Vào ngày 7/5/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 490/QĐ-TTg Chương trình mỗi xã một sản phẩm - Chương trình OCOP giai đoạn 2018-2020. Đây là chính sách tổng thể cấp quốc gia đầu tiên về OCOP. Đến ngày 1/8/2022, Chương trình OCOP giai đoạn 2021-2025 tiếp tục được ban hành kèm theo Quyết định số 919/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Đến thời điểm hiện tại, sự đón nhận của địa phương đối với chương trình rộng khắp khi được triển khai ở 63/63 tỉnh, thành với hơn 600 đơn vị cấp huyện, hơn 80% đơn vị cấp xã. Đây là chính sách có tác động rất lớn đến phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian vừa qua.
Chia sẻ tại tọa đàm “Tiếp sức sản phẩm OCOP vươn xa” do Thời báo Ngân hàng tổ chức ngày 12/7, ông Đào Đức Huấn - Trưởng phòng OCOP, Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết sau 5 năm thực hiện, chương trình OCOP đã được triển khai đồng bộ, rộng khắp ở tất cả các địa phương trên cả nước. Tính đến tháng 6/2024, cả nước có 13.368 sản phẩm OCOP. Số lượng sản phẩm hàng tháng đều tăng, cơ cấu sản phẩm cũng có sự thay đổi, trong đó có hơn 70% là được đánh giá 3 sao, khoảng 26% được đánh giá 4 sao còn lại là sản phẩm 5 sao.
Về ngành hàng, hiện có khoảng hơn 7.000, đây là con số rất lớn so với một chương trình đặc thù cho chủ thể quy mô nhỏ. Chương trình cũng có sự tham gia có sự tham gia rất chặt chẽ của các hợp tác xã…
“Chương trình OCOP đã tác động tích cực đến phát triển kinh tế nông thôn, khơi dậy tiềm năng đất đai, sản vật và giá trị văn hoá vùng miền để hình thành các sản phẩm OCOP tích hợp “đa giá trị,” gắn kết giữa phát triển nông nghiệp với dịch vụ, du lịch, nâng cao thu nhập cho người dân và tạo sức bật cho phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn,” ông Đào Đức Huấn khẳng định.
Ông Huấn cho biết thêm chương trình OCOP có những đóng góp về mặt xã hội. Tính đến thời điểm hiện tại, gần 35% chủ thể có tăng lên về quy mô lao động, trong đó có 40% chủ thể là nữ và 18% chủ thể là người dân tộc điều hành… Đây là sự đóng góp trong sự phát triển chung kinh tế-xã hội.
Dù đạt được những kết quả tích cực, việc phát triển sản phẩm OCOP vẫn còn nhiều điểm hạn chế, chưa thực sự đảm bảo tính bền vững. Nhiều sản phẩm OCOP vẫn chưa tìm được chỗ đứng vững chắc ở tại thị trường trong nước, chứ chưa nói gì đến xuất khẩu quốc tế.
Nguyên nhân là bởi sự chủ động vào cuộc ở một số địa phương còn hạn chế, chưa thực sự quan tâm đến các giải pháp hỗ trợ thực chất đối với chủ thể OCOP, đặc biệt là nâng cao năng lực về tổ chức, quản trị, chế biến và thương mại sản phẩm, nhiều sản phẩm chỉ quan tâm đến mẫu mã, bao bì, chưa trú trọng vào yếu tố chất lượng, đặc biệt là gắn với thị hiếu người tiêu dùng.
Đồng quan điểm, PSG.TS. Mai Quang Vinh - Viện trưởng Viện Công nghệ xanh: Tại Việt Nam, phong trào OCOP là thay đổi được giá trị sản phẩm nông nghiệp. Nhờ có OCOP, nhiều sản phẩm nông nghiệp đã được chế biến sâu, đưa ra được thị trường bằng những mẫu mã, bao bì đẹp mắt, bán được giá, hiệu quả sản xuất tăng lên nhiều lần, qua đó tăng thu nhập của người nông dân khi bỏ ra đồng vốn để đầu tư sản xuất, góp phần xây dựng phát triển nông nghiệp, nông thôn, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa địa phương...
Tuy nhiên, theo PSG.TS Mai Quang Vinh, các sản phẩm OCOP hiện nay chưa thuyết phục được lượng lớn đối tác, người tiêu dùng vì chưa minh bạch trong truy xuất nguồn gốc. Mỗi phẩm ra thị trường phải cho người tiêu dùng biết được sản xuất trên đất nào, nguyên liệu nào, sản xuất như thế nào, thời hạn sử dụng ra sao... nhưng khâu này còn rất yếu, hầu như chưa truy xuất được, chưa quản lý giám sát tốt.
“Chính vì vậy trong thời gian tới, chúng ta cần phải khắc phục những hạn chế này khi nhà cung cấp đã có, công nghệ đã sẵn sàng, cơ chế chính sách đã hỗ trợ. Việc sản xuất một sản phẩm OCOP có chất lượng tốt, mẫu mã bắt mắt, minh bạch về thông tin truy xuất là mục tiêu cần được đặt rõ,” ông Vinh lưu ý.
Là đơn vị đồng hành hỗ trợ các doanh nghiệp OCOP kết nối tìm đầu ra tiêu thụ sản phẩm OCOP, bà Nậm Trà - Tổng Giám đốc Tập đoàn Phát triển Thịnh Vượng Việt Nam cho rằng: Cần xây dựng mạng lưới cộng đồng mạnh mẽ; tạo cơ hội liên kết với các tổ chức, doanh nghiệp và cơ quan Chính phủ để chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và cơ hội hợp tác trong lĩnh vực phát triển tài nguyên bản địa. Tăng cường tổ chức triển lãm, hội nghị, tọa đàm để quảng bá sản phẩm và dịch vụ, bao gồm cả việc thúc đẩy du lịch nông nghiệp, nông thôn để tạo cơ hội gặp gỡ khách hàng và kết nối với các đối tác tiềm năng.
Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, để chương trình OCOP đạt hiệu quả và phát triển bền vững, các chuyên gia khẳng định, cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó hành lang pháp lý phải đi trước một bước. Các ngân hàng, tổ chức tín dụng cần tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân tiếp cận nguồn tín dụng với lãi suất ưu đãi.
Với các chủ thể OCOP, yêu cầu của thị trường, của kinh tế hàng hóa đã và đang đặt ra những òi hỏi cho các chủ thể OCOP phải luôn có sự cải tiến mẫu mã sản phẩm, để phù hợp với tâm lý, thị hiếu người tiêu dùng./.
