Thị trường xuất khẩu gạo tác động bởi thiếu nguồn cung
Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), năm 2024, nguồn cung gạo trên thị trường thương mại toàn cầu được dự báo giảm, trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu của nhiều quốc gia có xu hướng gia tăng. Điển hình, thương mại gạo toàn cầu tiếp tục chịu tác động từ việc Ấn Độ thực hiện chính sách tạm ngừng xuất khẩu gạo.
Cùng với đó, nguồn cung gạo toàn cầu được dự báo sẽ không còn dồi dào khi nguồn cung chính chiếm tới 40% sản lượng toàn cầu là Ấn Độ sẽ giảm 4 triệu tấn so với niên vụ trước, chỉ còn 132 triệu tấn; các thị trường khác như Philippines, Indonesia, Thái Lan, Campuchia,… cũng được dự báo giảm sản lượng do tác động của hiện tượng El Nino và biến đổi khí hậu.
Lượng tồn kho cuối kỳ toàn cầu niên vụ 2023-2024 được dự báo ở mức 167,2 triệu tấn, giảm 8,6 triệu tấn so với niên vụ trước và là lượng tồn kho thấp nhất trong 6 niên vụ trở lại đây.
Song tín hiệu khả quan trong dự báo nhập khẩu vẫn xuất hiện tại các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Indonesia, Philippines. Các thị trường Việt Nam có lợi thế với các Hiệp định thương mại tự do đã ký kết như khối EU, Hàn Quốc, Nhật Bản; các thị trường phát triển có nhiều tiềm năng như Hoa Kỳ, các quốc gia Trung Đông.
Ấn Độ, quốc gia xuất khẩu lớn nhất, với hơn 20 triệu tấn gạo/năm đã có nhiều chính sách hạn chế xuất khẩu gạo từ giữa năm ngoái. Nhiều quốc gia đã chuyển hướng tìm kiếm các nguồn cung cấp gạo thay thế, đặc biệt từ khu vực Đông Nam Á, tạo cơ hội cho gạo Việt Nam gia tăng xuất khẩu, cũng như có được giá xuất khẩu tốt. Năm 2023, xuất khẩu gạo của Việt nam đã thu về hơn 4 tỷ USD và kỳ vọng sẽ còn tăng hơn nữa trong năm nay.
Trước bối cảnh thị trường như vậy, để đảm bảo mục tiêu điều hành, tận dụng tốt cơ hội gia tăng thị phần tại các quốc gia còn nhiều tiềm năng, ông Trần Quốc Toản, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết Bộ Công Thương sẽ khẩn trương rà soát, hoàn thiện Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý cho cơ chế xuất khẩu gạo, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi cho các thương nhân xuất khẩu gạo.
Cần đa dạng thị trường xuất khẩu cho gạo Việt
Ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) phân tích: “Ngành lúa gạo Việt Nam có những bước tăng trưởng vượt bậc qua sự chuyển mình mạnh mẽ trong cả sản xuất và xuất khẩu. Sự tăng trưởng trong sản lượng chất lượng sản phẩm và quy trình sản xuất được nâng cao đã giúp mở rộng thị trường nâng cao vị thế gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế. Gạo Việt Nam khẳng định được chất lượng, được người tiêu dùng biết đến. Những thị trường khó tính như châu Âu, Hoa Kỳ, Hàn Quốc và một số thị trường mới ở các khu vực Trung Đông có xu hướng ưa chuộng các loại gạo chất lượng cao của Việt Nam.
Bộ Công Thương đề nghị các địa phương, Hiệp hội doanh nghiệp ngành gạo chia sẻ thông tin đề xuất các giải pháp trong công tác phát triển thị trường, phối hợp sát sao của các đơn vị trực thuộc Bộ Công thương, cơ quan thương vụ Việt Nam ở nước ngoài trong việc xây dựng và triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, thiết thực hiệu quả nhằm hỗ trợ doanh nghiệp ngành gạo khai thác đa dạng thị trường xuất khẩu, xây dựng nâng cao vị thế thương hiệu gạo Việt Nam”.
Năm 2024, Philippines có thể nhập khẩu đến 4,1 triệu tấn gạo, thay vì con số dự báo trước đó là 3,9 triệu tấn. Lý giải nguyên nhân lượng gạo nhập khẩu của Philippines tăng mạnh do tình trạng khô hạn ảnh hưởng đến sản lượng lúa gạo nội địa. Trong năm ngoái, Trung Quốc là đối tác nhập khẩu gạo lớn thứ 3 của Việt Nam, với sản lượng 917.255 tấn, kim ngạch hơn 530 triệu USD, với giá bình quân 578 USD/tấn.
Dự báo, năm nay, thị trường này sẽ tăng cường nhập khẩu gạo để điều tiết hài hòa giữa nhập khẩu và sản xuất nhằm bảo đảm an ninh lương thực, có thể vượt xa con số hơn 900.000 tấn của năm 2023, giá xuất khẩu cũng có cơ hội để tăng hơn nữa.
Theo ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội lương thực Việt Nam, dự kiến sản lượng lúa gạo cả nước năm 2024 sẽ duy trì ở mức tương đương năm 2023 (43,5 triệu tấn) trong điều kiện thời tiết lạc quan. Tuy nhiên, khối lượng tồn kho gạo mang sang năm 2024 giảm mạnh, do đó cần cân đối chặt chẽ sản lượng lúa thu hoạch các vụ với nhu cầu tiêu thụ nội địa.
Năm 2024, Hiệp hội lương thực Việt Nam tiếp tục nỗ lực thực hiện tốt cả hai nhiệm vụ là đảm bảo nhu cầu tiêu thụ trong nước, giữ vững an ninh lương thực và thực hiện các cam kết quốc tế.
Vì vậy ông Nam kiến nghị Bộ Công Thương cần nghiên cứu việc đàm phán, ký kết các thỏa thuận ưu đãi thương mại với một số thị trường xuất khẩu tiềm năng; tận dụng tiến trình rà soát các Hiệp định đã được đưa vào thực thi để đề nghị các đối tác mở cửa thêm, gia tăng hạn ngạch cho Việt Nam.
Mặt khác, tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức của thương nhân về các quy định tại các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, Hiệp định song phương để tận dụng tối đa lượng hạn ngạch thuế quan dành cho gạo Việt Nam./.
