Gắn các sản phẩm hàng hóa từ dược liệu với các sản phẩm dịch vụ về văn hóa và du lịch
Tỉnh Lào Cai có khoảng 850 loài cây thuốc trong tổng số 3.948 loài thực vật có công dụng làm thuốc; 78 loài có tiềm năng khai thác; 70 loài cây thuốc quý hiếm thuộc diện bảo tồn; nhiều loài quý hiếm có giá trị y dược rất cao, là thành phần chính để sản xuất các loại biệt dược.
Tổng diện tích dược liệu toàn tỉnh thực hiện hết năm 2023 đạt 4.105ha, tổng sản lượng thu hoạch cả năm đạt 19.000 tấn, trong đó sản lượng cây hàng năm 8.700 tấn, cây lâu năm 10.300 tấn. Giá trị ước đạt trên 400 tỷ đồng.
Dược liệu là 1 trong 5 loại cây chủ lực được tỉnh Lào Cai lựa chọn thực hiện theo Nghị quyết 10-NQ/TU ngày 26/8/2021 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về Chiến lược phát triển nông nghiệp hàng hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Với hệ sinh thái phong phú và đa dạng, có tiềm năng về tài nguyên dược liệu, tài nguyên cây thuốc quý, Lào Cai chú trọng khai thác và phát triển, gắn các sản phẩm hàng hóa từ dược liệu với các sản phẩm dịch vụ về văn hóa và du lịch; quan tâm phát triển du lịch gắn với các sản phẩm OCOP, tạo ra các sản phẩm chế biến sâu như thuốc dược liệu, thuốc y học cổ truyền, trà túi lọc, cao đặc, cao lỏng, cao khô,… phù hợp với nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng và hướng tới xuất khẩu.
Tỉnh Lào Cai phấn đấu đến năm 2030, duy trì và phát triển diện tích dược liệu của tỉnh đạt khoảng 5.000 ha. Phát triển tối thiểu 02 cơ sở sơ chế, chế biến dược liệu. Xây dựng thương hiệu 02 - 03 sản phẩm dược liệu và có thêm 03 - 05 sản phẩm dược liệu được tạo ra gắn với chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”. Hình thành 5 nhóm sản phẩm dược liệu gắn với du lịch; hình thành ít nhất 5 điểm du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm gắn với dược liệu tại Sa Pa, Bắc Hà, Bát Xát, Bảo Yên.
Để đạt được mục tiêu này, tỉnh sẽ tiếp tục xây dựng ổn định vùng nguyên liệu bằng việc bảo tồn các loài cây dược liệu quý tại Vườn Quốc gia Hoàng Liên, Khu Bảo tồn thiên nhiên Bát Xát, Khu Bảo tồn thiên nhiên Hoàng Liên, Văn Bàn; bảo tồn và phát triển nguồn gen dược liệu đặc hữu, quý hiếm như tam thất hoang, thất diệp nhất chi mai, hoàng liên ô rô, các loại cây thuốc tắm người Dao; ổn định diện tích với các chủng loại cây dược liệu phù hợp với nhu cầu của thị trường tiêu thụ như chè dây, giảo cổ lam, tam thất, thất diệp nhất chi mai, hà thủ ô, đỗ trọng, hoàng bá, bình vôi để sản xuất cây dược liệu hàng hóa.
Tập trung mở rộng diện tích với một số chủng loại chính như atiso, cát cánh, xuyên khung, chùa dù, cây thuốc tắm người Dao đỏ, mạch môn, vân mộc hương, bạch truật, đan sâm, đẳng sâm. Tập trung nâng cao năng suất, chất lượng diện tích cây dược liệu hàng năm để hình thành vùng nguyên liệu cây dược liệu theo chuỗi giá trị tại Sa Pa, Bắc Hà, Si Ma Cai, Bát Xát... Ưu tiên chính sách hỗ trợ vùng trồng cây dược liệu, ngành, nghề truyền thống, quảng bá, giới thiệu sản phẩm dược liệu có lợi thế gắn với thực hiện chương trình OCOP của tỉnh.
Đẩy mạnh thu hút các doanh nghiệp liên kết phát triển dược liệu theo hướng bền vững
Vùng dược liệu được trồng nhiều tại huyện Bát Xát, Sa Pa, Bắc Hà; các sản phẩm từ dược liệu đạt tiêu chuẩn OCOP từ 3 đến 4 sao như Trà túi lọc dây leo Sa Pa; Trà giảo cổ lam Sa Pa; Trà dây leo Sa Pa; Trà túi lọc giảo cổ lam Sa Pa; Cao Mềm Atiso Sa Pa; Cao phun sương Atiso Sa Pa.
Sản phẩm dược liệu tiêu biểu được coi là “đặc sản” của địa phương đó là thuốc tắm của người Dao đỏ. Bài thuốc tắm của người Dao đỏ là sự kết hợp giữa tinh hoa của núi rừng với kiến thức y thuật và tri thức bản địa của cộng đồng người Dao. Sau bao năm chỉ trao truyền và phát huy giá trị trong cộng đồng mình, giờ đây, với sự tham gia vào khâu sản xuất và kết nối thị trường của các doanh nghiệp.
