Bước nhảy của mưu sinh
Từ trung tâm xã Na Mèo huyện Quan Sơn, huyện Quan Sơn (Thanh Hóa), vượt qua những cung đường bê tông mỏng dính như dải lụa trắng uốn lượn trên những đỉnh đồi để đến với bản Ché Lầu. Mặc dù đường đi hiểm trở bởi núi cao, vực sâu. Nhưng có đường bê tông kiên cố đã là một hạnh phúc lớn lao với những người đến và người ở trên triền đất biên cương này. Bởi cách chưa xa, trước năm 2020, nó vẫn là con đường đất tạm bợ chênh vênh trên miệng vực sâu hun hút. Đường đi đã khó, lại không có điện lưới, sóng vô tuyến, cuộc sống của đồng bào Mông bản Ché Lầu đằng đẵng trong bộn bề túng thiếu.
Bản Ché Lầu được thành lập vào năm 1989 sau những lần di cư của cộng đồng người Mông ở xã Nhi Sơn huyện Mường Lát. Trước đây, người dân quen “bìu víu” vào rừng già để mưu sinh, quanh năm quần quật phát nương làm rẫy, chỉ mong có mảnh đất trống để canh tác. Vài mùa mưa qua, đám đất ấy bị rửa trôi, bạc phếch, họ đi sâu hơn vào rừng, trèo lên non cao, tiếp tục đốn hạ những thân gỗ, chỉ để lấy chỗ cho hạt lúa, hạt ngô nảy mầm...
Cuộc sống tù túng cứ như vậy trôi qua, những căn nhà chưa kịp kín mái đã siêu vẹo trong mưa hắt, gió luồn. Những đứa trẻ lít nhít bị quẳng lại cho người già, vạ vật trong đói ăn, thiếu mặc, thiếu cả con chữ. Còn người lớn, qua mùa tra hạt, số ít về trung tâm xã, xuống khu vực Cửa khẩu Quốc tế Na Mèo còng lưng chặt nứa, vầu lấy công, hoặc sang Lào, lên Mường Lát làm thuê. Có tiền, có cả tật, nhiều trai tráng người Mông đu mình theo “ả phù dung”, rồi mang “cái chết trắng” về bản nghèo. Năm 2015, bản Ché Lầu rệu rạo, khổ đau vì ma túy và cả những hủ tục bủa vây...đưa đẩy ước mơ của bà con xuống đáy bờ vựt sâu thẳm, không lối thoát.
Ông Thao văn Sếnh (SN 1945), một trong những người thành lập bản Ché Lầu nhớ lại: “Bà con người H’Mông chúng tôi quen sống với rừng rồi. Trước kia khi chưa có đường đời sống của bản gặp rất nhiều khó khăn. Để có cái ăn, chúng tôi thường dùng xe trâu kéo nông sản xuống dưới trung tâm xã để đổi gạo. Khi trong bản đã có xe máy nhưng muốn đi từ trung tâm lên đây cũng phải quấn xích vào bánh xe mới leo lên được”.
Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, năm 2021, con đường từ bản Son lên Ché Lầu đã được bê tông hóa. Từ khi có đường, có điện, cuộc sống sinh hoạt của người dân nơi đây đã đổi thay hoàn toàn. Những không gian u tịch của nghèo đói, tù túng của hủ tục đã bị đẩy lùi, nhường chỗ cho ánh sáng của đèn điện, ánh sáng của văn minh. Trẻ em giờ đây không còn phải đi bộ hàng cây số đến trường nữa, mà được đến lớp học khang trang, đầy đủ ánh sáng.
Cũng từ đó, tiếng thở dài của núi bao đời nay đã bắt đầu được thay thế bằng những tiếng ê a của trẻ thơ đang theo học con chữ tại bản. Một số cửa hàng tạp hóa tại đây cũng được mọc lên để phục vụ bà con. Những ngôi nhà siêu vẹo trước kia đã được dựng lại chắc chắn và được gắn số, con đường bê tông hóa bắt đầu được mang tên. Từ khi có điện, cuộc sống vốn u tịch của bản bỗng trở nên sôi động, đủ loại động cơ, xe máy, ô tô, máy xay xát, máy bào gỗ làm nhà, tiếng của tivi... vang lên khắp bản. Con đường nhỏ dẫn từ trục chính vào những mái sa mu cổ cũng đã được bê tông chắc chắn.
Anh Thao Văn Lâu, Bí thư kiêm Trưởng bản Ché Lầu hồ hởi: “Bản nay khác xưa rồi, những con đường đất giờ đây đã được bê tông hóa, thuận tiện cho việc giao thương đi lại. Không chỉ có vậy, những hủ tục lạc hậu như ma chay, cưới xin tốn kém trước đây cũng được xóa bỏ. Các cháu đến độ tuổi đi học đều được đến trường, nên bà con phấn khởi lắm. Trước đây, các lễ hội thường kéo dài nhiều ngày đêm với nhiều nghi thức phức tạp, nay đã được rút gọn, tiết kiệm hơn.
