Các báo cáo khoa học được trình bày tại hội thảo đều hướng đến mục đích đánh giá thực trạng độ phì thực tế của đất trồng lúa vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong vòng 5 năm gần đây, từ đó xác định yếu tố hạn chế của đất để đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón, giảm chi phí, tăng thu nhập cho người dân và giảm phát thải khí nhà kính.
Hội thảo Quốc gia “Đất và phân bón” lần thứ nhất năm 2024 nằm trong chuỗi Hội thảo về “Đất và phân bón” do Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền đề xuất và tài trợ sẽ được ban tổ chức tiến hành thường niên với các chủ đề khác nhau, hướng đến các vùng sinh thái và cây trồng chính trong cả nước. Do vậy các báo cáo tham luận và thảo luận tại hội thảo này chỉ tập trung cho hiện trạng độ phì nhiêu đất lúa và sử dụng hiệu quả phân bón trong canh tác lúa vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Với diện tích trồng lúa trên 1,5 triệu ha, diện tích gieo trồng hàng năm trên 3 triệu ha, hàng năm vùng ĐBSCL đóng góp 50% tổng sản lượng gạo và 90% lượng gạo xuất khẩu. Tuy nhiên theo đánh giá thì vùng đất này sẽ bị ảnh hưởng rất lớn trong thời gian tới. Đất lúa ĐBSCL hiện đang phải đối mặt với tình trạng mất cân đối dinh dưỡng do khai thác đất chưa đúng cách. Việc đẩy cao cường độ thâm canh, tăng vụ, sử dụng phân bón vô cơ chưa cân đối, chưa tuân thủ các quy trình canh tác tiên tiến đã làm mất cân bằng dinh dưỡng trong đất, làm ảnh hưởng đến các tính chất lý, hóa và sinh học đất…
Theo ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt đã giới thiệu khái quát kết quả triển khai “Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long” (Đề án 1 triệu ha) dưới góc nhìn từ sử dụng đất và phân bón hợp lý; Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế (IRRI) trình bày báo cáo về “Giải pháp hỗ trợ tăng hiệu quả sử dụng phân bón và giảm phát thải trong sản xuất lúa”.
Hội thảo còn đón nhận thêm một số báo cáo đến từ Hiệp Hội phân bón Việt Nam, Phân Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp Nam bộ; Trường Đại học Nông nghiệp (thuộc Đại học Cần Thơ)…. Đặc biệt, tại Hội thảo, Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền trình bày kết quả của “Chương trình canh tác lúa thông minh tại đồng bằng sông Cửu Long” giai đoạn 2016-2021 và 2022 đến nay, trong đó giới thiệu dòng sản phẩm mới Đầu Trâu Bio-Canxi đã được thử nghiệm trong một số mô hình của Đề án 1 triệu hecta, sản phẩm này giúp cải tạo đất, nâng cao pH của đất và giảm ngộ độc hữu cơ ở cây lúa, giúp cây lúa phát triển tốt trong điều kiện hạn - mặn ngày càng tăng của đồng bằng sông Cửu Long.
Các đơn vị đồng chủ trì hội thảo lần này cũng là những tổ chức tham gia tích cực trong triển khai Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa, do vậy, kết quả của Hội thảo cũng sẽ đóng góp về kỹ thuật cho việc hoàn thiện quy trình canh tác lúa của Đề án.
Theo đại diện Sở NN-PTNT Đồng Tháp đánh giá, ở Đồng Tháp có 4 nhóm đất chính. Nhóm đất phù sa chiếm 59,06% diện tích đất tự nhiên, phân bố khắp 10 huyện, thành phố (trừ huyện Tân Hồng). Nhóm đất phèn chiếm 25,99% diện tích tự nhiên, phân bố khắp 10 huyện, thành phố (trừ TP Cao Lãnh). Nhóm đất xám chiếm 8,67% diện tích tự nhiên, phân bố chủ yếu trên địa hình cao ở huyện Tân Hồng và Hồng Ngự. Nhóm đất cát chiếm 0,04% diện tích tự nhiên, phân bố chủ yếu ở Động Cát và Gò Tháp, huyện Tháp Mười.
Để nâng cao chất lượng đất sản xuất nông nghiệp nói chung và đất trồng lúa nói riêng, trong những năm qua ngành nông nghiệp Đồng Tháp đã triển khai có hiệu quả nhiều chương trình, đề án, dự án, mô hình áp dụng các tiến bộ kỹ thuật như: chương trình sản xuất rau an toàn, hữu cơ, canh tác bền vững, tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ, phân bón vi sinh, thuốc BVTV có nguồn gốc sinh học, giảm dần phân bón hóa học, hóa chất trong nông nghiệp... đã khai thác và sử dụng hiệu quả đất nông nghiệp, góp phần không nhỏ để cải tạo, nâng cao chất lượng đất, góp phần gia tăng giá trị kinh tế trên diện tích canh tác.
Ông Ngô Văn Đông, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần phân bón Bình Điền cho biết: Việc nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón trong canh tác lúa, qua các quy trình canh tác lúa thông minh gắn tăng trưởng xanh, phát thải thấp vùng ĐBSCL nằm trong Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao cho kết quả tích cực trong vụ hè thu 2024. Trong đó, trọng tâm là giảm lượng giống (còn dưới 80kg/ha), ứng dụng công nghệ vào trong việc sạ lúa (ứng dụng công cụ sạ hàng sạ cụm để giảm lượng giống nhưng đảm bảo năng suất). Tuân thủ quy trình rút nước ướt khô xen kẽ, đây là điều quan trọng để giúp lượng khí phát thải trên đồng ruộng và giúp rễ lúa ăn sâu hơn. Đồng thời còn hạn chế quá trình đổ ngã của cây lúa và cuối cùng là không đốt đồng mà đem rơm sau khi thu hoạch để phục vụ mục đích khác.
Kết quả vụ hè thu 2024, tại những mô hình trong đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao được triển khai ở các vùng sản xuất tại ĐBSCL cho thấy, việc áp dụng quy trình gieo sạ chính xác có kết hợp vùi phân và ứng dụng đồng bộ các kỹ thuật giúp mô hình đạt năng suất 7,2 tấn/ha, cao hơn ruộng ngoài mô hình 0,315 tấn/ha. Từ đó giúp nông dân giảm được chi phí đầu tư hơn 4,2 triệu đồng/ha, lợi nhuận tăng thêm 5,4 triệu đồng/ha.
Các chỉ số về phát thải được ghi nhận giảm hơn so với ruộng ngoài mô hình vốn được canh tác theo tập quán cũ. Ngoài ra Công ty cổ phần phân bón Bình Điền cũng báo cáo về việc nghiên cứu và cho ra đời dòng sản phẩm Đầu Trâu Bio nhằm khắc phục một số tồn tại của đất lúa ĐBSCL như phèn, xâm nhập mặn, ngộ độc hữu cơ. Các mô hình đã được thực hiện tại một số tỉnh như Long An, Sóc Trăng, Đồng Tháp, Bình Định và Tây Ninh…
Ngoài ra, tại Hội thảo lần này, Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế (IRRI) đã ký kết Thoả thuận hợp tác với Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền về nghiên cứu, đánh giá và phát triển công nghệ xử lý rơm rạ trên đồng ruộng giai đoạn 2024-2027. Bên cạnh đó, Bình Điền cũng ký Thoả thuận hợp tác với một số doanh nghiệp thực hiện chương trình “Canh tác lúa thông minh giảm phát thải vùng đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2024-2027”./.
