Khơi thông lợi thế về vị trí địa lý
Trải dài gần 1.900 km bờ biển, chiếm khoảng 60% tổng chiều dài bờ biển quốc gia, miền Trung Việt Nam là vùng đất giàu tiềm năng, đang từng bước được khai mở để trở thành điểm sáng kinh tế biển. Vùng đất này sở hữu hệ thống cảng nước sâu tự nhiên, các khu kinh tế ven biển có quy mô lớn và nhiều đô thị ven biển đang phát triển nhanh chóng – những yếu tố góp phần tạo nên nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững.
Nhờ vào vị trí chiến lược, miền Trung không chỉ nằm trên trục giao thông Bắc – Nam mà còn đóng vai trò cửa ngõ kết nối với các nước Lào, Thái Lan và Myanmar qua hành lang kinh tế Đông – Tây. Điều này mở ra cơ hội thúc đẩy thương mại khu vực, tạo điều kiện thuận lợi để hình thành các chuỗi sản xuất – cung ứng liên quốc gia và thu hút dòng vốn đầu tư từ bên ngoài.
Thực tế cho thấy, các khu kinh tế trọng điểm như Nghi Sơn, Vũng Áng, Chu Lai, Dung Quất… đã chứng minh được sức hút lớn với các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Những khu vực này hiện chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số dự án và vốn đầu tư của cả nước, đồng thời là nơi triển khai nhiều dự án quy mô trong các lĩnh vực then chốt như lọc hóa dầu, công nghiệp nặng hay sản xuất năng lượng.
Song hành cùng phát triển công nghiệp, miền Trung cũng ưu tiên hoàn thiện hệ thống cảng biển và logistics. Dự kiến đến năm 2030, khu vực này cần hơn 23.000 tỷ đồng để đầu tư vào hạ tầng hàng hải, trong đó bao gồm cả hạ tầng công cộng và các bến cảng kinh doanh. Đây là bước đi cần thiết nhằm giảm chi phí vận tải, tăng năng lực kết nối và nâng cao sức cạnh tranh cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.
Đặc biệt, Quyết định số 376/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, ban hành ngày 4/5/2024, về Quy hoạch vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050, đã đánh dấu một định hướng chiến lược dài hạn. Không chỉ tập trung vào phát triển kinh tế, quy hoạch này còn tích hợp các mục tiêu về xã hội, môi trường, văn hóa và quốc phòng, với khát vọng xây dựng miền Trung thành vùng dẫn đầu về kinh tế biển của Việt Nam vào giữa thế kỷ XXI.
Định hình trung tâm kinh tế biển mới
Để hiện thực hóa các mục tiêu nêu trên, miền Trung đang tập trung phát triển trên ba trụ cột chủ đạo: nâng cấp hệ thống hạ tầng, quy hoạch đô thị ven biển hiện đại và thúc đẩy các ngành kinh tế biển có lợi thế.
Về hạ tầng, hệ thống giao thông kết nối nội vùng và liên vùng đang được đẩy mạnh, với các dự án cao tốc Bắc – Nam, đường ven biển, đường sắt và đường thủy nội địa. Mạng lưới này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho vận tải hàng hóa và hành khách mà còn giúp gắn kết các khu kinh tế, đô thị và cảng biển thành một chỉnh thể phát triển thống nhất.
Trên nền tảng đó, đô thị hóa ven biển cũng đang được ưu tiên đẩy nhanh, với nhiều thành phố như Đà Nẵng, Huế, Quy Nhơn, Nha Trang… đang được quy hoạch theo hướng bền vững, thông minh và thích ứng với biến đổi khí hậu. Đây không chỉ là trung tâm sinh sống, làm việc mà còn là đầu tàu thu hút đầu tư, khách du lịch và lực lượng lao động chất lượng cao.
Trong lĩnh vực kinh tế biển, công nghiệp lọc hóa dầu, chế biến thủy sản, đóng tàu và năng lượng tái tạo đang giữ vai trò then chốt. Các dự án lớn như Nhà máy lọc dầu Dung Quất, Liên hợp lọc hóa dầu Nghi Sơn đã giúp miền Trung từng bước trở thành trung tâm năng lượng và công nghiệp nặng của cả nước. Cùng với đó, tiềm năng phát triển điện gió ngoài khơi đang được khai thác mạnh mẽ, mở ra một hướng đi mới trong chiến lược phát triển công nghiệp xanh.
Không kém phần quan trọng là du lịch biển – ngành kinh tế đang tăng trưởng ấn tượng. Với bờ biển đẹp, di sản văn hóa phong phú và khí hậu ôn hòa, các tỉnh thành ven biển miền Trung đã trở thành điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước. Hệ sinh thái du lịch đang ngày càng đa dạng, từ nghỉ dưỡng cao cấp, khám phá thiên nhiên cho đến du lịch cộng đồng và sinh thái.
Tuy nhiên, quá trình phát triển vẫn còn một số rào cản lớn cần được tháo gỡ. Sự thiếu liên kết giữa các địa phương khiến quy hoạch bị manh mún, thậm chí chồng chéo, gây lãng phí nguồn lực. Hạ tầng chưa đồng bộ, nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu, trong khi tác động của thiên tai và biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, đòi hỏi các giải pháp ứng phó kịp thời và dài hạn.
PGS.TS. Bùi Quang Bình, giảng viên thuộc trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng cho rằng, cần phát triển các khu kinh tế ven biển thành trung tâm kinh tế tổng hợp với liên kết vùng mạnh mẽ. Đồng thời, chú trọng đầu tư vào hạ tầng trọng điểm như cảng biển, cao tốc và sân bay theo lộ trình phù hợp, tránh đầu tư dàn trải. Cải thiện môi trường đầu tư và đẩy mạnh đào tạo nghề – đặc biệt trong các lĩnh vực logistics, công nghệ biển và du lịch – cũng là những yếu tố then chốt để miền Trung có thể khai thác hết tiềm năng sẵn có.
Với những lợi thế thiên nhiên độc đáo, vị trí chiến lược quan trọng cùng sự quan tâm mạnh mẽ từ trung ương và địa phương, miền Trung đang có đầy đủ điều kiện để trở thành một cực tăng trưởng kinh tế biển vững mạnh. Hành trình từ tiềm năng đến hiện thực không chỉ là khát vọng vùng miền mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển quốc gia giai đoạn mới.
