vùng đệm Vườn quốc gia Xuân Sơn nói riêng, huyện Tân Sơn nói chung vẫn chủ yếu là tự phát do người dân chưa biết hết giá trị kinh tế và hiệu quả của giống gà tiến vua này. Tuy nhiên, từ việc triển khai dự án và những thành công bước đầu, có thể thấy đây là một tín hiệu đáng mừng vì thông qua dự án sẽ tiếp tục bảo tồn và nhân giống loài gà chín cựa quý hiếm. Đồng thời mang đến những tín hiệu khả quan trong việc phát triển kinh tế bền vững của địa phương./.
