Từ cây mọc hoang
Cây chổi trện từng là một cây mọc hoang ở các vùng đồi núi của tỉnh Hà Tĩnh, trước đây, loại cây này chỉ được người dân cắt về sử dụng trong gia đình. Nhưng những năm gần đây, các vùng đồi núi được người dân trồng keo tràm, số lượng cây này ngày càng giảm và nhu cầu sử dụng của người dân ngày càng tăng nên người dân đã chăm sóc để làm cây hàng hóa.
Năm bắt được thực tiễn đó, từ năm 2003 - 2006, nhiều hộ dân tại các xã Sơn Lễ, Sơn Tiến, An Hòa Thịnh của huyện Hương Sơn đã tiến hành chăm sóc cây rành rành để cắt bán, tăng thêm thu nhập cho gia đình. Có hộ dân còn chặt bỏ cả vườn keo tràm của gia đình để trồng cây rành rành.
Vừa cắt cây rành rành, vừa nhổ cỏ cho đồi rành rành của gia đình, bà Nguyễn Thị Đức (thôn Tân Thịnh, xã An Hòa Thịnh, huyện Hương Sơn) cho hay: Gia đình nhận chăm sóc, bảo vệ cây thông nhưng thấy cây rành rành mọc nhiều nên gia đình chăm sóc để cắt cây bán. Hiện nay, gia đình tôi có 0,5 ha diện tích cây rành rành này. Cây rành rành là cây mọc hoang, nhưng để cây phát triển tốt thì chúng tôi cũng phải chăm sóc rất kỹ, bón phân và nhổ cỏ để cây phát triển.
Sau nhiều năm sản xuất nhưng hiệu quả kinh tế thấp, năm 2021, bà Nguyễn Thị Liên (trú tại thôn Vực Rồng, xã Sơn Tiến) đã quyết định chặt bỏ hàng trăm cây tràm trên diện tích 2.500m2 để trồng cây rành rành.
Bà Liên chia sẻ: Cây rành rành là loại cây hoang dã rất dễ trồng, hiệu quả kinh tế cao gấp 3 lần so với trồng tràm. Sau 1 năm trồng, cây rành rành bắt đầu cho thu hoạch, nếu chăm sóc tốt sẽ cho thu hoạch thường xuyên.
Theo người dân, cây rành rành tự nhiên hay rành rành trồng là loài cây khá dễ tính, nắng nóng hay mưa nhiều vẫn sống bình thường, không bị sâu bệnh phá hại, nhưng nếu muốn tăng năng suất, sản lượng cần nhổ cỏ và bón phân lân cho cây rành rành. Đối với rành rành tự nhiên mọc ở vùng đất đồi núi hoặc trồng trong vườn nhà, bà con tuyệt đối không sử dụng thuốc diệt cỏ dễ làm cây rành rành bị chết, đặc biệt là không bón đạm u-rê bởi sẽ khiến nhiều loại sâu bệnh xuất hiện, ăn sạch lá, cây không phát triển được.
Trở thành cây hàng hóa cho thu nhập khá
Theo bà con trồng cây rành rành phần ngọn cây dùng để chế biến tinh dầu với công dụng trị mệt mỏi, cảm cúm, đau nhức, điều hòa kinh nguyệt cho phụ nữ, còn phần gốc dùng làm chổi quét sân hoặc bán cho thương lái xuất đi Trung Quốc.
Với giá bán giao động từ 110 - 130 ngàn đồng/1 yến cây khô. Có những thời điểm người dân bán được trên 200 ngàn đồng/1 yến. Hạt và hoa rành rành bán để làm tinh dầu, với giá 10.000 đồng/kg. Thu nhập từ cây rành rành từ 30 - 80 triệu đồng/ha. Có hộ gia đình thu nhập từ cây rành rành gần 100 triệu đồng.
Bà Đinh Thị Hợi (trú tại thôn Đức Vừ, xã Sơn Lễ) chia sẻ: Thu nhập của gia đình tôi chủ yếu từ cây rành rành, bình quân mỗi năm khoảng 80 triệu đồng. Gia đình tôi đã trồng cây rành rành để bán từ năm 2003. Thời điểm đó, giá cây rành rành rất cao, lên đến 26.000 đồng/kg rành rành khô nên tôi thuê người chặt gần 2 ha tràm, để cây rành rành phát triển. Nhiều năm lại nay, nhu cầu tiêu thụ lớn nên thu hoạch đến đâu thương lái ở thị trấn Phố Châu đến tận nhà thu mua hết, không bao giờ bị ứ đọng hàng. Tuy nhiên, hiện nay, giá cả có thấp hơn trước khá nhiều vì bị thương lái ép giá.
Nếu thời tiết thuận lợi, người dân lên núi cắt cây rành rành về đem phơi, đến lúc khô thì có thương lái bên Nghệ An hay trong huyện đánh xe tải đến thu mua và đem đi tiêu thụ.
Ông Nguyễn Xuân Trường - Trưởng thôn Tận Thịnh, xã An Hòa Thịnh, huyện Hương Sơn chia sẻ với phóng viên: Toàn thôn khoảng 50 hộ dân trồng cây rành rành, với diện tích 141 ha. Cây rành rành mang lại thu nhập khá cho người dân nơi đây.
Với cây rành rành, khi thân cây đạt từ 70cm - 1m thì bắt đầu thu hoạch. Tuy nhiên, chỉ thu hoạch rành rành vào những ngày nắng hoặc không mưa. Bởi thu hoạch trời mưa, phần ngọn sẽ không còn tinh dầu, còn phần thân ngả màu đen thương lái cũng không mua.
Theo tìm hiểu, nhiều năm nay, cây rành rành được coi là loài cây xoá đói giảm nghèo trên vùng đất đồi ở Hương Sơn. Hiện trên địa bàn huyện có 3 xã với 165 hộ sản xuất khoảng 170 ha cây rành rành tự nhiên (chủ yếu là đất đồi núi) và khoảng 20 ha rành rành trồng. Trong đó, xã Sơn Lễ có 10 hộ, diện tích hơn 4 ha; xã Sơn Tiến có hơn 80 ha, với hơn 100 hộ, ở thôn Côn Sơn; xã An Hoà Thịnh có 45 hộ ở thôn Tân Thịnh chuyên chăm sóc, khai thác rành rành tự nhiên rộng hơn 141 ha.
Trao đổi cùng phóng viên, ông Nguyễn Hữu Đông - Chủ tịch UBND xã An Hoà Thịnh cho biết: ở xã An Hòa Thịnh, khu vực núi Thiên Nhẫn được giao khoán bảo vệ rừng thông cho 45 hộ dân thôn Tân Thịnh (hộ ít 0,5 ha, hộ nhiều 3 - 4 ha), hiện nay, thu nhập trung bình của mỗi ha rành rành đạt khoảng 30 triệu đồng/năm. Đây là loại cây chống xói mòn khá tốt và cũng mang lại hiệu quả kinh tế cho người dân. Người dân không phải trồng, chỉ cần làm cỏ, bón phân rồi thu hoạch. Dù trên địa bàn không có cơ sở thu mua tập trung, song các đại lý ở các xã khác đến tận nhà thu mua nên rất thuận lợi.
Do không cần đầu tư nhiều, lại dễ bán nên tính chung thu nhập thì vẫn khá hơn nhiều so với các loại cây trồng khác. Do đó, bà con đã tận dụng cây rành rành mọc tự nhiên rồi chăm sóc để khai thác, tăng cao thu nhập cho gia đình./.
