Khu vực châu Mỹ có 4 quốc gia tham gia CPTPP là Canada, Mexico, Peru và Chile. Trong đó, ngoại trừ với Chile là chúng ta đã có FTA song phương kể từ năm 2014; với 3 quốc gia còn lại, đây là lần đầu tiên chúng ta có quan hệ FTA. Những lợi thế về ưu đãi thuế quan trong CPTPP đã đem lại dư địa và tiềm năng rất tốt để doanh nghiệp Việt có thể khai thác xuất khẩu sang các thị trường mới này.
Theo số liệu thống kê của Bộ Công Thương, sau 3 năm thực thi, xuất khẩu Việt Nam sang thị trường CPTPP tăng lên nhanh chóng. Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này đạt 45,7 tỷ USD, tăng 18,1% so với năm 2020. Trong 8 tháng đầu năm 2022, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường các nước CPTPP đạt 41 tỷ USD, tăng 38,7% so với cùng kỳ năm 2021, xuất siêu 6 tỷ USD.
Trong bức tranh chung đó, xuất khẩu sang 4 nước đối tác CPTPP thuộc châu Mỹ, gồm Canada, Mexico, Peru, Chile nổi lên với nhiều sắc màu rực rỡ. Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu sang 4 quốc gia này đều đạt mức tăng trưởng cao, với kim ngạch 2 chiều khoảng 13,7 tỷ USD, tăng 31,2% so với năm 2020, tăng cao hơn mức tăng chung của kim ngạch xuất nhập Việt Nam với thế giới.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), trước khi có Hiệp định CPTPP, Canada chiếm 2,7% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản Việt Nam, đến thời điểm này, Canada đã chiếm 3,7%. Tương tự, tỷ trọng của Mexico đã tăng từ 1% lên 1,3%. Riêng cá tra, Mexico là thị trường nhập khẩu số 3 của Việt Nam, chỉ sau Trung Quốc và Mỹ.
Bên cạnh mặt hàng thủy sản thì dệt may cũng là ngành hàng tăng trưởng mạnh nhờ CPTPP, Cụ thể, 9 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu mặt hàng này sang thị trường Canada đã tăng trưởng tới trên 50% so với cùng kỳ năm 2021. Bên cạnh việc gia tăng thị phần, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày Túi xách Việt Nam cho rằng, CPTPP đã mang lại ba điểm thay đổi rất lớn đối với ngành da giày. Đó là tăng trưởng xuất khẩu. Trước đây, khối doanh nghiệp ở các nước trong khối CPTPP chỉ chiếm dưới 10% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành. Đến nay, đã chiếm hơn 14%. Bên cạnh đó, Hiệp định CPTPP yêu cầu đáp ứng quy tắc xuất xứ, đây là động lực thúc đẩy phát triển các nguồn nguyên phụ liệu trong nước, chuỗi sản xuất. Ngoài ra, quá trình đáp ứng các yêu cầu của CPTPP năng lực nội tại của các doanh nghiệp cũng đã được nâng lên rất nhiều.
Đánh giá về hiệu quả sau khi tham gia CPTPP, Bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập - VCCI thông tin, so với những đối tác khác đã phê chuẩn CPTPP thì Việt Nam là nước thành viên tranh thủ được khá tốt thị trường CPTP để gia tăng thị phần ở châu Mỹ.
“Nhìn trên con số kim ngạch xuất khẩu, có thể nói bước đầu chúng ta đã tận dụng CPTPP tương đối hiệu quả, những gì làm được trong hơn 3 năm qua là một cái bước chạy đà rất tốt. Tuy nhiên, đứng từ góc độ toàn cảnh, thời gian tới doanh nghiệp phải sẵn sàng trước những cái thách thức mới”, bà Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Trang, thời gian vừa rồi, Việt Nam tương đối có lợi thế của của người một mình một chợ. Bởi vì, các nước đối thủ cạnh tranh có những sản phẩm hàng hóa tương tự như Việt Nam ở khu vực châu Á chưa có FTA với các nước Canada hay Mexico. Từ tháng 8 năm 2022, Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Canada được khởi động, nếu ký kết đi vào thực thi, thì vị trí cạnh tranh so với một số nước khác trong khu vực như Indonesia, hay Philippine sẽ không còn như hiện nay.
Mặt khác, thời gian gần đây, một số nền kinh tế đã bày tỏ sự quan tâm tới việc gia nhập Hiệp định CPTPP. Sau Vương quốc Anh, đến lượt Thái Lan, Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) Ecuador và Costa Rica... cũng xin gia nhập CPTPP. Nếu những nền kinh tế này được chấp nhận tham gia CPTPP, thì bản đồ cạnh tranh trong CPTPP sẽ thay đổi rất lớn. Trong chừng mực nhất định sẽ ảnh hưởng khá tiêu cực đến lợi thế của Việt Nam trong khu vực này. Vì thế, các doanh nghiệp cần phải có cái sự chuẩn bị tương lai này.
Mặc dù là khẩu của Việt Nam sang các thị trường CPTPP ở khu vực Châu Mỹ là có những bước tăng trưởng rất là tốt trong thời gian vừa qua, tuy nhiên, bà Võ Hồng Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu, châu Mỹ, Bộ Công Thương cũng chỉ rõ, vẫn phải nhìn nhận rằng dư địa và tiềm năng của thị trường để khai thác vẫn còn lớn và chúng ta có thể làm tốt hơn nữa. Đặc biệt, để mở rộng, thúc đẩy xuất khẩu sang thị trường các nước khác trong khu vực Châu Mỹ thì chúng ta thấy là cả bốn nước CPTPP tại khu vực Châu Mỹ đều là những nước có độ mở nền kinh tế tương đối cao. Đơn cử, Canada có tới 15 FTA, hay Chile có tới 29 FTA… Do đó, phải làm thế nào để chúng ta có thể tận dụng được những liên kết về về kinh tế này, để có thể thúc đẩy xuất khẩu hàng sang những nước khác ở trong khu vực Châu Mỹ.
Do đó, đại diện Vụ thị trường châu Âu, châu Mỹ cho rằng, các doanh nghiệp có thể nghiên cứu về việc tận dụng CPTPP để thâm nhập các khu vực thị trường khác. Ví dụ như là Canada, Mexico, là cửa ngõ để thâm nhập vào thị trường Bắc Mỹ của Hoa Kỳ.
Bên cạnh đó, để tiếp sức cho doanh nghiệp vượt qua thách thức trong quá trình thực thi CPTPP, bà Võ Hồng Anh cho biết, cơ quan chức năng tập trung triển khai Kế hoạch hành động để triển khai thực thi CPTPP, trong đó chú trọng vào xây dựng pháp luật và thể chế; công tác thông tin, tuyên truyền; nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển nguồn nhân lực.
Trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục rà soát các văn bản quy phạm pháp luật để cải thiện cái môi trường kinh doanh, đầu tư thông thoáng cho các doanh nghiệp, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp ổn định sản xuất, xuất khẩu.
Đồng thời, nâng cao hiệu quả thông tin, tuyên truyền, cung cấp thông tin cho các doanh nghiệp về cam kết, quy định trong Hiệp định. Đặc biệt, quy định về quy tắc xuất xứ sẽ được cung cấp cho doanh nghiệp một cách chuyên sâu hơn đối với từng ngành hàng, lĩnh vực, thị trường cụ thể để cho từng nhóm đối tượng cụ thể.
