Tại Hội thảo “Phát triển du lịch đường sông ở Việt Nam - Định hướng và giải pháp” mới đây, theo Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, hiện nay, du lịch đường sông đã nổi lên như một trong các loại hình du lịch quan trọng của ngành du lịch toàn cầu. Du lịch đường sông góp phần đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, làm phong phú thêm các loại hình du lịch, từ du lịch sinh thái, du lịch mạo hiểm đến du lịch lịch sử và văn hóa thông qua trải nghiệm vẻ đẹp của thiên nhiên, hệ sinh thái và hệ thống di sản văn hóa ven sông. Việc phát triển du lịch đường sông cũng có thể thúc đẩy đầu tư vào cơ sở hạ tầng, như cảng du lịch, bến tàu, và các khu vực xung quanh.
Ngoài ra, khai thác du lịch đường sông có thể góp phần giảm áp lực lên các điểm du lịch và hệ thống giao thông đường bộ, đặc biệt tại các thành phố lớn. Bên cạnh những đóng góp về kinh tế và văn hóa, bằng cách thúc đẩy các hoạt động du lịch có trách nhiệm, du lịch đường sông có thể góp phần bảo tồn các hệ sinh thái quan trọng dưới nước và quản lý bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên.
Việt Nam có mạng lưới sông ngòi phong phú, trải dài từ miền Bắc đến miền Nam, tạo nên những tuyến du lịch đường sông đa dạng và độc đáo. Với hơn 2.360 con sông lớn nhỏ, tổng chiều dài khoảng 41.900 km là điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch đường sông.
Ở miền Bắc, hệ thống sông Hồng không chỉ đóng vai trò là tuyến giao thông quan trọng mà còn là điểm đến hấp dẫn với nhiều di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh, làng cổ ven sông như làng gốm Bát Tràng, Bút Tháp, Đền Đô. Sông Hương ở Huế lại nổi tiếng với vẻ đẹp thơ mộng và sự gắn kết với di sản văn hóa thế giới Cố đô Huế. Ở miền Nam, Đồng bằng sông Cửu Long nổi bật với hệ thống kênh rạch dày đặc, là nơi lý tưởng để phát triển du lịch sinh thái và khám phá văn hóa sông nước, chợ nổi như Cái Răng, Phong Điền.
Đặc biệt, nhiều khu vực sông nước tại Việt Nam có hệ sinh thái đa dạng, là nơi cư trú của nhiều loài động, thực vật quý hiếm như vườn quốc gia Tràm Chim (Đồng Tháp), U Minh Thượng (Kiên Giang), Cát Tiên (Đồng Nai) không chỉ là những điểm đến du lịch sinh thái nổi tiếng mà còn góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và môi trường tự nhiên.
Với tiềm năng như vậy, những năm qua, nhiều địa phương đã bước đầu chú trọng phát triển du lịch đường sông và đã đạt được những thành công nhất định, điển hình như du lịch trên dòng sông Nho Quế (Hà Giang), sông Hương (Huế), sông Sài Gòn (TP. Hồ Chí Minh)... Đặc biệt tại TP. Hồ Chí Minh hiện khai thác tới 17 tuyến du lịch đường thủy, trong đó 4 tuyến du lịch đường thủy tầm trung xuất phát từ TP.HCM đến Bình Dương, Đồng Nai có lộ trình qua sân golf với mục tiêu phục vụ du lịch golf.
Mặc dù có nhiều tiềm năng, nhưng đến nay, theo đánh giá của Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, du lịch đường sông ở Việt Nam được đánh giá là phát triển chậm, chưa tương xứng với tiềm năng. Hiện chưa có nhiều tour du lịch đường sông được khai thác và nhiều tour hiện có rất ít khách du lịch, thậm chí có thể phải dừng khai thác.
Đồng quan điểm, TS. Vũ Nam, Khoa Du lịch & Khách sạn,Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho hay: Du lịch đường sông đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc phát triển kinh tế và văn hóa. Với các giá trị về hệ thống sông ngòi phong phú, du lịch đường sông Việt Nam đã và đang mang lại cho du khách nhiều trải nghiệm thú vị và cảm giác thoải mái, song vẫn chưa phát huy hết tiềm năng của loại hình du lịch này.
Trên thế giới, có nhiều ví dụ điển hình để học hỏi, trong đó thành phố Venice, Italy hay Bangkok, Thái Lan là những tấm gương sáng về việc khai thác du lịch đường sông hiệu quả. Để phát triển du lịch đường sông một cách bền vững và hiệu quả hơn, Việt Nam cần dựa trên kinh nghiệm quốc tế, có thể tham khảo một số gợi ý như hoàn thiện quy hoạch và tăng cường đầu tư đồng bộ, nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch đường sông, đẩy mạnh công tác đào tạo nhân lực, tăng cường công tác xúc tiến, quảng bá và thực hiện nghiêm chỉnh các công tác bảo đảm an toàn.
Đặc biệt, theo TS.Vũ Nam, quan trọng hơn cả là trong quá trình xây dựng du lịch đường sông, cần lồng ghép yếu tố bền vững vào du lịch đường sông. Phát triển du lịch đường sông không chỉ tập trung vào lợi ích kinh tế mà còn phải bảo vệ môi trường và giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương. Chỉ khi phát triển bền vững, du lịch đường sông mới có thể mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng và đất nước. Đa dạng hóa các loại hình du lịch, nhằm mang đến cho du khách nhiều sự lựa chọn, nhiều trải nghiệm thú vị; đồng thời, từng bước khai thác tốt nguồn tài nguyên du lịch sẵn có, sẽ là xu thế tất yếu trong du lịch để thúc đẩy hơn nữa ngành du lịch Việt Nam./.
