Nghi vấn chênh lệch giá hàng tỷ đồng trong gói thầu của Sở Tài chính Hà Nội

Tạp chí Doanh nghiệp & Kinh tế xanh nhận được phản ánh của bạn đọc về gói thầu 02/TS2: “Mua sắm máy chiếu, máy photocopy, máy scan theo phương thức tập trung (đợt 2) năm 2020” tại Sở Tài chính Hà Nội làm chủ đầu tư có dấu hiệu đội giá so với sản phẩm có cùng xuất xứ, thông số kỹ thuật được bán trên thị trường, nguy cơ thất thoát hàng tỷ đồng ngân sách Nhà nước.

Đấu thầu thực chất là quá trình lựa chọn nhà cung cấp tốt nhất, hướng đến nguyên tắc cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả. Để đảm bảo cho hoạt động này được diễn ra thuận lợi, pháp luật về đấu thầu đã có những quy định về các hành vi bị nghiêm cấm trong đấu thầu trong đó có hành vi thông thầu và gian lận thầu. Đồng thời, xác lập các quy định về xử lý vi phạm trong đấu thầu nhằm răn đe các hành vi tiêu cực có thể xảy ra, tạo hành lang pháp lý để xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. Qua khảo sát thực tế tại một số địa phương, triển khai Chuyên đề nghiên cứu “Nhận diện môi trường đầu tư công”, chúng tôi đã nhận được những phản ánh đa chiều, tồn tại nhiều vướng mắc, bất cập cần tháo gỡ tại gói thầu do trung tâm Mua sắm tài sản công và thông tin, tư vấn tài chính thuộc Sở Tài chính Hà Nội làm bên mời thầu đang xuất hiện nhiều sản phẩm có giá trị cao hơn so với thị trường và các đơn vị khác mua sắm.

Chênh lệch cả tỷ đồng

Theo hồ sơ nghiên cứu về một số gói thầu do Sở Tài chính Hà Nội làm chủ đầu tư thời gian vừa qua, các gói thầu này có dấu hiệu “loạn giá, thổi giá, đội giá, tiết kiệm thấp” khi sản phẩm có giá duyệt mua cao gấp nhiều lần giá đơn vị khách chào bán trên thị trường.

Cụ thể: Ngày 05/08/2020, ông Hoàng Tuân, Giám đốc trung tâm Mua sắm tài sản công và thông tin, tư vấn tài chính đã ký Quyết định số 122/QĐ-TTMSTSC, phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu gói thầu 02/TS2: Mua sắm máy chiếu, màn chiếu, máy photocopy, máy scan theo phương thức tập trung (đợt 2) năm 2020 cho liên danh công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Ngọc Cường - Công ty Cổ phần Nhất Vinh.

Trong đó, giá dự toán gói thầu là 11.826.730.000 đồng (Mười một tỷ, tám trăm hai mươi sáu triệu, bảy trăm ba mươi nghìn đồng), giá trúng thầu là 11.699.360.000 đồng (Mười một tỷ sáu trăm chín mươi chín triệu ba trăm sáu mươi nghìn đồng). Số tiền tiết kiệm cho ngân sách Nhà nước là 127.370.000 đồng, đạt tỉ lệ 1%.

thiet-ke-chua-co-ten-2-1-1677176697.jpg

Quyết định số 122/QĐ-TTMSTSC ngày 05/08/2020 về việc phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu ói thầu 02/TS2: Mua sắm máy chiếu, màn chiếu, máy photocopy, máy scan theo phương thức tập trung (đợt 2) năm 2020.

Đáng chú ý, khi nghiên cứu hồ sơ và tiến hành phân tích đơn giá các thiết bị trong gói thầu cũng như đối chiếu yêu cầu kỹ thuật, phóng viên Doanh nghiệp & Kinh tế xanh nhận thấy có hiện tượng giá thành một số mã hàng cao hơn nhiều so với giá thị trường.

Cụ thể, sản phẩm cấu hình 4: máy chiếu đa năng INFOCUS IN 114XA, trung tâm Mua sắm tài sản công và thông tin, tư vấn tài chính mua với giá 15.800.000 đồng/chiếc trong khi Sở Tài chính tỉnh Vĩnh Phúc mua với giá chỉ 12.000.000 đồng/chiếc, tại gói thầu Mua sắm tập trung máy chiếu. Với số lượng 15 chiếc, tổng số tiền chênh lệch là 57.000.000 đồng.

