Những bước tiến trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ cao
Khoa học công nghệ đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Những năm gần đây, Việt Nam đã có nhiều bước tiến đáng kể trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ cao, từ nông nghiệp thông minh, y tế chính xác đến công nghiệp chế tạo hiện đại.
Các tập đoàn công nghệ lớn như Viettel, Vingroup, FPT… đã đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật (IoT), điện toán đám mây… góp phần đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu về công nghệ trong khu vực ASEAN. Tuy nhiên, để phát huy tối đa tiềm năng, cần tiếp tục đẩy mạnh đầu tư vào nghiên cứu cơ bản, đào tạo nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy hợp tác giữa doanh nghiệp - trường đại học - viện nghiên cứu.
Tại phiên thảo luận dự án Luật Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo của Quốc hội chiều 13/5, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng cho biết: “Nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản sẽ từng bước được chuyển về các trường đại học hàng đầu - nơi tập trung đội ngũ giảng viên, giáo sư, nghiên cứu sinh đông đảo và năng động”.
Bộ trưởng khẳng định: Đây là định hướng lớn của Nhà nước, phù hợp với thông lệ quốc tế, góp phần đưa đại học trở thành trung tâm tri thức, nơi hội tụ ba chức năng: Đào tạo - Nghiên cứu - Đổi mới sáng tạo.
Các viện nghiên cứu - đặc biệt là hai Viện Hàn lâm - tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong nghiên cứu cơ bản, dựa trên thế mạnh và định hướng riêng.
Dự thảo Luật cũng chuyển trọng tâm phát triển về doanh nghiệp. Lần đầu tiên, Dự thảo có chương riêng gồm các chính sách thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp. Doanh nghiệp được trao quyền và khuyến khích mạnh mẽ đầu tư cho nghiên cứu phát triển không chỉ bằng nguồn lực của mình mà còn được hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước.
“Nếu trước đây, ngân sách nhà nước tài trợ cho nghiên cứu phát triển của doanh nghiệp chỉ được khoảng dưới 10% thì thời gian tới sẽ là 70%, 80% với nguyên tắc Nhà nước chi một thì thu hút 3 - 4 đồng của doanh nghiệp”, Bộ trưởng Bộ KH&CN cho hay.
Đổi mới sáng tạo để hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhận định: “Với sự xuất hiện của cách mạng công nghiệp 4.0, thế giới đang ở điểm gần của quá trình chuyển đổi số. Đây thực sự là cơ hội cho Việt Nam hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường”.
Trong khi khoa học công nghệ là nền tảng thì đổi mới sáng tạo là động lực đột phá. Đổi mới sáng tạo không chỉ là yếu tố cốt lõi thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn giúp Việt Nam chủ động trong chuỗi giá trị toàn cầu. Các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ như MoMo, VNPay, Tiki… đã chứng minh khả năng sáng tạo của người Việt, đồng thời thu hút hàng tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài.
Tại buổi làm việc với Bộ KH&CN tháng 4/2025, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nêu rõ, qua 40 năm đổi mới, đất nước đã đạt được rất nhiều thành tựu to lớn. Đại hội XIII của Đảng đã xác định 2 mục tiêu rõ ràng: Đến năm 2030, đất nước ta trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, có thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, đất nước ta trở thành nước phát triển và có thu nhập cao. Và đến giờ này, Việt Nam không điều chỉnh mục tiêu đó.
“Thời gian còn lại không nhiều, muốn đạt mục tiêu đề ra, chúng ta phải có những động lực mới, chính là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII cũng khẳng định vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cho giai đoạn tới. Theo đó, chuyển đổi số đang làm thay đổi mọi mặt đời sống, từ quản trị nhà nước, sản xuất kinh doanh đến giáo dục, y tế. Chính phủ đã xác định chuyển đổi số là ưu tiên hàng đầu với các chương trình như “Chính phủ số”, “Kinh tế số”, “Xã hội số”.
Những thành tựu ban đầu như ứng dụng VNeID, nền tảng thanh toán số, nông nghiệp thông minh… cho thấy tiềm năng to lớn của chuyển đổi số. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là chuyển đổi tư duy, nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là ở khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa.
