Hai cây thị cổ kính tại thôn Xuân Giai (xã Vĩnh Tiến, huyện Vĩnh Lộc) không chỉ là những “đệ nhất danh cây” của vùng đất Thanh Hóa mà còn là những nhân chứng sống động cho lịch sử hào hùng của dân tộc. Với tuổi đời ước tính hơn 600 năm, hai cây thị này đã chứng kiến biết bao thăng trầm của thời gian, gắn liền với quá trình xây dựng và phát triển của Di sản văn hóa Thế giới Thành Nhà Hồ.
Từ xa xưa, hai cây thị cổ kính này đã trở thành một phần không thể thiếu của làng Xuân Giai. Người dân nơi đây không ai nhớ rõ cây được trồng từ khi nào. Các cụ cao niên kể lại rằng, từ khi họ sinh ra đã thấy cây thị sừng sững đứng đó. Những câu chuyện về cây thị được truyền miệng từ đời này sang đời khác, trở thành một phần của di sản văn hóa phi vật thể của làng.
Cả hai cây thị đều tọa lạc gần khu vực Thành Nhà Hồ. Năm 2015, chúng chính thức được công nhận là Cây di sản Việt Nam. Theo truyền thuyết, hai cây thị được trồng vào khoảng thời gian xây dựng thành quách, như những nhân chứng lịch sử chứng kiến sự ra đời của một công trình kiến trúc đồ sộ. Mỗi mùa quả chín, người dân trong làng lại nô nức hái quả thị để dâng lên tổ tiên và thưởng thức.
Trải qua quá trình hình thành và phát triển, hai cây thị đã thành nhân chứng sống, chứng kiến sự đổi thay của dân làng. Từ chuyện vui của những đứa trẻ tíu tít chơi dưới gốc cây, đến những câu chuyện đau buồn của dân tộc khi giặc Minh tràn vào cướp nước, tàn phá dân ta.
Ông Phạm Bá Chấy, một trong những người cao niên trong làng kể lại: “Từ khi chúng tôi còn nhỏ, đã thấy cây thị sừng sững như bây giờ. Tất cả những câu chuyện liên quan đến cây thị đều là từ truyền miệng từ thế hệ này qua thế hệ khác. Trong đó có nhiều câu chuyện mang tính thần thánh hóa như để nhắc nhở con cháu về sự uy nghi không được xâm phạm đến cây. Nhưng có một sự thật là 2 cây thị này có tuổi đời cùng với quá trình xây dựng Thành Nhà Hồ”.
Mục sở thị tại hai gốc cây thị mới cảm nhận rõ được từng nu sần sì in dấu mốc thời gian. Từng cái nu trên thân cây như những trang sách ghi lại lịch sử hàng trăm năm. Cây cao vút, tán lá rộng lớn, che bóng mát một khoảng trời rộng. Dưới tán cây, một không khí mát lạnh như đang bao phủ khiến thời gian như ngừng trôi, chỉ còn lại tiếng lá xào xạc và tiếng chim hót líu lo.
Với chiều cao khoảng 20m và tán lá trải rộng 10m, hai cây thị cổ như những người khổng lồ hiền lành đang dang rộng vòng tay chào đón du khách. Dù tuổi cao nhưng lá cây vẫn xanh mướt, cành lá xum xuê, cho thấy sức sống mãnh liệt của một loài cây cổ thụ.
Điều đặc biệt là, dù được bao quanh bởi những câu chuyện tâm linh ly kỳ, hai cây thị vẫn được người dân địa phương yêu thương và bảo vệ. Họ tin rằng cây thị là biểu tượng của sự trường tồn và mang lại may mắn cho làng. Chính vì vậy, cây thị luôn được chăm sóc chu đáo, trở thành nơi nghỉ chân lý tưởng cho người dân sau những giờ lao động vất vả.
Vào mùa quả chín, hương thơm ngọt ngào của những trái thị tỏa khắp không gian, quyến rũ biết bao loài ong bướm. Người dân địa phương thường hái quả thị để ăn hoặc làm quà biếu, mang theo hương vị ngọt ngào của quê hương.
Hai cây thị cổ tại Thành Nhà Hồ không chỉ là những chứng nhân lịch sử mà còn là báu vật văn hóa của đất nước. Chúng ta có trách nhiệm bảo vệ và gìn giữ những di sản quý giá này để thế hệ mai sau được thừa hưởng. Hãy cùng chung tay bảo vệ môi trường, bảo vệ cây xanh, để những câu chuyện về hai cây thị cổ mãi được lưu truyền./.