Sản phẩm cấu hình 8: Máy chiếu đa năng NEC NP-MC342XG, trung tâm Mua sắm tài sản công và thông tin, tư vấn tài chính mua với giá 22.200.000 đồng/chiếc trong khi Sở Tài chính tỉnh Vĩnh Phúc mua với với giá chỉ 18.300.000 đồng/chiếc. Với số lượng 08 chiếc, tổng số tiền chênh lệch là 31.200.000 đồng.

Tiếp đến là sản phẩm cấu hình 17: Máy chiếu đa năng NEC NP P604XG được trung tâm Mua sắm tài sản công và thông tin, tư vấn tài chính mua với giá 107.500.000 đồng/chiếc trong khi văn phòng Bộ Quốc phòng mua với giá chỉ 48.450.000 đồng/chiếc, tại gói thầu Mua sắm máy scan, máy chiếu, màn chiếu, máy fax. Với số lượng 03 chiếc, tổng số tiền chênh lệch là 177.150.000 đồng.

27c37711-f485-4a86-b683-ee28d276414d-1677176199.jpg

Bảng giá so sánh do phóng viên Doanh nghiệp & Kinh tế xanh khảo sát, nghiên cứu dựa trên các gói thầu tương tự phù hợp về chủng loại, chất lượng, xuất xứ…theo HSMT.

Sản phẩm cấu hình 3: Máy chiếu vật thể Viewra VR-5T, trung tâm Mua sắm tài sản công và thông tin, tư vấn tài chính mua với giá 22.800.000 đồng/chiếc trong khi phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Hải Hà, tình Quảng Ninh mua với giá chỉ 17.380.000 đồng/chiếc, tại gói thầu Mua sắm trang thiết bị cho các trường học phục vụ công tác xây dựng trường chuẩn quốc gia đảm bảo tiêu chí Nông thôn mới năm 2021. Với số lượng 27 chiếc, tổng số tiền chênh lệch là 146.340.000 đồng.

Ngoài việc, giá chênh lệch cao hơn các đơn vị và địa phương khác mua sắm thì khi so sánh với giá thị trường, nhiều sản phẩm trong gói thầu của trung tâm Mua sắm tài sản công và thông tin, tư vấn tài chính, Sở Tài chính Hà Nội cũng mua với giá cao hơn nhiều. Đơn cử như với sản phẩm cấu hình 5: Máy chiếu đa năng VIEWSONIC PG703X, đơn vị này mua với giá 18.400.000 đồng/chiếc nhưng giá thị trường chỉ 13.900.000 đồng/chiếc. Với số lượng 200 chiếc, tổng số tiền chênh lệch là 900.000.000 đồng.

baaf6ce3-3091-4888-914a-12049848ae64-1677175889.jpgGiá niêm yết chiếc máy chiếu đa năng VIEWSONIC PG703X có giá dao động 13.900.000 đồng - 16.000.000 đồng trên website havietpro.vn.

Hay với cấu hình 3: Máy photocopy Gestetner M2701, phía trung tâm Mua sắm tài sản công và thông tin, tư vấn tài chính mua với giá 59.600.000 đồng nhưng giá thị trường chỉ 48.702.000 đồng. Với số lượng 09 chiếc, tổng số tiền chênh lệch là 98.082.000 đồng.

9cb864a0-e51b-4568-8a16-d49911ae9909-1677175103.jpg

Giá niêm yết máy photocopy Gestetner M2701 có giá chỉ 48.702.000 đồng trên website hoangphatvn.vn

Chênh lệch giá trong gói thầu cao thể hiện sự bất thường

Theo Luật Đấu thầu năm 2013, “Đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu để ký kết và thực hiện hợp đồng cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp; lựa chọn nhà đầu tư để kí kết và thực hiện hợp đồng dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư, dự án đầu tư có sử dụng đất trên cơ sở bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.”

