Theo Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam (VIFORES) Đỗ Xuân Lập, trong thập niên qua, tăng trưởng xuất khẩu của ngành luôn đạt 2 con số mỗi năm. Kim ngạch xuất khẩu của ngành đứng thứ 5 trong các ngành hàng xuất khẩu (chỉ sau điện thoại, linh kiện điện tử, thiết bị máy móc, da giày, dệt may). Ngành gỗ và lâm sản xuất khẩu sang 140 quốc gia và vùng lãnh thổ, giữ vị trí thứ nhất Đông Nam Á, thứ 2 châu Á, chỉ sau Trung Quốc và thứ 5 trên thế giới (cùng với Trung Quốc, Đức, Ba Lan, Italy). Giá trị xuất siêu trung bình từ 8 - 10 tỷ USD mỗi năm.
Năm 2022, xuất khẩu gỗ và lâm sản đạt 17,1 tỷ USD, trong đó gỗ và sản phẩm gỗ đạt 16,01 tỷ USD; lâm sản ngoài gỗ đạt 1,09 tỷ USD. Giá trị xuất siêu đạt trên 14 tỷ USD. Tuy nhiên từ quý 1/2023 đến nay, giá trị xuất khẩu gỗ và lâm sản giảm gần 30% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, gỗ và sản phẩm gỗ đạt 2,88 tỷ USD, giảm 28,3%; lâm sản ngoài gỗ đạt 224 triệu USD, giảm 28,2%. Dự kiến năm 2023, giá trị kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt tương đương năm 2022.
Lý giải nguyên nhân việc sụt giảm giá trị xuất khẩu lâm sản, đại diện VIFOREST đã chỉ ra một số lý do chính. Trong đó, phần lớn nguyên nhân đến từ kinh tế thế giới tiếp tục gặp nhiều khó khăn, lạm phát cao tại một số quốc gia phát triển, dẫn đến người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu.
Bên cạnh đó, xung đột địa chính trị tiếp tục diễn biến phức tạp, kéo dài làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh đối với các doanh nghiệp như chi phí logistic giá nguyên liệu, vật tư sản xuất đầu vào tăng cao. Một nguyên nhân khác đến từ chính sách bảo hộ của các quốc gia tiếp tục đẩy mạnh, đã làm ảnh hưởng tới việc thương mại sản phẩm gỗ của Việt Nam.
Vì vậy, để giúp cộng đồng doanh nghiệp chế biến gỗ và lâm sản vượt qua được những khó khăn, đại diện VIFOREST kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, các bộ/ngành, địa phương có chính sách giúp ngành gỗ, lâm sản phát triển thị trường. Đó là sớm cho phép hình thành những trung tâm triển lãm có tầm khu vực và quốc tế đặc biệt như Hà Nội, Đà Nẵng (hiện tại không có) để thúc đẩy quảng bá thương mại sản phẩm; hiện một số các trung tâm kinh tế khác đã có nhưng quy mô rất nhỏ như TP. Hồ Chí Minh.
Hỗ trợ ngành chế biến, xuất khẩu gỗ và lâm sản tổ chức các hội chợ quốc tế trong nước để thu hút, quảng bá sản phẩm.Thay đổi mức hỗ trợ trong chính sách hỗ trợ xúc tiến thương mại cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia các hội chợ quốc tế, vì chính sách hỗ trợ hiện nay còn thấp, trong khi hội chợ trong nước hiện có giá 2.000 - 2.200 USD/ gian hàng chuẩn; hội chợ thế giới như High Point - Mỹ có giá 3.200 - 3.500 USD/gian hàng tiêu chuẩn.
Đề nghị các tham tán thương mại thường xuyên phối hợp với các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp hỗ trợ cho việc cung cấp thông tin về các chính sách, thị trường tại các quốc gia, thị trường quan trọng. Đồng thời, VIFOREST kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương có chính sách cho doanh nghiệp trong ngành được giãn nợ đến hạn từ 6 - 12 tháng. Đặc biệt, có gói tín dụng đặc thù từ Ngân hàng Chính sách Xã hội để hỗ trợ doanh nghiệp ngành gỗ trả lương cho công nhân trong năm 2023.
Cùng với đó là các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp ngành chế biến gỗ và lâm sản được lùi thời gian nộp Bảo hiểm xã hội không tính lãi trong năm 2023. Đề nghị xem xét quy định về phòng cháy chữa cháy đối với các nhà xưởng do tính đặc thù trong sản xuất, chế biến của ngành đồ gỗ.
