Nền kinh tế xanh đang được nhiều nước trên thế giới hết sức quan tâm. Nước Nga có tiềm năng to lớn, và trước hết, thể hiện tiềm năng đó một cách triệt để là các khu vực nông nghiệp của vùng liên bang Trung tâm, vùng liên bang Volga và miền Nam của đất nước – tỉnh Lipetsk, Tatarstan, vùng Krasnodar, v.v...
Xu hướng xanh và tài nguyên nông nghiệp
Song song với số hóa, một trong những xu hướng toàn cầu là chuyển sang nền kinh tế xanh, dựa trên nguyên tắc kết hợp lợi ích của xã hội và bảo tồn vốn tự nhiên. Tháng 1/2021, tại Hội nghị thượng đỉnh về ứng phó với biến đổi khí hậu, bà Kristalina Georgieva, Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) nhận xét: “Nghiên cứu của chúng tôi chỉ ra rằng sự kết hợp tăng giá hydrocarbon một cách ổn định với cơ sở hạ tầng “xanh” có thể tăng GDP toàn cầu khoảng 0,7% trong 15 năm tới và tạo ra hàng triệu việc làm”.
Trong chương trình phát triển của Liên Hợp quốc công bố vào tháng 12 năm 2020, kinh tế xanh được coi là đóng vai trò quan trọng trong việc cứu nền kinh tế toàn cầu thoát khỏi những hậu quả của đại dịch Covid-19. Cùng với số hóa và đầu tư vào các chương trình xã hội, kinh tế xanh sẽ giúp "hàng trăm triệu người thoát khỏi cảnh nghèo đói cùng cực". Theo kết luận của báo cáo “Hành tinh sống 2018” của WWF (Tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên), tổng giá trị các dịch vụ hệ sinh thái mà con người sử dụng hàng năm tương đương 125 nghìn tỷ USD.
Tất nhiên, nước Nga, với tư cách là một bộ phận quan trọng của cộng đồng thế giới, không thể bỏ qua chủ đề kinh tế xanh. Vào tháng 01/2019, dự án quốc gia “Sinh thái” đã được phê duyệt. Sau đó, các khu vực bắt đầu triển khai các dự án "xanh" làm cơ sở cho sản xuất tinh gọn. Ví dụ, năm 2019, chính quyền tỉnh Lipetsk đã thông qua "Bộ luật xanh". Theo đó, các xí nghiệp hàng đầu của khu vực về sản xuất thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng công nghiệp đã “tuyên thệ” thực hiện nghĩa vụ cải thiện an ninh môi trường.
Mới đây, tại Diễn đàn Gaydar, ông Igor Shuvalov, chủ tịch Ngân hàng Đầu tư của Liên bang Nga, phát biểu: “Hiện nay, ở Liên bang Nga, kinh tế xanh là một hiện thực... Chương trình phát triển bền vững, bao gồm cả tài chính xanh, sẽ được đẩy nhanh”.
Nông nghiệp là một trong những bộ phận quan trọng nhất của kinh tế xanh - tuy nhiên, với điều kiện là nông dân không lạm dụng thuốc trừ sâu. Trong báo cáo “10 đặc điểm tăng trưởng của nền kinh tế xanh” của WWF, được công bố vào năm 2019, nói rằng canh tác hữu cơ tạo ra nhiều việc làm hơn trên mỗi ha so với canh tác truyền thống, với cùng những khối lượng sản xuất như nhau, nó đòi hỏi đầu tư ít hơn (sử dụng thuốc trừ sâu ít hơn 3 lần), đồng thời mang lại thu nhập cao hơn (+ 24%) cho người nông dân. Nghiên cứu của Quỹ LHQ (UN Foundation) đã chứng minh rõ ràng rằng các mô hình lương thực mới và hình thức sử dụng đất có thể mang lại thu nhập từ 1.300-2.300 tỷ USD vào năm 2030.
Nghề trang trại và nông nghiệp hữu cơ đang ngày càng trở nên phổ biến ở Nga. Một trong những ví dụ nổi bật nhất là ông German Sterligov, người đồng sáng lập sàn giao dịch hàng hóa “Alisa” đầu tiên ở Nga. Năm 2004, nhà triệu phú này bỏ công việc kinh doanh và cùng với gia đình rời Moskva đến quận Mozhaisk ở ngoại ô Moskva, nơi ông làm nông nghiệp trên 37 ha đất được giao. Hiện nay trang trại của ông sản xuất các sản phẩm sữa, bánh mì, cung cấp mật ong, thịt, các loại đồ uống khác nhau, cũng như mỹ phẩm và quần áo.