Nêu quan điểm về tình trạng đấu thầu, luật sư Vi Văn Diện, Giám đốc Công ty Luật Thiên Minh (Đoàn Luật sư Hà Nội) nhận định: Qua các vụ án kinh tế, tham nhũng mà Cơ quan điều tra của Bộ Công an phát hiện trong thời gian qua cho thấy, các sai phạm trong hoạt động đấu thầu diễn ra rất phức tạp ở hầu hết các lĩnh vực. Các sai phạm này gây ra rất nhiều hệ lụy tiêu cực cho xã hội và bức xúc trong quần chúng nhân dân. Thông qua các hành vi thông thầu với nhà thầu có mối quan hệ “sân sau”, không dựa trên uy tín và năng lực thực sự của nhà thầu, hành vi gian lận giá thầu, câu kết nâng giá trị sản phẩm hàng hóa để trục lợi, chung chi “hoa hồng” của chủ đầu tư, nhà thầu, đơn vị thẩm định thầu, đơn vị kiểm tra, giám sát dẫn đến các dự án chậm tiến độ, chất lượng hàng hóa kém, hiệu quả kinh tế - xã hội thấp, gây thất thoát, thiệt hại nguồn vốn ngân sách nhà nước.

Việc phân biệt, đối xử “bất bình đẳng” trong đấu thầu kéo dài, sai phạm trở nên phổ biến ở các bộ, ngành, địa phương sẽ dẫn đến không đảm bảo tính công bằng, minh bạch và cạnh tranh lành mạnh trong hoạt động đầu tư, làm thui chột động lực phát triển kinh tế, suy giảm lòng tin của nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp, làm méo mó chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; không phát huy hết được vai trò của các thành phần kinh tế trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Đặc biệt, vấn đề thẩm định giá và thẩm định năng lực của nhà thầu còn nhiều bất cập; có những kẽ hở đã bị lợi dụng triệt để trong các gói thầu hàng hóa, do thủ tục lựa chọn nhà thầu đơn giản, thời gian thực hiện ngắn..., từ đó sinh ra rất nhiều tiêu cực trong quá trình lựa chọn nhà thầu

Việc gian lận thầu, nâng khống giá thầu thường có sự thông đồng, liên kết chặt chẽ của nhiều cá nhân, từ những người có chức vụ, quyền hạn chỉ đạo đến cán bộ thực hiện, từ khâu xác lập, phê duyệt, thẩm định đến khâu kiểm tra, giám sát thầu, thậm chí can thiệp cả vào quá trình xây dựng, thực thi chính sách để giành đặc quyền, đặc lợi, phục vụ cho việc trục lợi cá nhân, gia đình, nhóm lợi ích của mình một cách hợp lý hơn, kín đáo hơn, không quan tâm đến hiệu quả, cũng như tài sản thiệt hại, thất thoát của Nhà nước./.

Nhằm hạn chế tình trạng tiêu cực trong đấu thầu, tiết kiệm chi phí và ngân sách nhà nước, đơn giản hóa quy trình thủ tục đấu thầu và tăng tính cạnh tranh, hiệu quả đấu thầu, ngày 13/07/2016, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1402/QĐ-TTg chính thức áp dụng hình thức đấu thầu qua mạng trên phạm vi toàn quốc.

Tiếp đó, ngày 15/11/2017, Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã ban hành Thông tư 04/2017/TT-KHĐT quy định chi tiết về lựa chọn nhà thầu qua hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, có hiệu lực từ ngày 01/03/2018. Trên cơ sở đó, nhiều đơn vị với vai trò là chủ đầu tư đã tăng cường áp dụng hình thức đấu thầu qua mạng nhằm góp phần đẩy lùi tiêu cực trong hoạt động đấu thầu, triển khai nghiêm túc lộ trình, cắt giảm những chi phí không cần thiết và tiết kiệm cho ngân sách nhà nước.

Ngày 21/06/2019 Văn phòng Chính phủ ra công văn số 5464/VPCP-CN về tình hình triển khai đấu thầu qua mạng giai đoạn 2016 – 2018 và lộ trình giai đoạn 2019 – 2025. Công văn nêu ý kiến chi đạo như sau: “Yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương, Tổng công ty, Tập đoàn kinh tế nhà nước nghiêm túc triển khai đấu thầu qua mạng theo chỉ tiêu nêu tại Nghị quyết Chính phủ số 01/NQ-CP năm 2019; thường xuyên giám sát việc triển khai đấu thầu qua mạng tại các đơn vị trong phạm vi quản lý của mình. Thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ đối với những gói thầu chỉ có duy nhất 01 (một) nhà thầu tham gia và xử lý nghiêm khắc chủ đầu tư và các bên liên quan nếu phát hiện hành vi vi phạm, không bảo đảm cạnh tranh trong đấu thầu”.

