Gia đình bà Vũ Thị Mùi là hộ trồng vải có diện tích lớn nhất nhì của xã Cư Prao. Qua gần chục năm trồng vải chưa khi nào gia đình bà Mùi mất mùa nặng nề như năm nay. Năm qua, 400 gốc vải của bà Mùi thu hoạch được hơn 8 tấn quả. Bán trực tiếp tại vườn bình quân từ 20.000 - 30.000 đồng/kg. Sau khi trừ mọi chi phí thì bà Mùi lãi trên 150 triệu đồng.
Năm nay, gia đình bà Mùi tràn trề hy vọng được một mùa vải lớn bởi đã có thêm 200 gốc vải cho thu hoạch bói. Tuy nhiên, bước vào mùa thu hoạch vải nhưng số cây đậu quả trong số hơn 600 gốc đang thời kỳ kinh doanh của gia đình bà chỉ tính trên đầu ngón tay. Hiện bà Mùi đã ngưng chăm sóc để chờ vụ mới.
Nằm ở xã Ea Pil, vườn vải u hồng hơn 300 gốc của bà Đàm Thị Choòng mới chỉ toàn là chồi và lộc. Bà Choòng ngậm ngùi cho biết những năm trước, bình quân vườn vải của gia đình bà thu gần 100 triệu đồng lãi ròng/năm. Năm nay xem như mất trắng vì cây không ra hoa,lỗ công chăm sóc và hơn 30 triệu đồng tiền đầu tư phân bón. “Để vượt qua lúc khó khăn này, chúng tôi tập trung chăm sóc vài sào hoa màu và làm thêm công nhật. Hy vọng có thêm ít thu nhập trang trải cuộc sống”, bà Choòng chia sẻ.
Không riêng gì gia đình bà Mùi, bà Choòng, phần lớn diện tích vải ở huyện M’Drắk năm nay đều không ra hoa. Nếu cây nào có ra hoa thì tỷ lệ phân mầm và đậu quả cũng rất thấp. Các hộ dân trồng vải lâu năm tại đây cho biết nguyên nhân khiến cây vải năm nay mất mùa chủ yếu do ảnh hưởng của thời tiết nắng nóng, khô hạn, không thuận lợi với sinh trưởng của cây vải.
Theo các chuyên gia nông nghiệp, thời gian phân hóa mầm hoa của cây vải phụ thuộc vào các yếu tố như giống, vùng trồng, vùng khí hậu hay kỹ thuật thâm canh. Quá trình phân hóa mầm hoa tuy phức tạp nhưng đều có một số quy luật chung. Thông thường, cây vải nghỉ sinh trưởng vào tháng 12 và phân hóa mầm hoa tập trung trong khoảng một tháng.
Về điều kiện nhiệt độ thời tiết, từ tháng 12 - tháng 1, cây vải đòi hỏi nhiệt độ dưới 13°C để phân hóa mầm hoa. Nhiệt độ thích hợp cho vải ra hoa, thụ phấn là 18 - 24°C. Trong khi đó, thời tiết gần đây biến động thất thường. Đặc biệt, những tháng cuối năm 2023 và đầu năm 2024, nắng nóng kéo dài đã ảnh hưởng không nhỏ đến sự phân hóa mầm hoa và tỉ lệ đậu quả.
Ngoài ra, theo quy luật trồng trọt, sau khi cây vải được mùa 3 - 4 năm, sức khỏe của cây trồng thường bắt đầu kém đi. Vải trên địa bàn huyện M’Drắk đã liên tiếp được mùa từ năm 2020, đến nay cũng đã vào lúc thoái hóa đi xuống theo quy luật có tính chu kỳ "một năm ăn quả, một năm trả cành".
Toàn huyện M’Drắk hiện nay có 162,7 ha vải. Phần lớn diện tích trồng vải tập trung ở các xã Ea Pil (115,7 ha), Cư Prao (35 ha), Cư Króa 12 ha. Theo đánh giá, cây vải ở huyện M’Drắk phù hợp với thổ nhưỡng, thường ra trái vụ so với các tỉnh phía Bắc. Chất lượng và sản lượng cây vải ở M’Drắk hiện nay tương đối cao nên rất được ưa chuộng./.