Bài thuốc tắm nổi danh này đang trở thành một sản phẩm du lịch đặc hữu của Lào Cai, không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn giúp người dân địa phương bảo tồn được sản phẩm dược liệu đặc hữu của mình.
Một số đơn vị sản xuất thuốc tắm Dao đỏ đã xây dựng riêng vùng nguyên liệu như Công ty Cổ phần Thương mại Hùng Dũng, Công ty trách nhiệm hữu hạn Sapanapro, Hợp tác xã Cộng đồng Dao đỏ,…
Bên cạnh thảo dược chăm sóc sức khỏe cũng đã có doanh nghiệp quan tâm đầu tư nghiên cứu các loại mỹ phẩm chăm sóc sắc đẹp từ các loại thảo dược an toàn khi sử dụng và thân thiện môi trường.
Điển hình như các loại sản phẩm son dưỡng môi, kem dưỡng ẩm, mặt nạ tía tô, sữa rửa mặt tía tô, nghệ đỏ, toner tía tô, mặt nạ hoa hồng, mặt nạ nghệ đỏ, sữa tắm, dầu gội đầu tía tô….của Hợp tác xã Sa Pa Secrets đã nghiên cứu, xây dựng được vùng nguyên liệu rộng 30ha tía tô, đạt tiêu chuẩn VietGap.
Ngoài ra, thảo dược còn được dùng trong chế biến các món ăn để tăng cường sức khỏe phục vụ khách du lịch như Hoài Sơn, các loại nấm, cây lá dứa, tai chua, sen, khởi tử, bò khai, rau ngót rừng, đương quy, ngũ gia bì gai…
Một số địa phương đã xây dựng mô hình trồng thảo dược (đương quy, giảo cổ lam, khởi tử, bò khai…) gắn với các món ăn bản địa độc đáo, thu hút khách du lịch nhằm tăng giá trị kinh tế; các mô hình rau bản địa, rau rừng phát triển theo hướng hữu cơ được thị trường ưa chuộng, giá bán ổn định.
Ngoài giá trị chăm sóc sức khỏe, các tour tham quan vườn dược liệu đang dần trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, thu hút đông đảo du khách. Sản phẩm du lịch từ cây thuốc đã và đang góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo cho vùng đồng bào các dân tộc.
Trong năm 2025, tỉnh Lào Cai phấn đấu tăng diện tích cây dược liệu đạt 4.755ha, trong đó ổn định diện tích 3.215ha cây dược liệu lâu năm, dược liệu dưới tán rừng; tiếp tục mở rộng 430ha một số cây dược liệu chủ lực hàng năm như atiso, cát cánh, đương quy, xuyên khung…, nâng diện tích cây dược liệu hàng năm đạt 1.540ha.
Tỉnh tiếp tục đẩy mạnh việc gắn kết sản phẩm dược liệu với du lịch và sản phẩm OCOP đã góp phần quan trọng trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, khai thác tiềm năng, lợi thế của từng địa phương, đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của du khách, tạo việc làm và thu nhập cho người dân.
Đồng thời, Lào Cai cũng đẩy mạnh thu hút các doanh nghiệp có đủ năng lực liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ dược liệu bền vững tại các vùng nguyên liệu. Thu hút đầu tư xây dựng 6 cơ sở bảo quản, chế biến sản phẩm tại vùng sản xuất cây dược liệu tập trung, trong đó 5 cơ sở quy mô nhỏ thực hiện sơ chế dược liệu, đảm bảo 100% sản lượng tươi được sơ chế, bảo quản; 1 cơ sở, nhà máy quy mô doanh nghiệp chế biến sâu dược liệu trên địa bàn tỉnh nhằm tạo ra các sản phẩm chế biến sâu như trà túi lọc, cao bánh, viên nén...
Bên cạnh đó, đẩy mạnh phát triển, mở rộng nhóm cây dược liệu chiết xuất tinh dầu như chùa dù, thuốc tắm người Dao phù hợp với nhu cầu sử dụng. Phấn đấu đến năm 2030 có 100% diện tích cây dược liệu dùng làm thuốc đảm bảo tiêu chuẩn GACP-WHO. Tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với vùng dược liệu được cấp chứng nhận GACP-WHO. Đẩy mạnh phát triển mô hình dược liệu làm thuốc, dược liệu gắn với du lịch, thảo dược gắn với ẩm thực địa phương...
Từng bước đề xuất cơ chế ưu tiên tiêu thụ dược liệu sản xuất trong nước, tại các tỉnh được sử dụng cho cơ sở khám chữa bệnh Đông y của ngành y tế; một số sản phẩm dược liệu quý, cao cấp từng bước đa dạng mẫu mã sản phẩm, đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng tiếp cận các thị trường như Mỹ, Nhật Bản, các nước châu Âu./.
