Nằm ở phía Tây Bắc, cách thành Thăng Long khoảng chừng 10 dặm, có một ngôi làng cổ với tên gọi Phú Gia, tên nôm là làng Gạ. Triều Nguyễn, Phú Gia thuộc tổng Phú Gia, huyện Từ Liêm, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông. Ngày nay, theo chỉ giới hành chính, làng nằm trọn trong phường Phú Thượng, được hợp bởi 3 ngôi làng cổ là: Phú Gia, Thượng Thụy và Phú Xá.
Xưa có câu ca rằng: “Làng Gạ có gốc cây đề/Có sông tắm mát, có nghề nấu xôi”. Làng Gạ xưa, nay thuộc phường Phú Thượng có nghề thổi xôi từ bao giờ thì không ai rõ. Nhiều gia đình nấu xôi bán đến nay cũng đến 3-4 đời. Khác với nhiều làng nghề truyền thống khác, dân làng thường được truyền nghề từ một vị tổ nghề nào đó, nghề nấu xôi ở Phú Thượng có nguồn gốc xuất phát từ chính tập quán ăn uống của người Việt và nhu cầu nâng cao đời sống của người dân. Để có được những kinh nghiệm nấu xôi ngon và tạo nên thành thương hiệu làng nghề xôi Phú Thượng như ngày hôm nay, phải trải qua rất nhiều thế hệ, trau dồi, đúc rút kỹ năng trong từng khâu đoạn chế biến rồi cho ra đời xôi thành phẩm.
Lễ hội làng Phú Gia diễn ra vào 3 ngày 8,9,10 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Từ năm 2017, cộng đồng nhân dân và chính quyền địa phương đã đồng thuận tổ chức Lễ hội Xôi tại Đình Phú Gia trong dịp Lễ hội làng vào ngày mùng 8 tháng Giêng âm lịch để tưởng nhớ công ơn của thần Khai Nguyên đồng thời là dịp để những người dân Phú Thượng lập nghiệp nơi xa trở về, cùng tôn vinh nghề truyền thống, dâng những mâm xôi dẻo thơm kết tinh từ tinh hoa trời đất cùng với tài hoa sáng tạo của con người lên Thành hoàng làng với mong ước một mùa xuân mới ấm no, hạnh phúc. Trong Lễ hội, người dân Phú Thượng mở Hội thi nấu xôi và chia sẻ, trình diễn nhiều món xôi ngon của Phú Thượng để du khách mọi miền Tổ quốc ghé thăm đều có thể thưởng thức và trải nghiệm.
Ngày 30-12-2016, Phú Thượng được UBND TP Hà Nội công nhận danh hiệu Làng nghề truyền thống xôi Phú Thượng.
Năm 2018, xôi Phú Thượng là một trong 12 món ẩm thực truyền thống của Hà Nội phục vụ tại Trung tâm Báo chí quốc tế Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều, thu hút sự chú ý của nhiều phóng viên báo chí nước ngoài.
Năm 2019, Làng nghề truyền thống xôi Phú Thượng đã được Cục Sở hữu Trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu Xôi Phú Thượng. Xôi Phú Thượng đã có những sản phẩm đạt tiêu chuẩn 4 sao OCOP của TP Hà Nội.
Để định vị giá trị, bảo vệ và phát huy giá trị làng nghề truyền thống với tư cách là một di sản văn hóa, trong thời gian qua, với sự đồng hành, hỗ trợ của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, sự hướng dẫn, giúp đỡ của Cục di sản văn hóa phi vật thể, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các nhà khoa học đầu ngành văn hóa, quận Tây Hồ đã hoàn thành việc lập hồ sơ khoa học đề nghị ghi danh “Nghề làm xôi Phú Thượng” vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Lễ công bố Quyết định ghi danh Nghề làm xôi Phú Thượng vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia là dịp để tôn vinh Di sản; ghi nhận và biểu dương những nỗ lực của cấp ủy, chính quyền phường Phú Thượng và cộng đồng nhân dân trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị Nghề truyền thống Xôi Phú Thượng; đồng thời thúc đẩy trách nhiệm bảo tồn, phát huy di sản phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống người dân./.
