Thay đổi để thích ứng
Tại xã Sơn Tiến (tỉnh Hà Tĩnh), một địa phương có diện tích đất nông nghiệp khá rộng. Tuy nhiên địa hình đồi núi dốc, trải dài, có nhiều vùng đất cao cưởng nên việc đầu tư để xây dựng các công trình thủy lợi phục vụ tưới tiêu đặt gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, cái khó trong sản xuất nông nghiệp ở Sơn Tiến là thiếu hụt nguồn nước phục vụ sản xuất bởi hệ thống kênh mương không đảm bảo để phục vụ bơm tưới. Vì thế năng suất sản lượng từ trồng lúa, đậu, lạc đều rất bấp bênh. Thậm chí có những mùa vụ nhiều diện tích cây trồng bị chết, vì khô hạn và các loại sâu bệnh gây hại. Trước thực trạng này, việc chuyển đổi sang trồng cỏ để phục vụ chăn nuôi là hướng đi phù hợp.
Trong khi đó, biến đổi khí hậu đã có những tác động mạnh mẽ đến môi trường, ảnh hưởng lớn đến các hoạt động sản xuất nông nghiệp. Đặc biệt ở các xã Sơn Tiến, Tứ Mỹ, Sơn Giang… về mùa hè thì gió Tây Nam kéo dài, kèm theo đó là nắng nóng và khô hạn. Về mùa mưa thì thường xẩy ra lũ lụt gây thiệt hại đến sản xuất của bà con nông dân.
Thực tế những năm qua, ở những địa phương thường có thói quen chỉ trồng những cây màu truyền thống thì những tác động của biến đổi khí hậu càng gây thiệt hại nặng nề hơn. Việc chuyển cơ cấu cây trồng từ các loại cây trồng truyền thống sang trồng cỏ phục vụ chăn nuôi. Và bước đầu đã cho những kết quả khá tốt.
Ông Trần Hải Phùng ở xã Sơn Tiến (tỉnh Hà Tĩnh) được Nhà nước giao hơn 1ha đất để phục vụ sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, mảnh đất của ông nằm ở vị trí không thuận lợi, do không chủ động được nguồn nước nên thường xuyên chịu khô hạn về mùa hè. Do đó, việc trồng lúa hay trồng màu đều không mang lại hiệu quả kinh tế.
Ông Phùng cho biết: Trồng lúa hay trồng màu, mỗi vụ đều phải bỏ chi phí mua giống, thuốc BVTV, phân bón, công sức chăm bón… nên khá tốn kém chi phí mà hiệu quả đem lại không đáng kể, có những mùa gặp thời tiết bất lợi coi như mất trắng. Nhưng từ khi chuyển sang trồng cỏ phục vụ chăn nuôi, chúng tôi thấy hiệu quả hơn hẳn. Phấn khởi hơn nữa là từ khi có trang trại giống bò sữa Vinamilk Hà Tĩnh, tôi và nhiều hộ dân được tham gia trồng cỏ liên kết với trang trại nên toàn bộ diện tích đất màu kém hiệu quả tôi đã chuyển sang trồng cỏ cung cấp cho trang trại, có thu nhập ổn định nên rất yên tâm sản xuất.
Mang lại hiệu quả kinh tế
Những diện tích đất màu khô cằn, kém hiệu quả được người dân chuyển sang trồng cỏ vừa đem lại hiệu quả kinh tế cao vừa thích ứng biến đổi khí hậu.
Theo người dân, lợi thế của trồng cỏ là chỉ đầu tư hạt giống một lần mà khai thác được quanh năm. Bên cạnh đó quá trình trồng cỏ không dùng các loại thuốc bảo vệ thực vật, bởi cây cỏ hầu như không có sâu bệnh gây hại, nên vừa tiết kiệm chi phí sản xuất, vừa bảo vệ được môi trường xung quanh và sức khỏe cho chính bà con nông dân. Một ưu thế khác nữa là cỏ sau khi thu hoạch được trang trại bò sữa Vinamilk Hà Tĩnh thu mua toàn toàn bộ với giá thành khá tốt, mang lại thu nhập cho bà con nông dân cao hơn nhiều so với trồng các loại cây trồng truyền thống.
Hiện tại, ở xã Sơn Tiến đã có gần 100 hộ dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ trồng các loại cây truyền thống sang trồng cỏ phục vụ cho việc nuôi bò sữa với diện tích hơn 60 ha. Các giống cỏ được trồng là VA06, Ghine Mombasa, nhưng chủ yếu là cỏ Ghine Mombasa, hay còn gọi là cỏ sả, loại cỏ này phù hợp làm thức ăn trong chăn nuôi bò sữa, chịu hạn tốt, chu kỳ thu hoạch ngắn ngày từ 25 - 30 ngày/lứa, năng suất đạt 280 - 300 tấn/1ha/năm.
