Sốt xuất huyết ở người lớn là một bệnh truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi virus Dengue. Bệnh này có khả năng lây truyền từ người sang người thông qua muỗi vằn, đặc biệt là loại muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus. Loài muỗi này thường hoạt động vào ban ngày, với đỉnh điểm đốt mạnh nhất vào sáng sớm và chiều tối. Trẻ em thường dễ mắc bệnh hơn người lớn.
Sốt xuất huyết có thể gây ra những triệu chứng khá khó chịu, như đau nhức toàn thân, đặc biệt là ở cơ và khớp. Phiên bản nhẹ của bệnh thường xuất hiện với triệu chứng như phát ban, sốt cao, trong khi phiên bản nặng có thể gây ra chảy máu nội tiết, giảm huyết áp đột ngột và có thể dẫn đến tình trạng nguy kịch và tử vong nhanh chóng.
Muỗi vằn thường trú đậu ở các góc khuất trong nhà, trên quần áo, chăn màn, dây phơi, và các vật dụng trong nhà. Chúng đẻ trứng và sinh sản trong các ao, vũng nước, hoặc bất kỳ nơi nào có nước tụ lại, bao gồm các dụng cụ chứa nước sạch trong và xung quanh nhà hoặc thậm chí trong các đồ phế thải có nước. Muỗi vằn phát triển mạnh vào mùa mưa, và do đó, bệnh sốt xuất huyết rất dễ bùng phát và lan truyền trong dịp mùa mưa, đặc biệt vào các tháng 7, 8, 9, và 10. Bệnh này đang phổ biến trên khắp Việt Nam, từ thành thị đến vùng nông thôn, và có thể xảy ra quanh năm, nhưng thường gia tăng mạnh mẽ trong mùa mưa.
Vi rút Dengue gây ra bệnh sốt xuất huyết có bốn loại gây bệnh, được ký hiệu là D1, D2, D3, D4. Tất cả bốn loại này đều tồn tại tại Việt Nam và thay phiên gây dịch. Vì miễn dịch chỉ tạo thành đối với từng loại vi rút cụ thể, người có thể mắc bệnh sốt xuất huyết lần thứ hai hoặc thứ ba bởi các loại vi rút khác nhau.
Với việc chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vắc-xin phòng bệnh, bệnh sốt xuất huyết dễ gây ra nguy hiểm, đặc biệt khi có nhiều người mắc bệnh cùng một lúc. Điều này khiến công tác điều trị trở nên rất khó khăn và có thể dẫn đến tử vong, đặc biệt với trẻ em, và gây thiệt hại lớn về kinh tế và xã hội.
Triệu chứng của sốt xuất huyết thường bắt đầu bằng việc sốt cao đột ngột, không phản ứng với thuốc hạ sốt. Theo phân loại chuyên môn, sốt xuất huyết được chia thành ba cấp độ: sốt xuất huyết dengue, sốt xuất huyết cảnh báo và sốt xuất huyết nặng. Tuy nhiên, để dễ hiểu có thể chia thành hai mức độ: sốt xuất huyết nhẹ và sốt xuất huyết nặng.
Triệu chứng của sốt xuất huyết nhẹ thường bị nhầm lẫn với các bệnh khác như sốt thông thường, cảm cúm hoặc phát ban đỏ. Các triệu chứng phổ biến của sốt xuất huyết nhẹ bao gồm: sốt, đau mắt, đau đầu, phát ban, đau xương, buồn nôn, đau xương khớp,... Người mắc sốt xuất huyết nhẹ có thể phục hồi sau khoảng 4-7 ngày nếu được chăm sóc đúng cách.
Bệnh sốt xuất huyết thể nặng có các triệu chứng bao gồm xuất hiện chấm đỏ xuất huyết trên da, chảy máu từ mũi hoặc nước bọt, tiểu ra máu, xuất huyết âm đạo, nôn màu đỏ, đau bụng, và mệt mỏi. Những triệu chứng này có thể xuất hiện một cách đột ngột và cần được chăm sóc kịp thời. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh sốt xuất huyết thể nặng có thể gây tử vong hoặc để lại những di chứng nghiêm trọng.
Ở trẻ em, sốt xuất huyết thường xuất hiện từ ngày thứ 3 của bệnh và có thể gây ra sốt cao. Nhiều cha mẹ có thể nhầm lẫn với bệnh cảm cúm hoặc các bệnh liên quan đến đường hô hấp, dẫn đến việc phát hiện bệnh trễ, điều này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
Quy tắc quan trọng trong điều trị sốt xuất huyết áp dụng cho cả trẻ em và người lớn. Cần tránh các loại nước có ga, thức ăn cay hoặc thức ăn quá nóng, quá lạnh. Không sử dụng các loại thuốc hạ sốt như Ibuprofen hoặc aspirin, và không tự dùng kháng sinh. Điều quan trọng nhất là nên đưa người bệnh đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị đúng cách, vì sốt xuất huyết là một bệnh nguy hiểm có thể gây biến chứng nặng nếu không được quản lý và điều trị kịp thời.
Để đối phó với dịch sốt xuất huyết, việc phòng bệnh luôn là ưu tiên hàng đầu. Các biện pháp phòng bệnh dưới đây có thể giúp bảo vệ bản thân và gia đình khỏi bệnh sốt xuất huyết:
Môi trường sạch sẽ: Hãy giữ vùng xung quanh nơi sống luôn sạch sẽ. Điều này bao gồm việc phát quang bụi rậm, dọn dẹp các vật dụng và đồ đạc có thể làm tợ côn muỗi. Xử lý các vũng nước đọng, ao tù, và bất kỳ nơi nào muỗi vằn có thể đẻ trứng.
Bảo vệ khi ngủ: Sử dụng màn hoặc mùng để ngăn muỗi vằn đốt vào ban đêm. Mặc quần áo dài tay và sáng màu cũng giúp ngăn ngừa muỗi vằn.
Sử dụng cây chống muỗi tự nhiên: Các loại cây có tinh dầu như sả chanh, hương thảo, và oải hương có khả năng đuổi muỗi, có thể trồng chúng trong vườn hoặc sử dụng tinh dầu để làm nước xịt phòng chống muỗi.
Kem hoặc xịt chống muỗi: Sử dụng sản phẩm kem hoặc xịt chống muỗi trên da để bảo vệ mình khỏi các loại muỗi truyền bệnh.
Bằng việc tuân thủ các biện pháp này có thể đóng góp vào việc ngăn ngừa bùng phát của sốt xuất huyết và bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình. Phòng bệnh luôn quan trọng hơn việc phải điều trị.
