VQG Tà Đùng nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Đắk Nông, thuộc địa bàn xã Đắk Som, huyện Đắk Glong. VQG có diện tích 20.937,7 ha, trong đó có 16.176,65 ha đất có rừng. Theo các cơ quan chuyên môn, VQG Tà Đùng hiện có 1.406 loài thực vật và 574 loài động vật. Trong đó, có 89 loài có nguy cơ bị tuyệt chủng, 69 loài được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (2007) và 27 loài có tên trong Sách đỏ thế giới. Tà Đùng có 124 họ động vật thuộc 38 bộ, trong đó có 37 loài thú, 16 loài chim và nhiều loài bò sát thuộc diện quý hiếm, có nguy cơ bị tuyệt chủng ở Việt Nam và thế giới.
Ông Khương Thanh Long – Giám đốc VQG Tà Đùng cho biết chính những người dân bản địa được nhận giao khoán, bảo vệ và chăm sóc rừng đã góp công rất lớn để có được thành quả như ngày hôm nay. “Kiên trì bám rừng, bám dân để làm tốt công tác tuyên truyền vận động trong nhiều năm liền. Nhờ đó, tình trạng xâm lấn, phá rừng ở VQG luôn được phát hiện sớm và giảm thiệt hại ở mức rất thấp. Bà con cũng đồng lòng chia sẻ và ủng hộ mình” - ông Long chia sẻ.
Để làm tốt công tác bảo tồn đa dạng sinh học cũng như quản lý rừng, Ban quản lý VQG Tà Đùng đã thành lập các tổ khoán rừng. Lực lực lượng nòng cốt là cộng đồng người dân tộc sống vùng giáp ranh giữa hai tỉnh Đắk Nông và Lâm Đồng. Từ khi thành lập, các tổ khoán rừng đã tích cực với công việc được giao. Họ cùng với cán bộ VQG và lực lượng kiểm lâm thường xuyên tuần tra phòng cháy rừng, phát hiện các đối tượng săn bắt động vật trái phép, nghiêm khắc và triệt để đối với các hoạt động xâm hại đến đa dạng sinh học VQG.
Từ nhiều năm nay, đơn vị luôn chú trọng và tích cực tuần tra, bảo vệ rừng với mục tiêu cao nhất là đảm bảo hệ thực vật luôn ổn định. Đồng thời, tránh những tác động của con người vào quá trình sinh sống các loại động vật. Bên cạnh đó, đơn vị còn thường xuyên phối hợp với các lực lượng chức năng tổ chức công tác tuyên truyền, phổ biến cho người dân nắm bắt được quy định của pháp luật quản lý bảo vệ rừng.
Bên cạnh việc giao khoán rừng, Ban quản lý VQG Tà Đùng còn thuê nhân công là các hộ dân sinh sống quanh phần đệm làm việc cho Vườn, giúp họ có thêm việc làm, kinh tế cải thiện. Người dân tham gia quản lý, trồng rừng bảo vệ rừng được trang bị thêm kiến thức về bảo tồn đa dạng sinh học. Họ đóng vai trò như "đại sứ" truyền thông, vận động người thân, dòng tộc mình về vai trò của bảo vệ rừng, bảo vệ động, thực vật hoang dã cũng như không mua bán động - thực vật hoang dã.
Hiện nay, VQG Tà Đùng đã giao khoán bảo vệ hơn 3.000 ha rừng, phân công cho 153 hộ dân người dân tộc thiểu số sinh sống tại các xã Đắk Som, Đắk R’măng (thuộc huyện Đắk Glong) và các xã Phi Liêng, Đạ K’Nàng (thuộc Đam Rông - tỉnh Lâm Đồng). Phương án khoán này đã góp phần tạo công ăn việc làm, cải thiện đời sống cũng như tăng thu nhập cho các hộ gia đình sống ở vùng đệm của Vườn Quốc gia hơn 12 triệu đồng/năm.
Trên cơ sở diện tích giao khoán, hàng năm, đơn vị còn chi trả cho các hộ dân từ 15 – 20 triệu đồng/hộ/năm. VQG Tà Đùng còn ưu tiên thuê các hộ dân sống gần rừng thực hiện các công trình lâm sinh như trồng rừng, phòng chống cháy rừng… Tính riêng từ đầu năm 2023 đến nay, VQG Tà Đùng đã tiến hành hỗ trợ cho 26 cộng đồng vùng đệm với tổng kinh phí khoảng 1,04 tỉ đồng thực hiện các công trình công cộng.
Song song đó, đơn vị còn huy động người dân thành lập nên 14 tổ nhận khoán bảo vệ rừng. Tính trung bình mỗi năm, các tổ nhận khoán phối hợp cùng lực lượng kiểm lâm của đơn vị đã tổ chức khoảng 1.500 lượt tuần tra, qua đó ngăn chặn, xử lý nhiều vụ vi phạm liên quan đến quản lý bảo vệ rừng.
Từ năm 2012 trở lại đây, chưa xảy ra vụ cháy rừng nào đáng kể trên lâm phần do đơn vị quản lý. Đặc biệt, VQG Tà Đùng cũng đã phối hợp cùng các hộ dân trồng thành công trên 617 ha rừng, duy trì và phát triển ổn định hệ sinh thái nơi đây. Thành công của VQG Tà Đùng là nhờ thực hiện đồng bộ các giải pháp đặc biệt là gắn bó, chia sẻ với người dân sống gần rừng, bám rừng./.
