"Lỗ hổng" từ phân loại đến xử lý
Hướng tới mục tiêu xây dựng hệ thống y tế xanh, sạch, đẹp, ngành y tế Thanh Hóa đã nỗ lực triển khai các biện pháp quản lý và xử lý chất thải y tế theo quy định, thu được những kết quả đáng khích lệ. Song song với những thành tựu đó, vẫn còn tồn tại những thách thức cần được giải quyết. Điển hình là tình trạng phân loại và xử lý chất thải y tế tại nguồn chưa thực sự hiệu quả, đặc biệt là ở các trạm y tế ở các xã vùng cao.
Theo quy định của Bộ Y tế, chất thải y tế tại các trạm y tế có thể được xử lý theo hai phương pháp: Đốt tại lò đốt của bệnh viện tuyến trên hoặc chôn lấp theo quy chuẩn. Tuy nhiên, phương pháp xử lý chất thải hiện tại ở một số trạm y tế đang gây ra những lo ngại nghiêm trọng về ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí. Điều này có thể dẫn đến những ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức khỏe con người. Do đó, việc chấm dứt những phương pháp xử lý chất thải y tế không phù hợp tại các trạm y tế là vô cùng cấp thiết.
Ông Lê Hữu Hùng, Phó Chủ tịch xã Lương Sơn, huyện Thường Xuân, chia sẻ: “Tại trạm y tế xã Lương Sơn hiện nay vẫn áp dụng 3 phương pháp xử lý. Sau khi phân loại một phần sẽ được xử lý tại bãi rác của xã, một phần được đốt tại lò, còn những phần nguy hại thì sẽ được bệnh viện chôn lấp”.
Việc tự phân loại chất thải y tế ở xã Lương Sơn là rất cần thiết và đã được thực hiện tốt. Tuy nhiên, quá trình xử lý một cách thô sơ và không đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành, vẫn chưa đáp ứng theo Thông tư 20/2021/TT-BYT của Bộ Y tế, đặc biệt là chất thải nguy hại.
Ngoài ra, một số trạm y tế đã ký hợp đồng thu gom với bệnh viện tuyến huyện để xử lý cũng gặp khó khăn trong quá trình bảo quản. Vì theo quy định, chất thải chỉ được lưu giữ khoảng 48 giờ (trong điều kiện thường) hoặc tối đa 5 ngày nếu có thiết bị bảo quản lạnh. Điều này gây áp lực lớn đối với các trạm y tế ở vùng sâu, vùng xa, nơi việc vận chuyển không thường xuyên hoặc chưa có hệ thống lưu giữ đảm bảo.
Để khắc phục tình trạng này, cần có phương án hỗ trợ các trạm y tế vùng sâu, vùng xa trong việc lưu giữ và vận chuyển chất thải y tế. Việc xây dựng các điểm trung chuyển hoặc tăng tần suất thu gom có thể giúp giảm áp lực bảo quản tại chỗ. Đồng thời, cần có hướng dẫn cụ thể và hỗ trợ trang thiết bị bảo quản phù hợp cho các trạm y tế nhằm đảm bảo chất thải y tế được xử lý an toàn, đúng quy định.
Ông Lê Văn Phú, Chủ tịch xã Tân Phúc, huyện Lang Chánh cho biết: “Chất thải y tế trên địa bàn hiện được phân loại, khi nào đủ số lượng thì lãnh đạo Trạm sẽ báo lên Bệnh viện để họ đến thu gom.”
Tuy nhiên, hình thức này cũng có những bất cập, nhất là khi việc thu gom chưa được thực hiện thường xuyên, dẫn đến nguy cơ tồn đọng chất thải y tế quá thời gian quy định. Việc tăng cường phối hợp giữa trạm y tế và bệnh viện tuyến huyện, cùng với sự hỗ trợ của cơ quan chức năng trong kiểm soát tần suất thu gom, sẽ góp phần giải quyết vấn đề này.
