Chùa Bà Đanh được cấp bằng công nhận Di tích lịch sử - văn hóa danh thắng cấp nhà nước năm 1994. Chùa có vị trí hướng Tây Nam, nằm ngay bên phải bờ sông Đáy với ba mặt báo quanh Bắc - Tây - Nam. Bên cạnh chùa là hòn núi Ngọc nhô mình ra mặt nước soi bóng xuống dòng sông xanh có cây si già hàng ngàn năm tuổi, những tán cây cổ thụ đu đưa, chim muông đi về quần cư tụ hội, phong cảnh thật êm đềm tĩnh mịch là nơi danh lam thắng cảnh sơn thủy hữu tình.
Tương truyền chùa có từ thế kỷ thứ VII. Ban đầu là ngôi đền nhỏ bằng tranh tre gỗ lá đơn sơ. Đến thế kỷ thứ XV, chùa được tu sửa to hơn, nhưng trải qua nhiều lần tu sửa nên cũng không giữ được niên liệu cũ. Đến năm Vĩnh Trị đời vua Lê Hy Tống (1676 - 1680) khu rừng được mở mang quang đãng để xây dựng ngôi chùa khang trang bề thế.
Chùa thờ Tiền Thần Hậu Phật, kết hợp dung hòa giữa Phật giáo với Tín ngưỡng dân gian. Thờ Bà Đanh là vị thần mưa, Duệ Hiệu là Pháp Vũ nhuận hòa phong trong hệ Thần tứ pháp cầu mong mưa thuận gió hòa phong đăng hòa cốc. Chùa rất linh thiêng, linh ứng cầu được ước thấy cùng với cảnh quan u tịch vắng vẻ càng làm cho sự nổi tiếng của ngôi chùa cổ vang khắp gần xa từ nhiều năm nay.
Chùa thờ Đức Bà đã có sắc phong qua các triều đại như: Thành Thái nguyên niên Kỷ Sửu 1889; Duy Tân Tam niên Kỷ Dậu 1909; Khải Định Nhị niên Đinh Tỵ 1917; Khải Định Cửu niên Giáp Tý 1924.
Chùa Bà Đanh nằm trong một không gian thiên nhiên rộng lớn và thanh tịnh, bao quanh là dòng sông và những ngọn núi xanh mát cùng cánh đồng lúa mênh mông. Chính sự kết hợp giữa yếu tố thiên nhiên và kiến trúc cổ kính của ngôi chùa đã tạo ra một không gian yên bình, rất thích hợp cho các hoạt động du lịch tâm linh. Chùa nằm không xa trung tâm của thị xã Kim Bảng, cách thủ đô Hà Nội khoảng 60 km, thuận tiện cho du khách từ thủ đô hay các tỉnh lân cận ghé thăm.
Chùa Bà Đanh có kiến trúc đặc trưng của một ngôi chùa cổ, bao gồm nhiều công trình như chính điện, sân chùa, tháp, và những tượng Phật trang nghiêm. Các công trình đều được xây dựng bằng gạch cổ, gỗ, và các vật liệu truyền thống, tạo nên một không gian tôn nghiêm và mang đậm dấu ấn văn hóa cổ xưa. Chùa có nhiều pho tượng Phật được tôn thờ trong gian chính điện, thu hút rất nhiều khách hành hương đến dâng hương cầu phúc.
Một du khách tên Cẩm đến từ Bình Dương cho chia sẻ: hôm nay mình đến đây vừa thăm quan trải nghiệm văn hoá lịch sử của các ngôi chùa nổi tiếng miền Bắc vừa để thực tế xem mọi người vẫn truyền tai “vắng như Chùa Bà Đanh” xem có thực sự như vậy không, nhưng thực tế hôm nay mình đến cũng không phải vậy. Du khách đi theo đoàn đến đây rất là đông, tuy nhiên chùa vẫn giữ được những nét cổ kinh và thanh tịnh vì vậy mà mình cảm thấy có sự trang nghiêm của ngôi chùa.
Chùa Bà Đanh có nhiều tiềm năng phát triển du lịch hiện nay có hệ thống giao thông tương đối thuận lợi kết nối dễ dàng với các khu du lịch khác trong tỉnh Hà Nam và các tỉnh lân cận như Hà Nội, Nam Định, Hưng Yên. Việc phát triển cơ sở hạ tầng, nâng cấp giao thông sẽ giúp thu hút nhiều du khách hơn, đặc biệt là trong những dịp lễ hội, mùa hành hương.
Cùng với đó là các lễ hội truyền thống Chùa Bà Đanh là một điểm đến quan trọng trong các lễ hội tâm linh. Thường được tổ chức vào ngày 16, 17 tháng 2 âm lịch hàng năm.
Lễ hội không chỉ là dịp để người dân địa phương tôn vinh vị thần Bà Đanh mà còn thu hút hàng vạn du khách đến tham quan và dâng hương cầu phúc.
Với không gian rộng lớn và cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, Chùa Bà Đanh có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái kết hợp với du lịch tâm linh. Du khách có thể tham gia vào các hoạt động tham quan, dâng hương cầu phúc, hay tham gia các chương trình du lịch trải nghiệm như đi bộ, khám phá cảnh quan xung quanh chùa, hoặc thưởng thức ẩm thực truyền thống vùng miền.
Công tác bảo tồn văn hóa và di sản kết hợp phát triển du lịch tâm linh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, lịch sử của Chùa Bà Đanh. Năm 2024 Chính quyền địa phương đã tổ chức phục dựng lễ hội chùa Bà Đanh.
Theo ông Nguyễn Xuân Nhu PCT UBND phường Ngọc Sơn năm 2011 được phục dựng lại sau 70 năm, đây là niềm mong muốn của nhân dân địa phương. Và lễ hội được phụng dựng lại theo lời kể của các cụ cao tuổi trong làng truyền lại, với mục đích bảo tồn lưu giữ những giá trị văn hoá phi vật thể, và quảng bá về Chùa Bà Đanh được công nhận di tích lịch sử Quốc gia. Lễ hội được tổ chức với ý nghĩa là cầu cho quốc thái dân an, mua thuận gió hoà cho nhân dân được mùa màng bội thu. Những năm gần đây vào dịp lễ hội du khách thập phương đổ về rất là đông. không chỉ thu hút du khách trong nước mà còn cả du khách nước ngoài.
Chùa Bà Đanh, với những giá trị lịch sử, văn hóa và tâm linh, là một điểm đến đầy tiềm năng để phát triển du lịch tâm linh. Nhờ vào vị trí thuận lợi, không gian thiên nhiên yên bình, và các yếu tố văn hóa đặc sắc, Chùa Bà Đanh hoàn toàn có thể trở thành một trong những điểm du lịch tâm linh nổi bật của tỉnh Hà Nam./.