Theo các chuyên gia, để biến khát vọng Việt Nam hùng cường thành hiện thực, cần sự chung tay của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân. Nhà nước cần hoàn thiện thể chế, tạo môi trường thuận lợi cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo phát triển. Doanh nghiệp phải mạnh dạn đầu tư vào công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh. Người dân cũng cần không ngừng học hỏi, thích ứng với kỷ nguyên số.
Với quyết tâm chính trị, nguồn lực con người và tinh thần sáng tạo, Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng cơ hội từ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để vươn lên mạnh mẽ, xây dựng một quốc gia phồn vinh, bền vững, sánh vai cùng các cường quốc năm châu./.
Cả nước thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số
Theo Quyết định số 923/QĐ-TTg do Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình ký ngày 14/5/2025, Chính phủ ban Kế hoạch triển khai Phong trào thi đua “Cả nước thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số”. Đặt mục tiêu phấn đấu đạt và vượt các mục tiêu tại Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện hoạt động quản lý, điều hành của cơ quan quản lý nhà nước, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, phương thức sống, làm việc của người dân.
Kế hoạch nhằm phát huy truyền thống yêu nước, tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của doanh nhân, doanh nghiệp và Nhân dân đối với phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, đưa đất nước phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên giàu mạnh và hùng cường, phấn đấu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.
Khơi dậy mạnh mẽ khát vọng phát triển quốc gia, phát huy tính chủ động, sáng tạo trong toàn hệ thống chính trị và Nhân dân, tự lực tự cường, khai thác tối đa năng lực nội sinh, với quan điểm: "Người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể, nguồn lực, động lực chính, nhà khoa học là nhân tố then chốt; Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia."
Kế hoạch xác định rõ 7 nội dung thi đua. Bao gồm:
Thi đua nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy, chuyển đổi số, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, đổi mới phương thức lãnh đạo, quản lý và mô hình hoạt động, điều hành từ "truyền thống" sang không gian số dựa trên dữ liệu số. Gắn tuyên truyền các mục tiêu, nhiệm vụ của phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số với các nghị quyết, chiến lược, chương trình hành động, mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của các cấp, các ngành.
Thi đua phát triển hạ tầng cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, nhất là hạ tầng số, công nghệ số trên nguyên tắc "hiện đại, đồng bộ, an ninh, an toàn, hiệu quả, tránh lãng phí".
Thi đua đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị, phát triển Chính phủ số, đẩy mạnh ứng dụng số trong cải cách hành chính, nhất là cải cách thủ tục hành chính; tăng cường quản lý nhà nước trên môi trường số từ trung ương đến địa phương; kết nối và vận hành thông suốt các cơ quan trong hệ thống chính trị, khai thác và sử dụng có hiệu quả tài nguyên số, dữ liệu số. Nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, hiệu lực quản lý nhà nước trên các lĩnh vực.
Thi đua phát triển kinh tế số, phát triển doanh nghiệp công nghệ số, doanh nghiệp khoa học công nghệ và doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Thúc đẩy hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và nền kinh tế.
Thi đua phát triển xã hội số. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, phát triển, trọng dụng nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Triển khai sâu rộng phong trào "bình dân học vụ số", tăng cường bồi dưỡng, tập huấn, nâng cao kiến thức, kỹ năng về công nghệ số và chuyển đổi số trong Nhân dân, chuẩn bị đồng bộ mọi nguồn lực để phát triển xã hội số.
Thi đua bảo đảm quốc phòng và an ninh, an toàn, an ninh mạng, chủ quyền quốc gia trên nền tảng số và không gian mạng.
Tăng cường hợp tác quốc tế trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, nhất là các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, công nghệ lượng tử, bán dẫn, năng lượng nguyên tử và các lĩnh vực công nghệ chiến lược khác.
Kế hoạch nêu rõ, phong trào thi đua được triển khai thực hiện từ năm 2025 đến năm 2030, chia thành 2 giai đoạn: Giai đoạn 1 (từ 2025 - 2027); Giai đoạn 2 (từ 2027 - 2030).