Một doanh nhân khác đã rời bỏ cuộc sống thành thị để làm nông nghiệp là John Kopiski, cựu giám đốc công ty than Balli Trading London, ông đã thành lập trang trại “Bogdarnya” ở tỉnh Vladimir, Liên bang Nga.
Dẫn đầu về phát triển nông nghiệp ở Nga, vùng Krasnodar là một trong 5 nhà sản xuất thịt, sữa và trứng lớn nhất Liên bang Nga. Các tỉnh Belgorod, Rostov, Bryansk, Volgograd, vùng Stavropol, Altai và cộng hòa Tatarstan cũng đã đạt được những thành tựu đáng kể về nông nghiệp.
Tiềm năng của Nga không chỉ giới hạn ở những khu vực nông nghiệp. Việc hình thành các cụm đa chức năng chế biến sâu ngũ cốc được coi là hướng phát triển có triển vọng nhất. Trong số các bên tham gia của đặc khu kinh tế Lipetsk có những xí nghiệp độc đáo như công ty trách nhiệm hữu hạn "Aneva" chế biến sâu đậu Hà Lan, Công ty TNHH "Soyprom" - chế biến sâu đậu nành, Công ty TNHH "Rustark" với dự án độc đáo chế biến cây ngũ cốc và sản xuất chất tạo màng sinh học.
Xử lý chất thải và năng lượng xanh
Kinh tế xanh đã trở thành đề tài thảo luận sôi nổi tại các sự kiện kinh doanh quan trọng cấp quốc gia. Năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nước Nga chỉ tổ chức được một diễn đàn toàn quốc bàn về triển vọng phát triển của đất nước trong nhiều thập kỷ tới. Các dự án “xanh” đã trở thành một trong những trung tâm của các cuộc tranh luận. Các chuyên gia thậm chí đề nghị coi chất thải là nguồn tăng trưởng kinh tế: bằng cách áp dụng các công nghệ chế biến “xanh”, trong tương lai, các doanh nghiệp có thể kiếm tiền trong lĩnh vực mới này đối với nước Nga và có thể quên đi khái niệm “khí thải carbon”.
Hàng loạt thành phố của Nga - Kazan, Volgograd, Taganrog, Troitsk, St.Petersburg, v.v., cũng như bán đảo Crimea - trong khuôn khổ cuộc cải cách "rác", ngoài những đổi mới trong xử lý chất thải rắn công nghiệp, còn chuyển sang công nghệ "xanh" đổi mới để xử lý chất thải từ nước thải sinh hoạt, nước thải thành phố và sản xuất. Tình hình hiện nay thực sự giống như một quả bom "sinh thái" hẹn giờ: cặn nước thải được phân loại là chất thải nguy hiểm cấp 4 (trong số 5 cấp độ). Ngay cả một tai nạn nhỏ do con người gây ra hoặc do yếu tố con người gây ra cũng rất đáng báo động, bởi vì hầu hết các công trình lọc nước đều nằm gần các con sông lớn. Ví dụ ở Kazan, các bể chứa nước với khối lượng hơn 3,7 triệu tấn được đặt trong thành phố bên hữu ngạn sông Volga, cách mép nước 50m, ở Volgograd - bên cạnh khu bảo tồn thiên nhiên bãi bồi Akhtubinsk, ở Taganrog - bên bờ biển Azov.
Công nghệ giúp xử lý cặn thành sản phẩm - một chất phụ gia để tăng độ phì nhiêu của đất và sự thích nghi của cây trồng trong các khu lâm nghiệp. Đồng thời, thời gian khử độc hoàn toàn chất thải giảm từ 4 năm xuống 3-6 tháng. Ví dụ như ở thành phố Rostov trên sông Đông, công nghệ này được khẩn trương áp dụng tại một kho chứa diện tích 75 ha nằm bên bờ sông Đông và cách sân vận động làm nơi tổ chức các trận đấu của FIFA World Cup 2018 chỉ 3 km.
