Từ đồng ruộng đến nấm xanh
Sinh ra và lớn lên ở xã Ninh Hòa, nay thuộc phường Tây Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, từ nhỏ anh Nguyễn Đức Trọng đã gắn bó với đồng ruộng. Những ngày cùng cha mẹ thu hoạch lúa, anh thường nhìn thấy rơm rạ chất đống và bị đốt sau mùa gặt. Từ đó, anh tự hỏi liệu có cách nào tận dụng chúng hiệu quả hơn. Khi trưởng thành, trăn trở ấy đã trở thành định hướng giúp anh quyết tâm lập nghiệp bằng nghề trồng nấm sinh thái, gắn kết kinh tế với bảo vệ môi trường.
Năm 2000, anh bắt đầu thử nghiệm với những phôi nấm đầu tiên. Những ngày đầu, anh mày mò học cách xử lý nguyên liệu, pha chế giá thể và kiểm soát độ ẩm cùng nhiệt độ để nấm sinh trưởng tốt. Trang trại đầu tiên còn khiêm tốn, nhưng qua thời gian, anh không ngừng tích lũy kinh nghiệm, thử nghiệm nhiều giống nấm khác nhau như nấm sò, mộc nhĩ, linh chi, từ đó dần xây dựng mô hình nấm xanh hiệu quả.
Những ngày đầu, anh Trọng phải cân bằng giữa việc tìm đầu ra cho sản phẩm và kiểm soát kỹ thuật trồng nấm. Việc xử lý nguyên liệu thô như rơm rạ hay mùn cưa vốn không đồng đều, đòi hỏi công sức lớn. Thế nhưng, anh kiên trì vì tin rằng nấm sinh thái sẽ vừa tạo ra thu nhập ổn định, vừa bảo vệ môi trường, là giải pháp bền vững hơn việc đốt rơm rạ sau mùa gặt.
Ngày nay, trang trại nấm của anh đã có diện tích hơn 2.000 m², được trang bị hệ thống lò hơi xử lý nguyên liệu, nhà trại kiên cố và hệ thống tưới tự động. Mỗi năm, trang trại cung cấp hàng trăm tấn nấm sò ra thị trường trong và ngoài tỉnh, trở thành nguồn thu chủ lực cho gia đình anh. Ngoài ra, anh còn sản xuất và cung cấp phôi nấm cho các hộ gia đình, cơ sở trồng nhỏ lẻ, hướng dẫn kỹ thuật thu hoạch, giúp nhân rộng mô hình.
Điểm đặc biệt của mô hình này là khả năng tận dụng phụ phẩm nông nghiệp vốn bị bỏ phí (như rơm rạ, mùn cưa hay bã mía) làm giá thể trồng nấm. Sau khi thu hoạch, bã nấm được xử lý thành phân vi sinh để bón lại cho cây trồng khác, tạo thành một chu trình tuần hoàn khép kín. Anh Trọng chia sẻ: “Chúng tôi không dùng thuốc bảo vệ thực vật. Sản phẩm vừa sạch, an toàn cho người tiêu dùng, vừa thân thiện với môi trường.”
Không chỉ mang lại lợi nhuận, mô hình nấm xanh còn tạo việc làm ổn định cho lao động địa phương, với mức lương từ 3,5–5 triệu đồng/tháng, và có thể thuê thêm công nhân theo mùa. Theo báo Thiên Nhiên & Môi Trường, tổng doanh thu hàng năm từ trồng nấm của anh đạt khoảng 400–500 triệu đồng, đồng thời giảm đáng kể lượng rơm rạ bị đốt, hạn chế ô nhiễm không khí và phát thải khí nhà kính. Đây là minh chứng rõ ràng cho “hiệu quả kép” mà nông nghiệp tuần hoàn mang lại: kinh tế và môi trường song hành.
Hướng tới nông nghiệp bền vững
Thành công của anh Trọng đang lan tỏa trong cộng đồng nông dân Ninh Bình. Hội Nông dân tỉnh hỗ trợ anh và nhiều hộ khác xây dựng mô hình trồng nấm an toàn, cung cấp kỹ thuật và vật tư. Chính quyền địa phương cũng khuyến khích thu gom rơm rạ sau mùa gặt, phối hợp với hợp tác xã để cung cấp nguyên liệu cho các trại nấm, nhằm giảm ô nhiễm và tăng thu nhập cho người dân. Đây là minh chứng điển hình cho nông nghiệp tuần hoàn, nơi phụ phẩm nông nghiệp được tái sử dụng, giá trị sản phẩm được nâng lên và môi trường được bảo vệ.
Dẫu vậy, để nhân rộng mô hình vẫn còn những thách thức. Chi phí đầu tư ban đầu cho nhà trại, lò hơi và hệ thống tưới tự động là khá lớn. Kỹ thuật trồng nấm sinh thái đòi hỏi kiểm soát nghiêm ngặt về nhiệt độ, độ ẩm và ánh sáng. Bên cạnh đó, thị trường tiêu thụ nấm sạch còn cần sản phẩm có truy xuất nguồn gốc, để người tiêu dùng tin tưởng và sẵn sàng trả giá cao hơn.
Tuy nhiên, triển vọng vẫn rất sáng. Khi được hỗ trợ về vốn, kỹ thuật và thị trường, mô hình nấm sinh thái có thể trở thành một phần quan trọng trong chiến lược phát triển nông nghiệp xanh của tỉnh. Mô hình này sẽ giúp giải quyết chất thải nông nghiệp, tạo thu nhập bền vững cho nhiều hộ dân và mở ra hướng đi dài hạn cho nông nghiệp sinh thái.
Câu chuyện của anh Nguyễn Đức Trọng không chỉ là hành trình kinh tế cá nhân mà còn là minh chứng sống cho cách nông nghiệp và môi trường có thể song hành. Từ những đống rơm rạ tưởng chừng bỏ đi, anh đã biến chúng thành nguồn thu bền vững, sản phẩm sạch và môi trường xanh.
Mô hình của anh Trọng, với cách làm khép kín, tuần hoàn và thân thiện với môi trường, xứng đáng trở thành hình mẫu để nhân rộng. Nó không chỉ mang lại thu nhập ổn định cho gia đình và cộng đồng mà còn góp phần xây dựng nền nông nghiệp xanh, bền vững cho tương lai./.