Bài toán nan giải từ ý thức phân loại chất thải y tế
Một trong những thách thức lớn trong công tác quản lý chất thải y tế là ý thức phân loại chất thải y tế tại nguồn của nhân viên y tế, bệnh nhân và người nhà bệnh nhân vẫn còn hạn chế. Nhiều người chưa có thói quen phân loại chất thải y tế theo đúng quy định, dẫn đến tình trạng rác thải sinh hoạt lẫn với chất thải y tế nguy hại, gây khó khăn trong công tác thu gom và xử lý.
Bên cạnh đó, việc tuyên truyền, đào tạo về quy trình phân loại và xử lý chất thải y tế chưa được thực hiện thường xuyên và hiệu quả, khiến nhiều nhân viên y tế chưa thực sự hiểu rõ tầm quan trọng của việc phân loại chất thải y tế. Một số bệnh viện đã đặt các thùng rác phân loại nhưng chưa có hướng dẫn cụ thể, khiến việc sử dụng chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
Theo quy định của Bộ Y tế, các bệnh viện sử dụng 4 loại thùng rác phân biệt theo màu sắc để phân loại chất thải y tế. Thùng màu vàng đựng chất thải lây nhiễm, xanh lá cho rác thải sinh hoạt, trắng cho chất thải tái chế, và đen cho chất thải nguy hại. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều bệnh viện vẫn chưa áp dụng việc sử dụng thùng rác màu trắng cho chất thải tái chế, dẫn đến việc bỏ qua một nguồn tài nguyên có thể tái sử dụng và tăng gánh nặng cho việc xử lý.
Bên cạnh đó, tại Thanh Hóa vẫn còn tồn tại cơ số phòng khám nha khoa không phép, hoạt động lén lút, gây khó khăn cho công tác quản lý chất thải y tế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Tình trạng này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường do chất thải y tế không được xử lý đúng quy trình, mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Các phòng khám 'chui' này thường thiếu trang thiết bị và kiến thức chuyên môn, dẫn đến việc xử lý chất thải một cách tùy tiện, thiếu kiểm soát.
Đặc biệt, chất thải từ các phòng khám nha khoa, như kim tiêm, răng đã nhổ, và hóa chất y tế, đòi hỏi quy trình xử lý nghiêm ngặt để tránh lây lan các bệnh truyền nhiễm và ô nhiễm môi trường. Việc các phòng khám này hoạt động lén lút gây khó khăn cho việc kiểm tra, giám sát của cơ quan chức năng, dẫn đến tình trạng chất thải y tế bị vứt bỏ bừa bãi, không đúng quy định.
Bà Lê Thị Vinh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Y tế tư nhân tỉnh Thanh Hóa, cho biết các phòng khám nha khoa tư nhân, đặc biệt là những cơ sở hoạt động không phép, đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng trong việc xử lý chất thải y tế. Bà Vinh nhấn mạnh: “Vấn đề này không chỉ xuất phát từ sự thiếu hụt về nguồn lực tài chính và thông tin cập nhật về quy trình xử lý, mà còn bởi thực tế các phòng khám nha khoa trái phép không thể tự xử lý chất thải y tế theo quy định, cũng như không thể ký hợp đồng với các đơn vị chuyên nghiệp”.
Do đó, các cơ sở này buộc phải lựa chọn phương án “lách luật” bằng cách chia nhỏ, trộn lẫn chất thải y tế vào rác thải sinh hoạt thông thường. Hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn tiềm ẩn nguy cơ lây lan mầm bệnh, gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.
Để xử lý dứt điểm tình trạng trên, bà Vinh cho rằng các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng về nguy cơ tiềm ẩn từ rác thải y tế, nhằm bảo vệ môi trường và sức khỏe của người dân.
Ngoài ra, ngành y tế Thanh Hóa cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ y tế và người dân về tầm quan trọng của việc phân loại chất thải y tế tại nguồn. Đồng thời, các cơ sở y tế cần được đầu tư trang thiết bị hiện đại hơn để đảm bảo xử lý chất thải y tế an toàn và hiệu quả./.
Bài cuối: Bàn giải pháp cho "đường đi" của chất thải y tế.
