Những năm đầu thế kỷ 21, rau má chỉ là loại cây mọc dại ven đường, bờ ruộng ở Yên Thắng. Người dân chủ yếu hái về ăn hoặc dùng làm thuốc nam. Thế nhưng, một vài hộ dân đã nhận thấy tiềm năng kinh tế của loại cây này. Họ bắt đầu trồng rau má với quy mô nhỏ, chủ yếu để cung cấp cho thị trường địa phương.
Ông Nguyễn Văn Biềng, một người dân gắn bó lâu năm với mảnh đất Vân Du Thượng, xã Yên Thắng, nhớ lại: “Ngày trước, rau má mọc dại đầy đồng, nhưng chẳng ai đoái hoài. Người ta chỉ hái về ăn cho vui miệng hoặc dùng làm thuốc nam. Mãi sau này, khi thấy một vài hộ trồng rau má có thu nhập khá, bà con mới bắt đầu để ý. Nhưng hồi đó kỹ thuật còn lạc hậu lắm, năng suất thấp, hiệu quả kinh tế chẳng đáng là bao”.
Nhận thấy tiềm năng lớn từ cây rau má, người dân Yên Thắng bắt đầu hành trình "lột xác" cho loại cây này. Họ không ngừng học hỏi, tìm tòi những phương pháp canh tác mới, từ các lớp tập huấn do Hội Nông dân tổ chức đến việc tham khảo kinh nghiệm từ các vùng trồng rau má khác. Bà con dần chuyển sang quy trình sản xuất an toàn, tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón, hướng tới sản xuất hữu cơ.
Bước ngoặt quan trọng trong hành trình "lột xác" của rau má Yên Thắng là sự ra đời của HTX Nông nghiệp Vân Trà vào năm 2017. Với vai trò là cầu nối giữa người dân và thị trường, HTX đã tập hợp các hộ trồng rau má, xây dựng vùng sản xuất tập trung và từng bước nâng cao chất lượng sản phẩm.
Để giữ trọn vẹn độ tươi ngon và nâng cao chất lượng sản phẩm, HTX đã đầu tư một hệ thống chế biến hiện đại, khép kín. Rau má tươi sau khi thu hoạch được rửa sạch, phân loại kỹ càng, rồi đưa vào sấy lạnh trong 24 giờ để loại bỏ hơi ẩm mà vẫn giữ được các chất dinh dưỡng. Tiếp theo, rau má khô được nghiền bằng cối đá granite trong 12 giờ. Phương pháp nghiền này giúp giữ nguyên hương vị và màu sắc tự nhiên của rau má, đồng thời tạo ra sản phẩm bột rau má có độ mịn và chất lượng cao.
Ông Đinh Văn Quyết, thành viên HTX Nông nghiệp Vân Trà, không giấu được niềm vui khi nói về sự thay đổi của cây rau má: “Nhờ áp dụng công nghệ mới, sản phẩm rau má của chúng tôi đã có chất lượng vượt trội, đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của thị trường. Từ chỗ chỉ bán rau má tươi, chúng tôi đã có thể chế biến ra nhiều sản phẩm khác như bột rau má, trà rau má, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng”.
Không chỉ chú trọng chất lượng, HTX còn xây dựng thương hiệu cho sản phẩm. Năm 2021, rau má Yên Thắng được Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Ninh Bình chứng nhận rau an toàn. Năm 2023, sản phẩm bột rau má của xã Yên Thắng được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao. Nhờ đó, thương hiệu sản phẩm rau má Yên Thắng được nhiều người trong và ngoài tỉnh biết đến.
Được biết, hiện nay HTX Nông nghiệp Vân Trà hiện có 1.305 hộ dân tham gia sản xuất rau má, chia thành 9 đội. Trên diện tích 8 ha, bà con trồng rau má quanh năm và thu hoạch được tới 200 tấn rau má tươi mỗi năm. Với 10kg rau má tươi, HTX có thể chế biến thành 1kg bột rau má, sản phẩm đang được thị trường ưa chuộng với giá bán 1,5 triệu đồng/kg.
Rau má, vốn là một loại rau dại, nhưng nhờ sự kiên trì và sáng tạo của người dân Yên Thắng, nó đã trở thành "cây vàng", mang lại cuộc sống ấm no cho nhiều gia đình. Nhiều hộ dân đã có thu nhập ổn định, khấm khá hơn, thậm chí xây được nhà mới, mua được xe. Bà Bùi Thị Mạnh, một trong những hộ dân trồng rau má lâu năm ở Yên Thắng, chia sẻ: “Trước đây, gia đình tôi chỉ trồng rau màu, thu nhập bấp bênh. Từ khi chuyển sang trồng rau má, thu nhập ổn định hơn nhiều, có điều kiện xây nhà, mua xe. Nhờ rau má, gia đình tôi không chỉ thoát nghèo mà còn có cuộc sống ổn định, sung túc hơn”.
Mô hình trồng rau má theo hướng hữu cơ tại Yên Mô không chỉ nâng cao giá trị cây rau má, mang lại thu nhập ổn định cho người dân, mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất của họ, hướng tới nền nông nghiệp an toàn, bền vững./.
