Số liệu của Cục Trồng trọt Việt Nam cho thấy, tổng diện tích sản xuất hành hiện đạt khoảng 14 - 15 nghìn ha, tập trung tại các tỉnh (Sóc Trăng, Hải Dương, Ninh Thuận, Quảng Ngãi, ..); hành tím trồng chủ yếu tại Sóc Trăng, Ninh Thuận, Quảng Ngãi. Trong đó, diện tích trồng hành tím tại Hải Dương đạt 5.700 ha, sản lượng 110 nghìn tấn và tại Sóc Trăng là 6.500 ha với sản lượng khoảng 90 nghìn tấn.
Thời điểm tháng 2,3 các vựa hành bước vào giai đoạn thu hoạch, do đó, nhu cầu tiêu thụ mặt hàng này tăng cao hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, theo thống kê, các tháng đầu năm 2023, sức mua của thị trường đang có xu hướng giảm, trong khi năng lực sản xuất của ngành nông nghiệp vẫn đủ phục nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Điều này dẫn tới công tác tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp nói chung, hành tím nói riêng dự báo sẽ gặp nhiều khó khăn.
Chia sẻ về vấn đề này, tại Diễn đàn “Kết nối giao thương, xúc tiến tiêu thụ hành, hành tím” mới đây, bà Phạm Thị Đào, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hải Dương thông tin: Tổng diện tích hành, tỏi của tỉnh Hải Dương hằng năm đạt trên 6.600 ha, trong đó, hành củ khoảng 5.800ha, hành lá 350ha, tỏi củ 470ha.
Trong vụ Đông 2022-2023, tổng diện tích hành củ, tỏi là 6.252ha (hành: 5.785 ha; tỏi 467 ha) được trồng tập trung chủ yếu ở Kinh Môn, Nam Sách, thành phố Hải Dương, Kim Thành. Riêng tỏi được trồng chủ yếu ở thị xã Kinh Môn. Năng suất hành vụ Đông dao động từ 154 -182 tạ/ha (trung bình 168 tạ/ha). Khu vực Kinh Môn năng suất cao hơn ước đạt trung bình 175 tạ/ha. Tổng sản lượng hành tỏi toàn tỉnh ước đạt 116.400 tấn (hành 110.000 tấn; tỏi 6.400 tấn).
Về tiêu thụ, giá hành đầu vụ (từ cuối tháng 12 đến hết tháng 1) luôn cao, ổn định ở mức từ 25.000 - 27.000 đồng/kg (cao hơn cùng kỳ năm trước từ 5.000-7.000 đồng/kg). Từ đầu tháng 2 đến nay, giá bán dao động từ 15.000 - 18.000 đồng/kg. Tổng thu nhập bình quân từ trồng hành dao động từ 10 - 15 triệu đồng/sào (275-415 triệu đồng/ha). Có thời điểm (từ 15-20/1), 1 sào hành cho thu nhập từ 18-23 triệu đồng. Lãi thuần từ trồng hành ước đạt 6 - 10 triệu đồng/sào (tương ứng 170- 270 triệu đồng/ha).
Đối với hành lá (còn gọi là hành hoa hoặc mủa), được trồng tập trung ở một số địa phương: Phạm Kha (Thanh Miện), Hiến Thành (Kinh Môn), Thượng Vũ (Kim Thành).Tổng diện tích hành lá của toàn tỉnh cả năm đạt trên 350 ha. Hành lá được trồng và cho thu hoạch 4- 5 lứa/năm. Năng suất trung bình 0,7-1,0 tấn/ sào (tương ứng 20 - 28 tấn/ha). Sản lượng hành lá ước đạt gần 7.000 tấn/năm.
Về giá bán hành lá, trung bình dao động từ 8.000 - 15.000 đồng/kg, có thời điểm 20.000 đồng/kg. Bình quân thu nhập từ hành lá ước đạt 6-8 triệu đồng/sào (tương ứng 170-220 triệu đồng/ha. Lãi thuần ước đạt 4-6 đồng/sào (tương ứng 110-165 triệu đồng/ha).
