Nội dung trên được trao đổi tại “Hội thảo xây dựng và phát triển hệ sinh thái sầu riêng bền vững” vừa được tổ chức tại tỉnh Đắk Lắk.
Có lợi thế nhưng chưa quan tâm đầu tư kỹ thuật chăm sóc sầu riêng
Tại hội thảo, các đại biểu cho rằng với điều kiện tự nhiên đặc thù, sầu riêng ở Tây nguyên nói chung và Đắk Lắk, huyện Krông Pắc nói riêng đã mở rộng và kéo dài thời gian thu hoạch sầu riêng của Việt Nam, tạo ra lợi thế cạnh tranh rất lớn của sầu riêng Việt Nam so với Thái Lan và các nước trong khu vực.
Song, do trước đây sầu riêng chỉ là cây trồng xen trong vườn cà phê nên nhà vườn chưa quan tâm đầu tư đến kỹ thuật chăm sóc nên sầu riêng đạt năng suất thấp và chất lượng chưa cao.
Mặt khác, cây sầu riêng mới phát triển mạnh trong những năm gần đây nên nhà vườn chưa có nhiều kinh nghiệm trồng, chăm sóc và quản lý sâu bệnh gây hại sầu riêng dẫn đến việc lạm dụng các loại phân bón lá, chất kích thích nên gây ra rất nhiều hiện tượng rối loạn sinh lý như trái bị vàng gai, bể gai, nứt trái, nứt cuống, trái bị méo… Ngoài ra, biến đổi khí hậu cũng đang gây ra những hiện tượng thời tiết bất thường đã ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và chất lượng trái sầu riêng, như: cây ra hoa không tập trung, ra hoa nhiều đợt, bệnh hại sầu riêng lại phát triển mạnh, rất khó phòng trị…
Trước thực trạng đó, các bộ, ngành, chuyên gia đã có nhiều chia sẻ về vấn đề phát triển sầu riêng bền vững tại Đắk Lắk và các giải pháp kỹ thuật sản xuất sầu riêng bền vững; công tác quản lý chất lượng trái sầu riêng trong quá trình sản xuất và thu hoạch.
Tại hội thảo, việc ứng dụng khoa học công nghệ trong xây dựng hệ sinh thái sầu riêng bền vững cũng được nhiều ý kiến quan tâm, nhất là ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) nhằm tăng hiệu quả canh tác với cây sầu riêng…
Huyện Krông Pắc có diện tích cây sầu riêng đứng đầu toàn tỉnh Đắk Lắk, với khoảng 8.000 ha sầu riêng, trong đó hơn 4.000 ha kinh doanh; năng suất đạt 240 tạ/ha. Đặc biệt có những vườn sầu riêng trồng lâu năm cho năng suất rất cao đạt 350 tạ/ha. Số diện tích sầu riêng đã được đánh giá cấp giấy chứng nhận VietGAP là 902 ha; có 37 mã vùng trồng, với 2.015 ha; 18 cơ sở đóng gói được cấp mã. Đây là một trong những lợi thế rất lớn để sản phẩm sầu riêng xuất khẩu sang thị trường các nước trên thế giới.
Tuy nhiên, ngành hàng sầu riêng của huyện đang đối mặt với khó khăn, thách thức, đó là: vùng nguyên liệu chưa tập trung, chủ yếu trồng xen với cà phê; quy mô sản xuất còn nhỏ; vùng trồng được cấp mã còn ít; ứng dụng công nghệ chế biến và bảo quản sau thu hoạch phát triển chưa nhiều, chất lượng chưa đồng đều; liên kết chỗi giá trị còn lỏng lẻo kết cấu hạ tầng sản xuất thiếu đồng bộ… Đây là những điểm nghẽn khiến ngành hàng thiếu tính bền vững.
Hệ sinh thái sầu riêng bền vững cần có sự vào cuộc của tất cả các bên
Tại Hội thảo này, các nhà quản lý của Trung ương và địa phương, các chuyên gia trong và ngoài nước, các nhà khoa học, các doanh nghiệp, HTX cùng nhau chia sẻ những thông tin về hệ sinh thái ngành hàng sầu riêng, gồm các định hướng và chính sách của nhà nước. Các quy định của thị trường nhập khẩu; các giải pháp về công nghệ tiên tiến, kỹ thuật canh tác bền vững; các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật của các thị trường nhập khẩu...
Các đại biểu cho rằng, để tháo gỡ những điểm nghẽn này cần có sự vào cuộc của tất cả các bên, từ nông dân, nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp.
Theo Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Hâu (nguyên giảng viên cao cấp Trường đại học Cần Thơ là chuyên gia hàng đầu của Việt Nam về cây sầu riêng) cho rằng chất lượng sầu riêng cần được xem là yếu tố quan trọng nhất, do đó cần quan tâm hoàn thiện được kỹ thuật canh tác cho từng vùng.
“Chúng ta phải xây dựng cho được quy trình kỹ thuật canh tác ở từng nơi, kèm theo năng lực, kiến thức của người nông dân thì mới có thể sản xuất ra được những trái sầu riêng chất lượng. Chất lượng sầu riêng phải là quan trọng.
Do đó, các thành phần tham gia trong chuỗi giá trị từ người nông dân cho tới nhà nước, doanh nghiệp tất cả phải có ý thức quan tâm xây dựng thương hiệu sầu riêng của địa phương mình và sầu riêng của Việt Nam như thế mới có thể phát triển bền vững” - Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Hâu cho biết.
Còn theo chuyên gia nông nghiệp Nguyễn Thị Thành Thực, Việt Nam chưa ban hành được nghị định cụ thể hướng dẫn về xây dựng mã vùng trồng, điều này đang gây khó khăn, lúng túng và phụ thuộc, thậm chí thua thiệt trong thương thảo hợp tác với các đối tác khi xuất khẩu.
Bà Thực cũng cho biết thêm rằng: “Chúng tôi mong muốn và đề nghị phía Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, các Sở có những hướng dẫn về mã vùng trồng Việt Nam. Khi chúng ta khẳng định và có những chứng minh về mặt khoa học của mã vùng trồng như vậy thì chúng ta mới quảng bá trên thế giới và đề nghị quốc tế công nhận. Chúng ta phải làm chủ, không phải chịu sự áp đặt hoặc copy và dán của các nước khác”.
Từ thực tế sản xuất sầu riêng tại địa phương, ông Trần Văn Thắng, đại diện Hợp tác xã dịch vụ Nông nghiệp xanh, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, mong muốn nhà nước có chiến lược phát triển ngành hàng sầu riêng dài hạn cùng các giải pháp tháo gỡ kịp thời.
“Nguồn lực rất hạn chế về tài chính, trình độ kỹ thuật, nguồn nhân sự... chính vì vậy chúng tôi rất mong muốn các cơ quan chức năng, ban ngành có thể hỗ trợ. Nếu hỗ trợ được về tài chính thì rất tốt hoặc hỗ trợ về khoa học kỹ thuật, hướng dẫn cách làm để làm sao tốt nhất đảm bảo được chi phí thấp nhất và nâng cao chất lượng sản phẩm ổn định lâu dài thì mới đáp ứng được thị trường của nước nhập khẩu” - ông Thắng bày tỏ./.