Ngoài việc liên doanh liên kết để trồng cỏ cung cấp cho trang trại bò sữa Vinamilk Hà Tĩnh, thì ở xã Sơn Tiến, hầu như gia đình nào cũng dành quỹ đất trồng cỏ để phục vụ chăn nuôi gia súc của gia đình.
Gia đình anh Nguyễn Quang Lợi ở xã Sơn Tiến từ lâu được biết đến với sự thành công từ nghề chăn nuôi hươu. Trước đây anh Lợi có 2 ha đất canh tác chỉ chủ yếu tập trung trồng sắn, trồng lạc, một số ít trồng ngô. Tuy nhiên, sau một khoảng thời gian dài sản xuất bấp bênh do thiếu nguồn nước tưới, đất đai bạc màu, lại luôn bị các loại sâu bệnh phá hại khiến thu nhập bấp bênh, anh Lợi đã chuyển hướng sang trồng cỏ phục vụ chăn nuôi.
Anh Lợi chia sẻ: Hiện nay, gia đình tôi chăn nuôi đàn hươu 30 con, cùng với 5 con bò và 7 con trâu. Nhờ trồng được cỏ nên nguồn thức ăn luôn chủ động, kể cả những lúc hạn hán gay gắt cũng như mùa lũ lụt, vì thế đàn vật nuôi sinh trưởng và phát triển tốt, mỗi năm đã cho thu nhập hàng trăm triệu đồng. Ngoài ra, việc trồng cỏ chăn nuôi là một cách làm kinh tế đem lại nhiều lợi ích bởi quá trình trình trồng cỏ chỉ lấy phân đã được ủ từ trâu bò và hươu thải ra chăm bón, tạo ra quy trình tuần hoàn trong sản xuất, vừa tiết kiệm được chi phí vừa góp phần hạn chế đến những tác động về môi trường trong quá trình chăn nuôi.
Không chỉ ở xã Sơn Tiến mà thời gian gần đây việc chuyển hướng từ trồng các loại cây trồng truyền thống sang trồng cỏ phục vụ chăn nuôi đang được các địa phương ở các xã Sơn Giang, Tứ Mỹ, Sơn Tây, Kim Hoa… hưởng ứng một cách mạnh mẽ. Với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng rất thích hợp cho việc trồng cỏ, đã có những địa phương chuyển đổi hàng trăm ha đất sang trong cỏ. Nguồn thức ăn dồi dào nên đàn vật nuôi như hươu, dê, trâu, bò ở các địa phương này đã tăng lên hàng chục ngàn con.
Theo thông tin từ UBND xã Sơn Tiến, năm 2021, từ sự hỗ trợ của dự án Sipa, có 81 hộ dân ở xã Sơn Tiến đã tham gia mô hình cỏ chịu hạn tại những vùng đất bạc màu, dinh dưỡng thấp để làm thức ăn thô xanh phục vụ chăn nuôi với diện tích 3ha. Từ hiệu quả rất thiết thực mô hình này đem lại, đến nay, xã Sơn Tiến đã có nhân rộng được hơn 250 ha được đưa vào trồng cỏ để phục vụ chăn nuôi. Nguồn thức ăn khá dồi dào nên việc tăng đàn gia súc ở Sơn Tiến phát triển mạnh mẽ. Hiện tại địa phương có hơn 2.700 hươu, gần 10 ngàn con trâu, bò, dê các loại. Chính việc chuyển đổi sang trồng cỏ đã giúp người dân phát huy lợi thế để phát triển nghề chăn nuôi và đem lại thu nhập ổn định hơn cũng như bảo vệ được môi trường và tiếp tục nhân rộng diện tích trồng cỏ trong thời gian tới.
Từ những kết quả cho thấy việc chuyển đổi những diện tích khó sản xuất sang trồng cỏ phục vụ chăn nuôi là hướng đi đúng đắn không chỉ thích ứng với biến đổi khí hậu mà còn tạo công ăn việc làm, nâng cao thu nhập cho bà con nông dân. Tuy nhiên, để mang lại hiệu quả bền vững trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng cần có sự quy hoạch vùng trồng bài bản, những cơ chế chính sách sát đúng để kịp thời hỗ trợ người dân, nhất là sự liên doanh liên kết với các doanh nghiệp mở rộng diện tích vùng trồng và tiêu thụ sản phẩm. Bên cạnh đó là sự đồng hành của cấp chính quyền và ngành chức năng trong việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào quá trình sản xuất chăn nuôi.