Tuy nhiên, theo bà Đào, sản xuất tiêu thụ hành của Hải Dương vẫn gặp nhiều khó khăn ở khâu chế biến và bảo quản. Hình thức bảo quản chủ yếu là thủ công, chưa có hệ thống kho bảo quản hiện đại nên tỷ lệ hao hụt cao. Việc xây dựng chuỗi vẫn còn hạn chế, chủ yếu tiêu thụ trong nước, thiếu tính ổn định…
Trên cơ sở đó, bà Đào đề nghị: Bộ NN&PTNT và các cơ quan liên quan, quan tâm, hỗ trợ Hải Dương đầu tư xây dựng hệ thống sấy và bảo quan hành sau thu hoạch, giảm áp lực cho tiêu thụ tươi. Tăng cường kết nối với các doanh nghiệp, siêu thị để sản phẩm hành của Hải Dương thuận lợi đi vào thị trường nhiều hơn. Bên cạnh đó, hỗ trợ tỉnh tìm kiếm các thị trường xuất khẩu để mở rộng tiêu thụ.
Còn theo đại diện Cục Trồng trọt, còn tồn tại nhiều khó khăn trong sản xuất hành hiện nay như manh mún, khó truy xuất nguồn gốc, thiếu tính liên kết; giá bán biến động, diện tích sản xuất có chứng nhận hạn chế, khó kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm; thiếu quy trình bảo quản, dẫn đến một số thời điểm thu hoạch rộ, bán hàng tươi số lượng lớn, dẫn đến giá xuống thấp; thiếu kênh liên kết tiêu thụ, và vấn đề sâu bệnh.
Để phát triển sản xuất hành bền vững, đại diện Cục Trồng trọt đề nghị nông dân cần áp dụng quy trình sản xuất an toàn, truy xuất nguồn gốc, sản xuất có chứng nhận; phía tỉnh cần hỗ trợ liên kết sản xuất, hình thành vùng sản xuất tập trung, kết nối doanh nghiệp thu mua tiêu thụ trong nước và xuất khẩu; đẩy mạnh bảo quản sau thu hoạch và có chương trình hỗ trợ, tham gia tập huấn, chuyển giao kỹ thuật sản xuất an toàn.
Mặt khác, để công tác tiêu thụ sản phẩm hành, hành tím được thuận lợi, theo ông Nguyễn Như Tiệp, Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN&PTNT), trước hết, các địa phương phải đánh giá lại tiềm năng, lợi thế của sản phẩm hành, hành tím; phải kể được những câu chuyện, giới thiệu được những thế mạnh riêng có của sản phẩm hành tím ở địa phương mình với thị trường. Từ đó, tự tin khẳng định thương hiệu và giá bán sản phẩm của mình.
Bên cạnh đó, các địa phương phải đánh giá, nhìn nhận và có giải pháp để tháo gỡ những khó khăn như: chưa chuẩn hóa ở khâu giống, vùng trồng để giảm chi phí đầu vào, tạo sự đồng đều về chất lượng hành; Đòi hỏi của các thị trường, nhất là thị trường xuất khẩu ngày càng cao, không chỉ dừng lại ở sản phẩm sản xuất theo hướng hữu cơ mà phải hữu cơ thực sự, có các chứng nhận hữu cơ của các tổ chức uy tín được cả thế giới công nhận; Sự thiếu hụt về thông tin thị trường, thị hiếu tiêu dùng để điều chỉnh sản xuất cho phù hợp; Sản phẩm chưa đa dạng từ khâu giống, quy trình canh tác, sản phẩm chế biến...
Theo ông Tiệp, tiềm năng, dư địa của thị trường tiêu thụ hành, hành tím vẫn còn rất lớn. Bởi lẽ, nhu cầu sử dụng hành để làm nguyên liệu không chỉ dừng ở việc cung cấp thực phẩm phục vụ nhu cầu ăn uống mà hành, tỏi đã trở thành nguyên liệu quan trọng trong chế biến dược phẩm. Do đó, để không còn tình trạng giải cứu, được mùa mất giá, các địa phương phải thay đổi tư duy theo hướng “bán hành không chỉ là bán thực phẩm mà là bán nguồn nguyên liệu phục vụ cho nhiều ngành hàng”.
Trên cơ sở đó, ông Tiệp cho rằng, các vùng trồng phải tổ chức lại sản xuất để chuẩn hóa về mặt chất lượng; phát triển đa dạng sản phẩm chế biến từ hành; hoàn thiện hệ thống logistic, kho bảo quản lạnh để chủ động trước sự biến động của thị trường; đầu tư xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu cho sản phẩm hành địa phương; chuyển đổi sản xuất theo hướng xanh; áp dụng chuyển đổi số trong sản xuất, tiêu thụ hành để thuận lợi kết nối với các thị trường; tăng cường tổ chức các sự kiện quảng bá, xúc tiến thương mại cho sản phẩm hành tím./.
