Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng vừa ký Quyết định số 4024/QĐ-BNNM phê duyệt Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2050”.
Đề án đặt mục tiêu phát triển ngành trồng trọt theo hướng phát thải thấp, sinh thái, hiện đại, nâng cao năng lực cạnh tranh, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và từng bước hình thành nền nông nghiệp có trách nhiệm với khí hậu.
Hiện nay, ngoài cây lúa, nhiều loại cây trồng như ngô, sắn, đậu tương, rau màu, cây ăn quả có tiềm năng áp dụng các giải pháp canh tác giảm phát thải nhằm giảm sử dụng phân bón, tăng hấp thụ carbon, cải thiện đất, bảo vệ môi trường và tiết kiệm tài nguyên. Tuy nhiên, các hoạt động này mới dừng ở quy mô mô hình, dự án đơn lẻ, chưa có chương trình cấp quốc gia đồng bộ, khiến hiệu quả giảm phát thải chưa cao.
Trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu lớn ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về phát thải carbon, truy xuất nguồn gốc và phát triển bền vững, việc chậm triển khai sản xuất giảm phát thải sẽ khiến nông sản Việt Nam giảm khả năng cạnh tranh.
Theo đó, đến năm 2035, ngành trồng trọt phải góp phần giảm ít nhất 15% tổng lượng phát thải khí nhà kính so với năm 2020; xây dựng và ban hành nhãn hiệu “Phát thải thấp” cho các sản phẩm. Mỗi địa phương triển khai ít nhất 1-2 mô hình sản xuất có khả năng nhân rộng; thí điểm tối thiểu 15 mô hình có tiềm năng phát triển tín chỉ carbon theo tiêu chuẩn quốc tế; xây dựng ít nhất 5 gói kỹ thuật giảm phát thải cho cây trồng chủ lực; đồng thời hình thành cơ sở dữ liệu phát thải kết nối với hệ thống đăng ký quốc gia.
Đề án cũng đặt mục tiêu đào tạo, tập huấn cho ít nhất 3.000 cán bộ kỹ thuật, khuyến nông, nông dân và doanh nghiệp về kỹ thuật, chính sách và công cụ đo phát thải.
Tầm nhìn đến năm 2050, ngành trồng trọt phát triển theo hướng phát thải thấp, sinh thái, hiện đại, trở thành trụ cột trong chuyển đổi xanh của nền nông nghiệp. 100% diện tích cây trồng chủ lực áp dụng quy trình canh tác bền vững; dữ liệu phát thải được số hóa và kết nối với hệ thống giám sát quốc gia; nhãn hiệu “Phát thải thấp” được phổ biến cho các ngành hàng nông sản chủ lực.
Để đạt mục tiêu, đề án xác định hàng loạt nhiệm vụ cụ thể. Trước hết là chuyển đổi cơ cấu cây trồng linh hoạt, phù hợp từng vùng sinh thái; phát triển diện tích cây lâu năm có giá trị kinh tế cao, hấp thụ carbon; chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang cây trồng cạn hoặc kết hợp nuôi trồng thủy sản; phát triển mô hình “một vụ lúa - một vụ màu” để cải thiện đất.
Đề án khuyến khích áp dụng gói kỹ thuật sản xuất giảm phát thải như quản lý nước tưới, hệ thống thâm canh cải tiến (SRI), tăng sử dụng phân hữu cơ, vi sinh, phân chậm tan, giảm thuốc bảo vệ thực vật hóa học bằng giải pháp sinh học; ứng dụng công nghệ số để giám sát độ ẩm, điều tiết nước, phân bón và tăng tích trữ carbon.
Các mô hình sản xuất sẽ được tổ chức theo chuỗi giá trị, có liên kết giữa nông dân – hợp tác xã – doanh nghiệp, đảm bảo áp dụng kỹ thuật phát thải thấp và cơ chế đo lường – báo cáo – thẩm định (MRV) theo chuẩn quốc tế.
Bên cạnh đó là nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi sản xuất và kết nối thị trường cho sản phẩm phát thải thấp. Đề án cũng đề ra nhóm giải pháp hoàn thiện chính sách, tích hợp yêu cầu giảm phát thải vào quy hoạch, chiến lược; triển khai cơ chế ưu đãi tài chính cho nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp.
Về khoa học công nghệ, ưu tiên ứng dụng trí tuệ nhân tạo, cảm biến thông minh, nông nghiệp chính xác trong quản lý nước, dinh dưỡng và giám sát phát thải. Các sáng kiến như sản xuất than sinh học, luân canh hợp lý, đưa bèo hoa dâu vào hệ thống canh tác cũng được khuyến khích nhằm tăng tích trữ carbon.
Đề án cũng chú trọng tổ chức sản xuất, liên kết chuỗi giá trị, cải thiện nguồn lực tài chính, mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản phát thải thấp tại các thị trường tiêu chuẩn cao như EU, Nhật Bản, Bắc Mỹ.
Ngoài ra, sẽ tích hợp nội dung sản xuất giảm phát thải vào đào tạo nghề nông nghiệp; phổ cập kiến thức về tín chỉ carbon, nông nghiệp tuần hoàn; tăng cường hợp tác quốc tế, tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật và tài chính, học hỏi kinh nghiệm, mở rộng hội nhập thị trường xanh.
