Dù đang vào mùa thu hoạch nhưng vườn quýt PQ (còn gọi là cam bóc Phủ Quỳ), xã Minh Hợp (huyện Quỳ Hợp, Nghệ An) vắng bóng lái thương vào thu mua. Quả quýt chín vàng, rụng đầy gốc, khắp vườn khiến người trồng xót xa, bất lực.
Gia đình anh Nguyễn Minh Hiếu (trú tại xã Minh Hợp) có 2ha đất, trồng hơn 1.000 gốc quýt PQ, dự tính năm nay cho thu hoạch 40 tấn quả. Những năm trước, giá quýt giao động từ 8.000- 10.000/kg nhưng từ đầu vụ, thương lái đã đến tận vườn để thu mua, giữa vụ là quả được tiêu thụ hết. Sau khi trừ chi phí vẫn có lãi.
Năm nay, dù đang ở thời điểm cuối vụ nhưng quả trên cây vẫn còn rất nhiều. Dù giá đã giảm gấp 3 lần so với những năm trước nhưng vẫn không có thương lái hỏi mua. Quýt chín rụng đầy vườn, anh Hiếu phải huy động nhân lực thu gom rồi đào hố chôn hàng tấn quả bị thối để tránh ô nhiễm môi trường.
Cũng giống như anh Hiếu, gia đình chị Nguyễn Thị Yến (trú tại xã Minh Hợp) có 10 sào đất trồng gần 300 gốc quýt đang cho thu hoạch. Năm nay quýt được mùa, chị Yến dự kiến thu khoảng 10 tấn quả. Tuy nhiên, giá quýt thời điểm này chỉ khoảng 2.500 - 3.000 đồng/kg, thấp hơn nhiều so với những năm trước nhưng vẫn không có người hỏi mua.
“Vườn quýt của gia đình tôi hiện vẫn còn khoảng 6 tấn quả trên cây, nếu không có đầu ra thì đành để quả rụng. Tôi cũng đã tìm đủ cách để tiêu thụ quýt như chủ động liên hệ với thương lái, đăng bài lên mạng xã hội bán mong vớt vát nhưng cũng không mấy người mua. Cứ tình trạng này thì tôi lỗ nặng, không đủ chi phí phân bón và công chăm sóc.
Sắp tới có thể tôi sẽ phải chặt bỏ, cãi tạo lại để trồng giống cây khác”, chị Yến thở dài.
Quýt PQ được Trung tâm Nghiên cứu cây ăn quả Phủ Quỳ lai tạo, nhân giống và trồng tại một số huyện của vùng Phủ Quỳ như Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Quế Phong, Nghĩa Đàn, thị xã Thái Hòa từ hàng chục năm nay. Quýt PQ sai quả. Quả có vị ngọt thanh đặc trưng, mọng nước, vỏ mỏng, thơm nên được nhiều người ưa chuộng. Vụ thu hoạch quýt kéo dài từ tháng 1 đến tháng 4 hàng năm.
Nhận thấy giống quýt PQ mang lại giá trị kinh tế cao nên mỗi gia đình cãi tạo từ 1ha đến vài chục hecta đất vườn và đồi núi để trồng. Quýt PQ từng là giống cây chủ đạo cho người nông dân nơi đây.
Tuy nhiên, mấy năm trở lại đây, quýt PQ rớt giá thảm, ế ẩm, không người thu mua khiến chủ nhà vườn sống trong lo lắng, áp lực.
Bà Trần Thị Nết, thương lái ở xã Minh Hợp cho biết, trước đây, vào chính hoặc cuối vụ, mỗi ngày bà thu mua được 10-15 tấn quýt PQ, đóng thùng xốp vận chuyển ra các tỉnh phía Bắc tiêu thụ. Tuy nhiên, vụ mùa năm nay các thị trường này không còn đặt mua. Quýt chủ yếu tiêu thụ trong tỉnh Nghệ An nên số lượng hạn chế, một ngày bà Nết chỉ bán lẻ được hơn một tấn.
"Thị trường có nhiều giống quýt và hoa quả khác từ nhiều nơi nhập về nên đặc sản của vùng Phủ Quỳ không còn nhiều đơn hàng nhiều như trước. Dù rớt giá nhưng vẫn quả vẫn rụng đầy vườn”, bà Nết nói.
Huyện Quỳ Hợp địa phương có đất đỏ bazan phù hợp cho phát triển cây quýt PQ. Thời kỳ "hưng thịnh" diện tích quýt lên đến gần 900ha, nhưng nay giảm chỉ còn hơn 300ha. Trong đó, 2 xã Minh Hợp và Tam Hợp chiếm hơn nửa diện tích.
Ông Nguyễn Duy Hưng, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Quỳ Hợp cho biết: “Năm nay quýt PQ đạt năng suất 20- 25 tấn/ha nhưng rớt giá thảm. Nguyên nhân do nhu cầu thị trường giảm sút và quýt cũng không đạt chất lượng tốt như trước.
Vòng đời của cây quýt PQ khoảng 7-8 năm, sau đó phải thay cây mới. Hiện nhiều diện tích quýt trên địa bàn già cỗi, thỉnh thoảng bị sâu bệnh tấn công. Bên cạnh đó, nhiều vùng thổ nhưỡng không đủ điều kiện cho giống quýt PQ cũng trồng theo, từ đó dẫn tới suy thoái giống cây. Những yếu tố trên khiến vị ngọt của quả giảm dần, mẫu mã không còn bắt mắt. Chất lượng quả không còn được như trước nên nhu cầu của người tiêu dùng giảm dần”.
Cũng theo ông Hưng, huyện vẫn đang tìm phương án tiêu thụ quýt cho người dân.
Trước thực trạng trên, ông Nguyễn Quang Tùng - Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Nghệ An cho biết: “Hội Nông dân tỉnh đã kết nối, giới thiệu các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp lên phương án “giải cứu” quýt PQ giúp bà con nông dân.
So với những năm trước, quýt PQ rớt giá nhưng số lượng đã giảm nhiều do người dân thấy trồng quýt hiệu quả kinh tế thấp nên đã cải tạo, chuyển đổi sang cây trồng khác. Về lâu dài người dân cần nghiên cứu thị trường để có những sản phẩm phù hợp nhu cầu thị trường, mang lại hiệu quả kinh tế”./.
