Chuyển đổi cây trồng thích ứng với biến đổi khí hậu
Những năm gần đây, biến đổi khí hậu (BĐKH) làm cho thời tiết ngày càng cực đoan, ảnh hưởng lớn đến sản xuất nông nghiệp trên cả nước nói chung. BĐKH không chỉ là thách thức lớn cho sự phát triển bền vững mà còn tạo ra áp lực sinh kế của người dân địa phương, nhất là khu vực nông thôn và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt, nông nghiệp là lĩnh vực chịu tác động nặng nề nhất của BĐKH, vì vậy, để nông nghiệp phát triển cân bằng, ổn định, bảo đảm an ninh lương thực, bảo vệ môi trường thì việc nghiên cứu, đưa ra các phương pháp canh tác nông nghiệp thông minh, thích ứng với BĐKH là yêu cầu cấp thiết.
Quảng Bình là một trong những tỉnh chịu nhiều bất lợi từ các loại hình thiên tai, như: Mưa, bão, nắng hạn, gió Lào… ngày càng khắc nghiệt. Để giúp đỡ người dân sản xuất nông nghiệp thích ứng với BĐKH, Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tỉnh Quảng Bình đã triển khai thực hiện nhiều mô hình sinh kế bền vững, góp phần đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đa dạng hóa cây trồng, sản xuất theo hướng nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ trong điều kiện thời tiết bất lợi.
Những năm qua, cùng với sự hỗ trợ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) và UBND tỉnh, Sở NN-PTNT tỉnh Quảng Bình đã chỉ đạo Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tỉnh xây dựng kế hoạch và giải pháp để triển khai, thực hiện nhiều mô hình sinh kế cho người dân với mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng với BĐKH tại địa phương. Việc triển khai các mô hình, chương trình sản xuất nông nghiệp đều dựa vào đặc điểm tự nhiên, xã hội của địa phương với mong muốn hỗ trợ người dân thích ứng với BĐKH.
Thời gian qua, Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tỉnh đã triển khai nhiều mô hình sinh kế đem lại hiệu quả kinh tế cao, thích ứng với BĐKH. Đối với những vùng bị đất bồi lắng sau mưa lũ chuyển đổi phương pháp canh tác qua trồng bí đọt, bí đỏ, cây đậu xanh… Vùng chiêm trũng thực hiện các mô hình chuyển đổi sang trồng sen, lúa-cá, lúa-tôm.
Đối với vùng đất nhiễm mặn, trung tâm hỗ trợ bà con trồng cây dừa xiêm. Vùng gò đồi, thực hiện các mô hình chuyển đổi sang cây trồng dược liệu gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm (cà gai leo, thìa canh, tràm trà, xạ đen…) và các loại cây ăn quả, như: Ổi, mít ruột đỏ, na Thái, cam, bưởi…
Vùng đồng bằng, trung tâm đã thực hiện hàng chục mô hình sản xuất rau an toàn VietGAP… các mô hình đều ứng dụng công nghệ tưới Israel nhằm tiết kiệm nước, bảo vệ môi trường, tăng năng suất, chất lượng sản phẩm và giảm sức lao động.
Hiệu quả bước đầu
Những mô hình hiện được thử nghiệm trên các lọa đất, loại địa hình bước đầu đã cho sản phẩm và được đánh giá là thích nghi với điều kiện của địa phương. Trong đó có mô hình trồng me lục trúc để lấy măng. Năm 2022, Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tỉnh Quảng Bình đã thực hiện mô hình trồng tre lục trúc tại thôn Bàng (xã Hòa Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình). Gia đình chị Lê Thị Lan Hương là hộ dân thực hiện thử nghiệm mô hình và đã thu về những kết quả khả quan.
Việc trồng cây tre lục trúc nhằm chuyển đổi đất sản xuất vùng gò đồi kém hiệu quả sang trồng tre lấy măng theo hướng hàng hóa, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế nông nghiệp giá trị, ổn định, bền vững. Đồng thời, nhân giống tre lục trúc để chủ động cung ứng nguồn cây giống tại chỗ có chất lượng cho người dân cũng như thử nghiệm mật độ trồng, hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng phù hợp với điều kiện vùng gò đồi trên địa bàn tỉnh.
Với quy mô 2 ha, qua quá trình trồng, tre lục trúc sinh trưởng, phát triển tốt, tỷ lệ sống đạt 98%, chiều cao cây 2 - 2,5m (đối với cây măng ra đợt 2) lá có màu xanh đậm, thân xanh, bộ rễ phát triển, thích nghi khá với các bất lợi của môi trường, như: Nắng nóng gay gắt kéo dài, gió, đất nghèo dinh dưỡng...
Chị Lê Thị Lan Hương - chủ mô hình cho biết: Sau hơn 2 năm thực hiện, hiện nay những cây tre đã khép tán và cho những lứa măng đầu tiên. Mỗi ha đất trồng được 1.000 gốc măng, những gốc măng khi trưởng thành đâm chồi phát triển thành khóm tre với 20 - 30 cây, trung bình mỗi khóm tre cho thu hoạch từ 15 - 30kg măng tươi. Măng được thu hoạch trong khoảng thời gian từ tháng 2 - 8 hàng năm, mỗi ha cho doanh thu khoảng 500 triệu đồng.
Ông Lê Thuận Trung - Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tỉnh Quảng Bình cho biết: Việc phát triển các mô hình, chương trình sinh kế thích ứng với BĐKH được xem là chìa khóa giúp phát triển sinh kế bền vững và giảm thiểu rủi ro do thiên tai tại cộng đồng. Bên cạnh đó, đẩy mạnh ứng dụng, chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật, công nghệ hiện đại trong sản xuất là một trong những giải pháp quan trọng giúp người dân sản xuất nông nghiệp thích ứng với BĐKH hiện nay.
Thời gian tới, trung tâm sẽ tiếp tục triển khai thực hiện các mô hình hỗ trợ sinh kế cho bà con tại các vùng chịu nhiều nguy cơ rủi ro do thiên tai; trong đó, chú trọng đưa các giống cây trồng, vật nuôi mới thích ứng với vùng đất đồi núi, đất nhiễm mặn, vùng đất trũng có nguy cơ bị ảnh hưởng lũ lụt, bồi lắng; thử nghiệm các giống cây trồng vật nuôi mới cho năng suất cao, khả năng chống chịu tốt, thích ứng BĐKH.
Trung tâm cũng sẽ tiếp tục xây dựng các quy trình, mô hình nuôi xen canh, luân canh và chuyển đổi mùa vụ, cây trồng thích nghi thực tế BĐKH nhằm giảm thiểu rủi ro. Đẩy mạnh công tác đào tạo, tập huấn, thông tin tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng về giảm nhẹ rủi ro thiên tai. Nâng cao năng lực cán bộ khuyến nông để cập nhật về diễn biến thiên tai, biến đổi khí hậu, tìm kiếm các mô hình sinh kế bền vững, chỉ dẫn cho người dân các sản xuất linh hoạt trong lựa chọn sinh kế, chiến lược sinh kế, ứng phó với BĐKH một cách bền vững./.