Ngoài ra, ông Đỗ Xuân Lập kiến nghị, giảm thuế suất về 0 tương tự các loại viên nén khác, đối với xuất khẩu sản phẩm viên nén đen (mã hs 4401.31). Đối với việc hoàn thuế giá trị gia tăng khi xuất khẩu, ông Lập nêu rõ, hiện nay, Bộ Tài chính đang coi xuất khẩu gỗ là ngành có rủi ro trong việc hoàn thuế, do có một số doanh nghiệp gian lận kê khai thuế giá trị gia tăng trong xuất khẩu. Tuy nhiên, đại đa số các doanh nghiệp làm ăn chân chính, nên đề nghị Thủ tướng, Bộ Tài chính xem xét, xử lý nghiêm các doanh nghiệp có sai phạm; đồng thời, có phương án giải quyết, tạo điều kiện hoàn thuế giá trị gia tăng kịp thời cho doanh nghiệp làm ăn chân chính. Bên cạnh đó, Hiệp hội cũng nêu ra một số ưu tiên về chính sách thuế hay giãn nợ, lùi thời hạn nộp BHXH trong giai đoạn hiện nay.
Để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành và địa phương tập trung chỉ đạo và thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đa dạng hóa thị trường, sản phẩm, chuỗi cung ứng, giảm chi phí, cắt giảm thủ tục, tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, không phiền hà, sách nhiễu.
Đẩy mạnh thực hiện 3 đột phá chiến lược (thể chế, hạ tầng, nhân lực); tiếp tục xây dựng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách; xây dựng hạ tầng chiến lược, nhất là hạ tầng giao thông, đặc biệt là hệ thống cao tốc để giảm chi phí logistics cho doanh nghiệp.
Phản ứng chính sách chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả hơn; xử lý kịp thời các kiến nghị của doanh nghiệp trong sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu lâm sản. Theo dõi sát tình hình phát triển của thị trường xuất khẩu lâm sản; diễn biến tình hình quốc tế, khu vực, việc điều chỉnh chính sách của các nước, đối tác, nhất là các chính sách về thương mại, đầu tư, tiền tệ để chủ động phân tích, dự báo, xây dựng các kịch bản, phương án điều hành, ứng phó phù hợp.
Trong lúc thị trường xuất khẩu bị co hẹp, cần hỗ trợ các doanh nghiệp khai thác tận dụng có hiệu quả thị trường tiêu dùng trong nước với 100 triệu dân; đẩy mạnh cuộc vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam.
Đẩy mạnh đàm phán, tiếp tục thực hiện hiệu quả các thỏa thuận, hiệp định của Việt Nam với các nước để mở rộng thị trường, chú trọng khai thác các thị trường ngách. Đẩy mạnh chuyển đổi số và đổi mới khoa học công nghệ, coi đây là một trong những đột phá để thúc đẩy xuất khẩu tăng trưởng và bền vững.
Phối hợp chặt chẽ để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trong thực hiện các chính sách liên quan đến hoàn thuế VAT; tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát việc thực thi pháp luật, đảm bảo thực hiện tốt việc truy xuất nguồn gốc thủy sản, lâm sản.
Các doanh nghiệp trong ngành gỗ và thủy sản cần phát huy truyền thống, tinh thần chủ động, tự lực, tự cường, sáng tạo và vượt khó có cách làm mới, tự cứu mình, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, mở rộng thị trường. Bên cạnh đó, doanh nghiệp phải vươn lên tự thiết kế mẫu mã các sản phẩm gỗ có mẫu mã độc đáo, đa dạng phù hợp với nhiều đối tượng khách hàng thay vì chỉ gia công theo đặt hàng với mẫu mã của nước ngoài.
Thủ Tướng nhấn mạnh, các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh phát triển nguyên liệu gỗ có chứng chỉ quản lý rừng bền vững, tạo điều kiện thuận lợi cho việc truy xuất nguồn gốc gỗ hợp pháp. Tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn các hộ trồng rừng, các hiệp hội, doanh nghiệp ngành chế biến gỗ và lâm sản về yêu cầu thị trường, các quy định về nguồn gốc gỗ hợp pháp và tiêu chuẩn về sản phẩm đồ gỗ và lâm sản của nước nhập khẩu./.