Bước nhảy của sự phát triển
Giờ đây, đường về bản Ché Lầu đã được đầu tư xây dựng, xe ô tô đã vào tận trong bản để chở vật liệu xây dựng, thu mua nông sản. Đường bê tông xây dựng đã mở đường cho việc mở rộng điện lưới chiếu sáng. Từ khi có điện, có đường, có sóng điện thoại, đời sống sinh hoạt của bà con đã bước sang một trang mới. Những nông sản làm ra, thay vì gác bếp ăn dần như những năm trước thì giờ đây đã có thương lái đến thu mua tận nhà. Có tiền, bà con bắt đầu sửa sang lại nhà cửa, mua sắm những vật dụng cần thiết, các cháu nhỏ trong độ tuổi đi học đều được đến trường. Phụ nữ cũng đã chủ động tham gia các lớp học nghề, nâng cao kỹ năng để có thể tự lập và đóng góp vào kinh tế gia đình.
Đặc biệt, từ khi được chính quyền vận động tuyên truyền, những hủ tục lạc hậu của bà con như ma chay cưới hỏi kéo dài hàng tuần vừa tốn kém vừa gây ô nhiễm thì giờ đây xác chết đã được đưa vào quan tài, đình đám cũng tổ chức gọn nhẹ trong vòng 2 ngày. Bà con đã nhận thức rõ hơn về tác hại của những hủ tục lạc hậu và tích cực hưởng ứng các chính sách của chính quyền. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong đời sống văn hóa của bản.
Bên cạnh đó, những tập tục canh tác lạc hậu theo kiểu tự cung tự cấp giờ đây đã được thay đổi. Bà con đã chủ động đầu tư mua giống cây mới, ngắn ngày cho năng xuất cao về trồng. Bắt đầu hình thành những vùng nông sản tập trung để phát triển thành sản phẩm đặc trưng của vùng. Để hỗ trợ bà con, nhiều dự án phát triển kinh tế đã được chính quyền các cấp đưa về đây như: dự án trồng Luồng, trồng vầu, dự án nuôi lợn đen năng xuất cao… Thông qua các dự án, thu nhập bình quân của mỗi hộ gia đình đã tăng lên 20% so với trước đây.
Đặc biệt, dưới sự hỗ trợ của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Quan Sơn; Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Na Mèo, xã Na Mèo, đã đưa vào đây trồng thí điểm 2ha cây khoai mán lòng vàng tại bản. Đây là loại cây được bà con bản Ché Lầu trồng nhỏ lẻ, phục vụ đời sống của hộ gia đình từ bao đời nay. Khi được quy hoạch trông trên diện rộng sẽ, góp phần tăng thu nhập, hướng thoát nghèo bền vững cho bà con vùng biên giới.
Bí thư chi bộ, trưởng bản Ché Lầu Thao Văn Lâu cho biết: “Bản Ché Lầu có 66 hộ, 307 nhân khẩu, với 100% đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Dù cuộc sống bắt đầu đổi thay nhưng đời sống kinh tế - xã hội của bản còn nhiều khó khăn. Nông sản làm ra của bà con chưa nhiều, việc tiếp cận thị trường, tìm kiếm đầu ra ổn định cho sản phẩm cũng là một thách thức lớn. Tuy nhiên, được sự quan tâm tuyên truyền của chính quyền các cấp về trồng cây khoai mán lòng vàng, người dân trong bản đã đồng tình ủng hộ. Nếu năm được mùa, chúng tôi sẽ mở rộng diện tích, đưa khoai mán trở thành sản phẩm đặc trưng của bản và thành lập hợp tác xã để giúp bà con liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm.
Với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, “không để ai bị bỏ lại sau lưng”, cùng với những nỗ lực của người dân, bản Ché Lầu như một con chim phượng hoàng đang dần hồi sinh từ đống tro tàn. Cơ sở vật chất của bản đã được nâng cấp, cuộc sống văn minh ngày càng được nâng cao. Đời sống của bà con cũng dần thay đổi, rũ bỏ đi quá khứ u buồn để chung tay xây dựng bản làng ngày càng phát triển. Với tinh thần đoàn kết, tự lực tự cường, người dân bản Ché Lầu đang từng bước xây dựng một cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Ông Phạm Đức Lương, Bí thư Đảng ủy xã Na Mèo cho biết: “Ché Lầu là một trong những bản người H’Mông đặc biệt khó khăn, hủ tục lạc hậu bủa vây. Trước đây, bà con phải đối mặt với nhiều khó khăn như thiếu nước sạch, thiếu đường giao thông, thiếu thông tin. Tuy nhiên, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cùng với sự vận động tuyên truyền của chính quyền địa phương và sự nỗ lực của bà con, đời sống đã dần đổi thay. Bà con bắt đầu chuyển dần từ sản xuất nông nghiệp theo hướng tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa đem lại hiệu quả kinh tế cao. Đặc biệt, chúng tôi đã đưa vào đây trồng tập trung giống khoai mán lòng vàng, bắt đầu có kết quả tốt. Đây là tín hiệu vui không chỉ đối với bà con trong bản, mà còn là niềm vui cho sự thành công bước đầu của chính quyền các cấp và những người luôn dành tâm huyết với bà con, với bản.
Giờ đây, trong khắp bản đều ánh lên niềm hân hoan vui mừng khi cuộc sống đã dần khởi sắc. Bản Ché Lầu như một bức tranh tươi sáng đang dần được tô vẽ bằng những màu sắc rực rỡ. Họ đang bước đi trên con đường mới với suy nghĩ mới, cách làm mới, như một lối đi tắt thu hẹp giàu nghèo giữa các vùng miền. Với những thành quả đã đạt được, bà con Ché Lầu đang hướng tới một tương lai tươi sáng, tự tin vươn lên thoát nghèo, xây dựng một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Từng bước xây dựng bản biên cương giàu mạnh./.