Tại khoản 12 Điều 4 Luật Đấu thầu năm 2013 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020 – sau đây gọi là Luật Đấu thầu), đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu để ký kết và thực hiện hợp đồng cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp; lựa chọn nhà đầu tư để ký kết và thực hiện hợp đồng dự án đầu tư có sử dụng đất trên cơ sở bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Tại Điều 33 Luật Đấu thầu về nguyên tắc lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu: Kế hoạch lựa chọn nhà thầu được lập cho toàn bộ dự án, dự toán mua sắm. Trường hợp chưa đủ điều kiện lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu cho toàn bộ dự án, dự toán mua sắm thì lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu cho một hoặc một số gói thầu để thực hiện trước. Trong kế hoạch lựa chọn nhà thầu phải ghi rõ số lượng gói thầu và nội dung của từng gói thầu. Việc phân chia dự án, dự toán mua sắm thành các gói thầu phải căn cứ theo tính chất kỹ thuật, trình tự thực hiện; bảo đảm tính đồng bộ của dự án, dự toán mua sắm và quy mô gói thầu hợp lý.

Khoản 16, khoản 22 Điều 4 Luật Đấu thầu quy định:

Gói thầu là một phần hoặc toàn bộ dự án, dự toán mua sắm; gói thầu có thể gồm những nội dung mua sắm giống nhau thuộc nhiều dự án hoặc là khối lượng mua sắm một lần, khối lượng mua sắm cho một thời kỳ đối với mua sắm thường xuyên, mua sắm tập trung. Giá gói thầu là giá trị của gói thầu được phê duyệt trong kế hoạch lựa chọn nhà thầu.

Khoản 2 Điều 35 Luật Đấu thầu quy định về giá gói thầu như sau:

- Giá gói thầu được xác định trên cơ sở tổng mức đầu tư hoặc dự toán (nếu có) đối với sự án; dự toán mua sắm đối với mua sắm thường xuyên. Giá gói thầu được tình đúng, tính đủ toàn bộ chi phí để thực hiện gói thầu, kể cả chi phí dự phòng, phí, lệ phí và thuế. Giá gói thầu được cập nhật trong thời hạn 28 ngày trước ngày mở thầu nếu cần thiết;

- Đối với gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi, giá gói thầu được xác định trên cơ sở các thông tin về giá trung bình theo thống kê của các dự án đã thực hiện trong khoảng thời gian xác định; ước tính tổng mức đầu tư theo định mức suất đầu tư; sơ bộ tổng mức đầu tư.

Căn cứ lập và xác định giá gói thầu được quy định tại khoản 2 Điều 11 Thông tư số 58/2016/TT-BTC ngày 29/3/2016 của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định chi tiết việc sử dụng vốn nhà nước để mua sắm nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của cơ quan nhà nước, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, cụ thể:

Khi lập và xác định giá gói thầu trong kế hoạch lựa chọn nhà thầu cần căn cứ vào ít nhất một trong các tài liệu sau:

- Giá hàng hóa cần mua của ít nhất 03 đơn vị cung cấp hàng hóa khác nhau trên địa bàn để làm căn cứ xác định giá gói thầu; trong trường hợp không đủ 03 đơn vị trên địa bàn có thể tham khảo trên địa bàn khác đảm bảo đủ 03 báo giá;

- Dự toán mua sắm đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt (gồm: chủng loại tài sản, hàng hóa, dịch vụ, số lượng, đơn giá hoặc toàn bộ dự toán được bố trí để mua sắm một loạt tài sản, hàng hóa, dịch vụ trong năm);

- Kết quả thẩm định giá của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện thẩm định giá tài sản, doanh nghiệp thẩm định giá đối với các loại tài sản, hàng hóa, dịch vụ phải thẩm định giá theo quy định của Luật giá;

- Giá thị trường tại thời điểm mua sắm được tham khảo từ thông tin chính thống do các nhà cung cấp theo quy định của pháp luật Việt Nam công bố được khai thác qua mạng Internet;

- Giá của gói thầu mua sắm loại hàng hóa tương tự trong thời gian trước đó gần nhất, tối đa không quá 30 ngày.

Trường hợp gói thầu gồm nhiều phần riêng biệt thì ghi rõ giá ước tính cho từng phần trong giá gói thầu.

Hà Anh Duy