Theo dự luật mới, các sản phẩm nằm trong danh sách bị cấm gồm dầu cọ, gia súc, đậu nành, cà phê, ca cao, gỗ và cao su. Các sản phẩm trên được xác định là những yếu tố thúc đẩy nạn phá rừng nếu chúng có xuất xứ từ vùng đất rừng bị tàn phá sau tháng 12/2020. Các công ty nhập khẩu sẽ phải chứng minh sản phẩm không liên quan đến hoạt động phá rừng, đồng thời phải chứng minh được thông tin địa lý chính xác về vùng đất xuất xứ của sản phẩm.
Ủy ban châu Âu (EC) đã hoan nghênh quyết định mà các nước thành viên EU và Nghị viện EU đạt được, đồng thời nhấn mạnh, dự luật mới này sẽ đảm bảo một loạt mặt hàng chủ chốt được đưa vào thị trường EU không góp phần thúc đẩy hoạt động phá rừng và suy thoái rừng ở EU cũng như những nơi khác trên thế giới.
Nghị viện châu Âu và các nước thành viên EU nhất trí đặt ra các quy tắc bắt buộc với các công ty bán những sản phẩm nói trên để đảm bảo những sản phẩm này không phải được sản xuất trên những khu đất hình thành từ việc phá rừng. Một số sản phẩm phái sinh như sô-cô-la, đồ nội thất, giấy in, da thuộc cũng sẽ bị áp các quy tắc mới.
Luật mới yêu cầu các công ty đưa ra tuyên bố chứng minh chuỗi cung ứng của doanh nghiệp không góp phần vào việc phá rừng trước khi bán các sản phẩm nói trên vào EU. Nếu không tuân thủ các quy tắc yêu cầu chứng minh nguồn gốc các sản phẩm này, các công ty sẽ đối mặt với mức phạt tương đương 4% doanh thu tại một nước thành viên EU.
Các công ty sẽ cần chỉ ra thời gian và địa điểm các hàng hóa này được sản xuất và thông tin “có thể kiểm chứng” rằng sản phẩm không được trồng trên khu đất hình thành từ việc phá rừng sau năm 2020. Nếu không tuân thủ quy định này, doanh nghiệp có thể bị phạt tới 4% doanh thu kiếm được từ một nước thành viên EU.
“Tôi hy vọng quy định mới này sẽ tạo động lực cho việc bảo vệ rừng trên toàn cầu và truyền cảm hứng cho các nước khác góp mặt trong Hội nghị các bên tham gia Công ước Liên hợp quốc về Đa dạng sinh học lần thứ 15 (COP 15)”, Trưởng đoàn đàm phán Nghị viện châu Âu Christophe Hansen nói.
Phá rừng là nguồn phát thải khí nhà kính chính dẫn đến biến đổi khí hậu và sẽ là chủ đề trọng tâm tại hội nghị COP15 diễn ra trong tuần này tại Montreal, Canada, nơi các nước sẽ tìm kiếm một thỏa thuận toàn cầu để bảo vệ thiên nhiên. Các nước EU và Nghị viện châu Âu giờ đây cần phải chính thức phê chuẩn luật mới. Một khi được phê chuẩn, luật mới sẽ có hiệu lực sau 20 ngày. Các công ty lớn sẽ có 18 tháng để chuẩn bị tuân thủ còn công ty nhỏ hơn có 24 tháng.
Các nước thành viên EU sẽ được yêu cầu thực hiện kiểm tra tuân thủ các quy tắc của luật mới đối với 9% công ty xuất khẩu từ các nước có nguy cơ phá rừng cao, 3% công ty xuất khẩu từ các nước có rủi ro phá rừng trung bình và 1% công ty xuất khẩu ở những nước có rủi ro phá rừng thấp.
Các nước sản xuất nông nghiệp lớn bao gồm Brazil, Indonesia và Colombia, nói rằng động thái trên của EU sẽ gây ra gánh nặng và tốn kém cho họ. Việc chứng nhận nguồn cung không liên quan đến nạn phá rừng là rất khó thực hiện, đặc biệt là khi một số chuỗi cung ứng nông nghiệp có thể trải rộng trên nhiều nước.
Trong khi đó, các tổ chức bảo vệ môi trường hoan nghênh luật mới của EU và coi đây là quy tắc đầu tiên có nội dung như vậy trên thế giới. Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) gọi đây là thỏa thuận “đột phá”. Nhu cầu lớn về cao su của châu Âu có liên quan đến nạn phá rừng với diện tích rộng 520 km2 ở Tây Phi kể từ đầu thiên niên kỷ này.
“Chắc chắn, luật này sẽ khiến một số máy cưa phải im lặng và ngăn chặn các công ty thu lợi từ việc phá rừng. Trong những năm tới, EU cần mở rộng trọng tâm để bảo vệ thiên nhiên nói chung, chứ không chỉ các khu rừng”, John Hyland, phát ngôn viên của Tổ chức Hòa bình xanh (Greenpeace) nói.
Một số tổ chức nông nghiệp không vui với thông tin trên. Các nhà sản xuất dầu cọ cảnh báo động thái mới của EU có thể cô lập và cắt đứt khả năng tiếp cận thị trường của hàng triệu nông dân nhỏ trên khắp Đông Nam Á, Mỹ Latin và châu Phi, những người không có nguồn lực để đáp ứng các yêu cầu truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt hơn.
EU là nhà nhập khẩu dầu cọ lớn nhất thế giới sau Ấn Độ. Loại dầu nhiệt đới này được sử dụng trong nhiều sản phẩm tiêu dùng như bơ thực vật, kem, son môi cũng như nhiên liệu sinh học.
Các quy định pháp luật và tiêu chuẩn quốc tế mới nhằm chống nạn phá rừng có thể trở thành hàng rào kỹ thuật đối với thương mại nông lâm sản, bao gồm cà phê sản xuất tại các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.
Là một trong những quốc gia xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới, Việt Nam luôn xem trọng việc bảo vệ rừng và chống nạn phá rừng, cũng như việc thực hiện các thỏa thuận, cam kết quốc tế nhằm ngăn chặn việc khai thác và buôn bán bất hợp pháp gỗ và các sản phẩm từ rừng, và đảm bảo nguồn gốc hợp pháp của các sản phẩm xuất khẩu.
