Minh bạch vùng trồng để đáp ứng quy định chống phá rừng và sự phát triển bền vững của nông sản Việt Nam

Việt Nam có ba nhóm hàng bị tác động chính của EUDR

Quy định chống phá rừng của EU (EUDR) dự kiến sẽ bắt đầu được thực thi vào tháng 1/2025 đối với các doanh nghiệp lớn. Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong các mặt hành chịu sự điều chỉnh của quy định trên, Việt Nam có ba nhóm hàng bị tác động chính là gỗ, cao su và cà phê.

Trong đó cà phê chịu ảnh hưởng nhiều nhất. Nếu tính riêng 27 nước Liên minh châu Âu, xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường này chiếm khoảng 40% tổng khối lượng xuất khẩu với kim ngạch gần 2 tỷ USD.

Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn cho rằng, các sản phẩm xuất sang EU thì không được liên quan đến xâm lấn rừng và làm hại chất lượng của rừng bắt đầu tính từ thời điểm 31/12/2020. Nếu họ phát hiện được thì chắc chắn hàng hóa sẽ bị trả về và không bao giờ có cơ hội đưa hàng hóa vào lại thị trường châu Âu. Khi các doanh nghiệp cung cấp hàng vào EU phải có trách nhiệm thông báo về nguồn gốc sản phẩm của mình.

Việc khai báo thì có hai điểm cơ bản. Một là phải chứng minh được bản đồ địa lý nằm ở khu vực không liên quan đến diện tích rừng. Bản đồ địa lý phải bảo đảm có cơ sở khoa học và bảo đảm đủ tính hợp pháp. Thứ hai là phải có truy xuất nguồn gốc, xuất xứ".

Ngay từ khi quy định được thông qua vào tháng 6/2023, Việt Nam đã tích cực chuẩn bị đáp ứng các yêu cầu này. Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn nêu quan điểm, việc chúng ta hành động không chỉ để đáp ứng yêu cầu EUDR mà chúng ta hành động cho chính sự phát triển bền vững của các ngành hàng Việt Nam, cũng như để lại môi trường bền vững, di sản tốt cho con cháu chúng ta.

Thời gian tới, để đáp ứng "rào cản kỹ thuật đối với thương mại" từ EU về quy định chống phá rừng, Bộ NN&PTNN đang tiếp tục triển khai nhiều chính sách, hành động cụ thể nhằm hỗ trợ, đồng hành cùng các doanh nghiệp, hiệp hội với phương châm, thứ nhất phải biết, thứ hai phải hiểu, thứ ba phải thẩm thấu được và thứ tư phải biến thành hành động.

Doanh nghiệp thích ứng với các quy định EUDR ngay khi quy định này có hiệu lực

Theo quy định, bất kỳ nhà khai thác hoặc thương nhân nào đưa các mặt hàng này vào thị trường EU hoặc xuất khẩu từ thị trường này phải chứng minh rằng các sản phẩm không có nguồn gốc từ đất rừng bị phá gần đây hoặc góp phần làm suy thoái rừng.

Thông tin với báo chí, ông Phạm Thắng - Tổng thư ký Hiệp hội Cà phê - Cacao Việt Nam cho rằng: Quy định EUDR ảnh hưởng 7 mặt hàng chính của Việt Nam, trong đó có cà phê. Hiện, diện tích cà phê của Việt Nam là trên 700.000 hecta, chủ yếu ở 5 tỉnh Tây Nguyên. Thời gian qua, các hộ nông dân và doanh nghiệp đã quan tâm nhiều đến EUDR, nhất là vấn đề truy xuất nguồn gốc.

Tuy nhiên, vẫn còn những bối rối đối với một số quy định EUDR về định vị (GPS) xác nhận về nguy cơ gây mất rừng chưa được thống nhất. Mặt khác, nhiều ý kiến cho rằng, nếu thống nhất theo bản đồ đất phá rừng của EUDR thì sẽ lệch với một số các quy định chung trước đây chúng ta đã làm, ngoài ra từng hãng thu mua đã đưa ra quy định riêng.

Trước những quy định mà EUDR đưa ra, Hiệp hội Cà phê - Cacao Việt Nam cũng đã nhận thức rõ, đồng thời hợp tác với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cùng các đơn vị cấp các chứng nhận có công văn kiến nghị hướng dẫn các thủ tục, nội dung của EUDR, trong đó bản đồ về đất phá rừng của EU là quan trọng nhất. Ngoài ra, Hiệp hội cũng đã đưa các thành viên học tập các đơn vị đưa ra các quy cầu của EUDR tại EU.

Hiện, doanh nghiệp cà phê đã có chuẩn bị tương đối tốt để thích ứng với các quy định EUDR ngay khi quy định này có hiệu lực. Tuy nhiên, quá trình thực thi sẽ có khác nhau, vì thế rất cần sự đồng hành từ cơ quan chức năng để hướng dẫn doanh nghiệp cà phê triển khai thực hiện một cách hiệu quả nhất.

Ngay sau khi EUDR được ban hành, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tổ chức nhiều cuộc họp với EU và ban hành Khung kế hoạch hành động thích ứng với EUDR. Kế hoạch này nhấn mạnh vào các khía cạnh như tăng cường giám sát các vùng rủi ro cao, chủ động trao đổi với EU, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, rà soát bản đồ thực địa, nâng cao nhận thức....

Song theo ý kiến của các chuyên gia, cần có thêm sự tham gia của tất cả các bên liên quan, như Bộ Công Thương, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố, doanh nghiệp và hiệp hội 3 ngành hàng. Do vậy, nên thành lập Nhóm công tác chuyên trách việc chuẩn bị thông tin và tiến hành đối thoại với EU với sự tham gia đầy đủ của đại diện các bên liên quan.

Việc thực hiện EUDR là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội cho Việt Nam trong việc cải thiện quy trình quản lý và nâng cao giá trị sản phẩm xuất khẩu. Thông qua các hành động cụ thể và chiến lược phối hợp chặt chẽ, Việt Nam hoàn toàn có khả năng đáp ứng yêu cầu của EU cũng như các thị trường xuất khẩu lớn khác trong tương lai./.