Cấy máy kết hợp SRI: Giảm chi phí, tăng năng suất, lợi nhuận vượt trội
Trên nhiều cánh đồng lúa tại các vùng sản xuất trọng điểm của Hà Nội, từng thửa ruộng thẳng hàng, lúa xanh mướt đang thì con gái đã cho thấy sự khác biệt rõ rệt so với canh tác truyền thống. Đây là kết quả khi áp dụng mô hình cấy máy kết hợp kỹ thuật SRI.
Với mô hình canh tác này, khoảng cách hàng rộng 30cm, cây cách cây 20cm, mỗi khóm chỉ cấy 2-3 dảnh. Kết quả mang lại bất ngờ: Cây khỏe, rễ phát triển mạnh, bông nhiều, trung bình 18-20 bông/khóm, có khóm tới 25 bông. Nhờ đó, năng suất dự kiến tăng 10-15% so với cấy tay thông thường.
Không chỉ nâng năng suất, mô hình còn mang lại lợi ích rõ rệt về chi phí và môi trường. Việc cấy thưa và dùng ít giống giúp tiết kiệm tới 40% lượng giống, giảm đáng kể chi phí phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Nhờ kiểm soát nước chặt chẽ, kết hợp sử dụng phân hữu cơ sinh học và chế phẩm vi sinh, ruộng lúa ít sâu bệnh, cây đứng vững, chống đổ ngã tốt.
Đặc biệt, lượng phát thải khí mê-tan (CH₄) từ đồng ruộng cũng giảm mạnh – một trong những đóng góp quan trọng cho mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Theo tính toán, lượng nước tưới giảm trung bình 500-1.000m³/ha/vụ, phân đạm giảm 30-40%. Đây là những con số có ý nghĩa kinh tế lớn trong bối cảnh chi phí đầu vào ngày càng tăng và tình trạng thiếu nước tưới xuất hiện ở nhiều địa phương. Nhiều nông hộ cho biết, nhờ áp dụng SRI kết hợp cơ giới hóa, lợi nhuận tăng thêm 20-25 triệu đồng/ha mỗi vụ, tạo động lực rõ rệt để tiếp tục mở rộng quy mô.
Xây dựng chuỗi giá trị gạo sạch, phát triển nông nghiệp xanh
Theo số liệu của Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) Hà Nội, thành phố hiện có khoảng 160.000ha lúa; trong đó hơn 70% đã ứng dụng SRI ở các mức độ, song diện tích áp dụng toàn phần mới đạt khoảng 10%.
Vụ xuân 2025, thành phố lần đầu tiên hỗ trợ nông dân triển khai cấy máy kết hợp SRI hữu cơ; đồng thời trợ giá 50% chi phí giống, phân bón, công cấy và máy móc.
Ông Nguyễn Mạnh Phương, Phó Giám đốc Sở NN&MT Hà Nội, cho biết: Đến năm 2030, mục tiêu của thành phố là có 90% diện tích lúa áp dụng SRI, trong đó 15–20% diện tích áp dụng toàn phần. Đây là bước đi quan trọng hướng tới nông nghiệp xanh, tuần hoàn, đồng thời thực hiện cam kết giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Tuy nhiên, để nhân rộng mô hình, nhiều thách thức cần tháo gỡ như: Thói quen canh tác truyền thống, hạn chế về thủy lợi ở vùng trũng, cũng như chi phí đầu tư máy móc đối với hộ nhỏ lẻ.
Các chuyên gia cho rằng để nhân rộng mô hình SRI gắn với cơ giới hóa cần có giải pháp đồng bộ từ chính sách đến thực tiễn. Trước hết, cần tập huấn và chuyển giao kỹ thuật để nông dân hiểu rõ lợi ích cả về kinh tế lẫn môi trường, từ đó mạnh dạn thay đổi tập quán canh tác.
Song song, Nhà nước nên trợ giá cơ giới hóa, giúp giảm gánh nặng lao động và thu hút lực lượng lao động trẻ quay lại với đồng ruộng. Bên cạnh đó, việc đầu tư hạ tầng thủy lợi là yếu tố then chốt nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý nước linh hoạt đặc thù của SRI. Cuối cùng, cần chú trọng phát triển chuỗi giá trị, xây dựng thương hiệu gạo sạch Thủ đô, đồng thời mở rộng các kênh phân phối hiện đại để nâng cao giá trị gia tăng và sức cạnh tranh cho sản phẩm lúa gạo Hà Nội.
Ông Nguyễn Quý Dương (Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt Bảo vệ Thực vật - Bộ NN&MT)) nhận định, khi gắn SRI với sản xuất hữu cơ, gạo Hà Nội không chỉ an toàn trong nước mà còn có thể xuất khẩu sang EU, Nhật Bản – những thị trường khó tính nhưng sẵn sàng trả giá cao cho sản phẩm xanh. Điều này mở ra cơ hội nâng vị thế lúa gạo Việt Nam trên bản đồ quốc tế.
Bên cạnh đó, lợi ích môi trường từ giảm phát thải khí CH₄ và N₂O còn giúp Việt Nam có thể tham gia thị trường carbon toàn cầu, mang lại nguồn thu mới từ tín chỉ carbon. Đây chính là “giá trị cộng thêm” vượt khỏi phạm vi ruộng đồng, gắn sản xuất lúa gạo với xu hướng kinh tế xanh của thế giới.
Trong tương lai, mô hình lúa SRI kết hợp cơ giới hóa không chỉ là giải pháp nâng thu nhập cho nông dân, mà còn là chiến lược phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững của Hà Nội. Khi gạo sạch Thủ đô có thương hiệu và chỗ đứng trên thị trường, giá trị gia tăng sẽ không chỉ dừng lại ở nông sản, mà còn lan tỏa sang các ngành chế biến, dịch vụ, du lịch nông nghiệp.
Để đưa mô hình từ thí điểm thành diện rộng, cần sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân – những mắt xích của chuỗi giá trị. Nông dân phải là trung tâm, nhưng doanh nghiệp, thị trường và chính sách là động lực không thể thiếu.
Nếu đi đúng lộ trình, chỉ trong vài năm tới, Hà Nội sẽ không chỉ có những cánh đồng lúa năng suất cao mà còn sở hữu thương hiệu gạo xanh, thân thiện môi trường, góp phần khẳng định vị thế nông sản Việt Nam trên thị trường toàn cầu./.