Một kịch bản kinh doanh “xanh” khác có thể phát triển trong lĩnh vực năng lượng “xanh”. Phát biểu tại diễn đàn Gaydar, ông Aleksey Zhikharev, chủ tịch Hiệp hội Phát triển năng lượng tái tạo, lưu ý rằng giá điện của các nhà máy điện truyền thống hiện nay có thể cao hơn so với các nguồn năng lượng thay thế: "Còn rất nhiều việc phải làm đối với các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng gió và mặt trời, tuy nhiên, về mặt công nghệ, chúng ngày càng rẻ hơn".
Bộ Năng lượng Nga có một chương trình phát triển năng lượng xanh, theo đó, các thành phố lớn mua phương tiện giao thông thân thiện với môi trường, ví dụ như xe buýt điện. Theo ông Aleksey Miroshnichenko, phó chủ tịch, thành viên hội đồng quản trị của Ngân hàng Đầu tư Nga, cơ quan này đang thảo luận với công ty xe hơi Moskva về việc mở rộng đội xe điện của mình.
“Cũng giống như khi chúng ta nói về các tòa nhà xanh. Tòa nhà xanh không chỉ là những tấm pin mặt trời trên mái nhà mà còn cả hiệu suất năng lượng. Đó là một mạch sưởi kín tốt, là ít sử dụng nhiên liệu sưởi ấm hơn. Một tòa nhà như vậy chi phí ít hơn trong giai đoạn vận hành”, - ông Aleksey Miroshnichenko nói.
Cam kết tài trợ, ưu đãi cho kinh tế xanh.
Kết quả giám định thường xuyên thị trường công nghệ sinh học ở Nga và trên thế giới cho thấy rất rõ rằng, ở Nga, ngành công nghiệp này có cơ hội trở thành một ngành hàng đầu đóng góp cho an ninh kinh tế của đất nước, đưa nước Nga trở thành quốc gia sinh thái hàng đầu. Nếu các doanh nghiệp ủng hộ những dự án này, nhà nước sẽ có cơ hội chuyển từ sự phụ thuộc vào hydrocarbon sang nhiều điều kiện kinh tế khác nhau.
Tỉnh Lipetsk nằm cách thủ đô Moskva chưa đầy 400 km được các nhà đầu tư và chủ trại hết sức quan tâm. Khu vực này nằm trong 10 chủ thể của Liên bang Nga dẫn đầu về sản lượng nông nghiệp bình quân đầu người. Những thành công này khá dễ hiểu: 85% diện tích đất ở Lipetsk là đất đen màu mỡ; các cơ sở chế biến nguyên liệu nông nghiệp và sản xuất thành phẩm mới liên tục được mở ra ở khu vực. Bộ phận xí nghiệp nông nghiệp trong khu liên hợp công- nông nghiệp được ưu đãi về thuế (bao gồm cả đặc khu kinh tế liên bang Lipetsk) và hỗ trợ của nhà nước khi thâm nhập thị trường xuất khẩu. Tại đây, doanh nghiệp xuất khẩu tăng tốc đầu tiên của Nga đã được thành lập, cho phép cung cấp sản phẩm của Lipetsk đến 120 quốc gia trên thế giới và đưa khu vực lên vị trí thứ ba trong số các vùng liên bang Trung tâm (sau Moskva và ngoại ô Moskva) về khối lượng xuất khẩu.
Thành công ở tỉnh Lipetsk xuất phát từ cách hiểu cổ điển về "kinh tế xanh": sản xuất có trách nhiệm và sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Về chất lượng của đánh giá tác động theo quy định, tỉnh Lipetsk nằm trong số những khu vực xuất sắc nhất của Nga. Nét đặc biệt của khu vực là “bộ mặt” của ngành công nghiệp thực phẩm ngày càng trẻ hóa và mang tính công nghệ cao nhờ việc xây dựng các nhà máy có trang thiết bị hiện đại và thu hút các công ty trong khu liên hợp công-nông nghiệp tham gia các đặc khu kinh tế. Chế độ ưu tiên và ưu đãi cho phép các đơn vị đầu tư tiền tiết kiệm vào các hệ thống sản xuất tinh gọn và chứng nhận ISO. Các yêu cầu của “kinh tế xanh” sẽ được đáp ứng, chẳng hạn, do có một nhà máy mới sản xuất bán thành phẩm rau đông lạnh với công suất thiết kế 100 nghìn tấn mỗi năm, nên một nhà máy khác đang được xây dựng để chế biến rau và trái cây tổng hợp cho ngành công nghiệp thực phẩm./.
