Người trồng điều hờ hững, bỏ bê
Krông Ana là một trong những huyện có diện tích trồng điều lớn của tỉnh Đắk Lắk với 2.351 ha, tập trung chủ yếu tại các xã Ea Bông, Dur Kmăl, Băng Adrênh, thị trấn Buôn Trấp… Năng suất bình quân đạt 1,4 tấn/ha. Nhiều năm gần đây, thời tiết thay đổi thất thường khiến năng suất điều sụt giảm từ 50 – 60%, có năm gần như mất trắng. Trong khi đó, giá bán rớt xuống thấp chỉ còn hơn 20.000 đồng/kg, thậm chí có thời điểm 17.000 – 18.000 đồng/kg. Trừ trừ các khoản chi phí, người trồng điều gần như không có lãi.
Vào thời kỳ “hoàng kim”, nhờ năng suất và giá bán cao, từ 36.000 - 42.000 đồng/kg, cây điều từng giúp anh Hoàng Phó Dương (xã Ea Bông) thu lãi khoảng 50 triệu đồng/ha. Thế nhưng kể từ đó trở đi, điều bắt đầu rơi vào cảnh "mất mùa - rớt giá”, khiến anh luôn thấp thỏm lo lắng. Anh Dương than thở: “Năm ngoái, sản lượng điều giảm từ 8 tấn xuống còn 6 tạ, coi như tôi mất trắng. Còn năm nay ước tính thu được 4 tấn thì giá bán lại tiếp tục giảm. Mới vào đầu vụ mà chỉ bán được 23.000 đồng/kg thì vào chính vụ giá sẽ thấp nữa nữa. Với giá bán này, tôi hầu như không có lãi”.
Ngụ cùng xã Ea Bông, anh Nguyễn Văn Khuê chuyên canh 6 ha điều 24 năm nay cũng “vật vã” vì giá điều. Thời tiết bất thường những năm gần đây làm cho cây điều gặp đủ thứ sâu bệnh hại, hoa khô, mất mùa. Anh nhẩm tính 4 năm trở lại đây, năng suất cây điều nhà mình giảm mạnh, chỉ bằng 2/3 so với các vụ trước đó. Anh Khuê thở dài: “Năm nay mới thu bói được chừng 2 - 3 tạ hạt điều, bán được chừng 20.500 đồng/kg. Dự kiến cả vụ năm nay tôi chỉ thu được khoảng 4 – 5 tấn, giá còn giảm tiếp thì chắc chắn là thua lỗ!”.
Cùng “chịu trận” chung là khoảng 700 ha điều tại xã Hòa Phú (TP. Buôn Ma Thuột). Liên tiếp thất thu mấy năm khiến người trồng điều nản lòng, không còn muốn đầu tư chăm sóc. Bà H’Hiền Byă (buôn Tuôr) sở hữu 5 sào điều trên 20 năm tuổi, chán nản vì sản lượng cùng với giá liên tục giảm kể từ sau đại dịch COVID-19. “Từng là nguồn thu chính cho cả gia đình nhưng mấy năm rồi mưa trái mùa khiến cây bị khô hoa, thối quả dẫn đến mất mùa. Nếu đầu tư chăm sóc tiếp mà giá cứ giảm thế này thì vẫn sẽ thua lỗ. Năm nay chắc chỉ thu được chừng 3 tạ” - bà H’Hiền cho hay.
Lo ngại khả năng thiếu hụt nguồn hàng
Giá điều thô ở các địa phương giảm trong khi nhu cầu thu mua, chế biến của nhiều doanh nghiệp (DN) đang tăng cao. Theo thông tin từ Sở Công Thương tỉnh Đắk Lắk, nguồn cung hạt điều thô phục vụ cho việc chế biến hiện nay chỉ đáp ứng được khoảng 30% công suất của các DN. Để phục vụ nhu cầu sản xuất, các DN phải tăng nhập khẩu hạt điều nguyên liệu từ các nước như Bờ Biển Ngà, Campuchia, Nigeria,... giá điều nhập khẩu giảm mạnh trong thời gian qua, DN tranh thủ mua số lượng lớn về làm nguyên liệu chế biến. Điều đó làm kéo theo giá điều thô trong nước xuống thấp.
Từ năm 2022, nhiều hộ trồng điều trên địa bàn huyện đã bắt đầu chặt bỏ vườn điều để trồng cây ăn trái như nhãn, vải, … làm sản lượng điều có nguy cơ sụt giảm. Ông Y Thắng Bđáp - Phó Chủ tịch Hội Nông dân huyện Krông Ana cho biết nông dân có xu hướng bỏ cây điều chuyển sang cây trồng khác để có thu nhập tốt hơn. “Địa phương đã có kiến nghị đến các công ty chế biến bảo đảm về giá thu mua, có chính sách liên kết phù hợp để nông dân yên tâm duy trì diện tích trồng điều và nguồn cung ổn định. Đồng thời, tỉnh còn khuyến cáo bà con không nên ồ ạt bỏ cây điều mà duy trì xen canh trong vườn cà phê hoặc cây ăn trái để hạn chế rủi ro.” - ông Y Thắng Bđáp giải thích.
Trước tình trạng nông dân bỏ cây điều, nguồn cung sụt giảm công với phần lớn diện tích là cây già cỗi, sâu bệnh, chính quyền xã Hòa Phú (TP. Buôn Ma Thuột) đã khẩn trương triển khai các giải pháp nhằm phát triển bền vững loại cây trồng chủ lực này. Bà Võ Lê Quỳnh Như, cán bộ phụ trách nông nghiệp xã Hòa Phú chia sẻ: “Địa phương đã vận động, thuyết phục người dân cải tạo vườn điều bằng các loại giống có khả năng kháng bệnh tốt, chống chịu tốt với thời tiết khắc nghiệt nhằm ổn định năng suất và chất lượng”.
Năm 2023, toàn tỉnh có 26.172 ha điều (giảm 1.602 ha so với năm 2022), tập trung chủ yếu tại các huyện Krông Ana, Ea Súp, Buôn Đôn, Cư M’gar… Sản lượng ước đạt gần 35.600 tấn. Trong năm 2024, UBND xã Hòa Phú sẽ phối hợp với Phòng Kinh tế - Hạ tầng TP. Buôn Ma Thuột tổ chức các đợt tập huấn về đầu tư thâm canh cây điều cho người dân, giúp nâng cao hiệu quả kinh tế. Đồng thời, xã cũng sẽ hướng dẫn, hỗ trợ bà con triển khai sản xuất điều theo hướng VietGAP, tiến đến xây dựng, phát triển vùng hạt điều nguyên liệu tập trung đạt chuẩn./.
