Tiềm năng lớn, cơ hội hấp dẫn cho các nhà đầu tư
Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (World Bank), Việt Nam có tiềm năng phát triển điện gió ngoài khơi lên tới 600 GW, đủ để cung cấp khoảng 12% tổng sản lượng điện quốc gia vào năm 2035. Điện gió ngoài khơi có thể đóng góp một phần quan trọng trong giảm thiểu phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch, đồng thời bảo vệ môi trường và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.
Việc phát triển nguồn điện gió ngoài khơi không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn tạo ra cơ hội việc làm lớn cho người lao động tại Việt Nam. Theo TS. Huỳnh Đạt Vũ Khoa, Cố vấn cấp cao về Địa kỹ thuật tại Viện Địa kỹ thuật Na Uy (NGI), nếu Việt Nam có thể khai thác 1.000 MW điện gió ngoài khơi, sẽ tạo ra khoảng 9.000 việc làm toàn thời gian. Tuy nhiên, nếu đạt được mục tiêu khai thác 6.000 MW, số lượng việc làm toàn thời gian sẽ lên tới 55.000.
TS Khoa cho biết thêm, việc phát triển điện gió ngoài khơi không chỉ giúp đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, giảm sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu điện sạch sang các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á. Điều này không chỉ nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực mà còn biến đất nước trở thành trung tâm năng lượng tái tạo chiến lược, phục vụ cả nhu cầu nội địa lẫn xuất khẩu.
“Khi tận dụng hiệu quả tiềm năng này, Việt Nam sẽ thu được những lợi ích to lớn, không chỉ cho nền kinh tế mà còn cho sự phát triển xã hội”, ông Khoa nhấn mạnh.
Thực tế cho thấy, thời gian qua một số nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực điện tái tạo ngỏ ý muốn thực hiện dự án điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Chẳng hạn, Tập đoàn Copenhagen Infrastructure Partners (CIP) của Đan Mạch có kế hoạch phát triển dự án điện gió ngoài khơi La Gàn (tại tỉnh Bình Thuận) với công suất 3,5 GW. Hay Tập đoàn PNE đến từ Đức cũng mong muốn thực hiện một dự án lên tới 4,6 tỷ USD tại Bình Định.
Mới đây, Tập đoàn Pacifico Energy (PE), tập đoàn đến từ Mỹ, đang thúc đẩy việc khảo sát, xây dựng các dự án điện gió ngoài khơi tại Việt Nam.
Trao đổi, giải đáp những quan tâm của ngân hàng về Quy hoạch điện 8 điều chỉnh của Việt Nam, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo, điện gió ngoài khơi của Việt Nam với dư địa lớn và được kỳ vọng trở thành trung tâm điện gió ngoài khơi của khu vực.
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long nhận định: “Năng lượng tái tạo là ngành năng lượng quan trọng đóng vai trò thu hút lượng lớn FDI hiện nay vào Việt Nam do các nhà đầu tư nước ngoài hiện nay quan tâm nhiều đến cam kết giảm phát thải, sản xuất sử dụng năng lượng sạch, đáp ứng các tiêu chí sản xuất sản phẩm ít phát thải carbon”.
Thách thức tìm lối thoát
Thời gian gần đây, Bộ Công Thương đã ban hành một số văn bản siết chặt quản lý đối với các dự án điện tái tạo. Cụ thể, các dự án điện mặt trời và điện gió phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về kiểm tra, nghiệm thu trước khi được phép vận hành thương mại. Tuy nhiên, một số văn bản trước đây như Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg và Thông tư số 16/2017/TT-BCT lại không đề cập đến yêu cầu này, dẫn đến sự chồng chéo và khó khăn trong việc tuân thủ.
Theo các doanh nghiệp, việc hồi tố đối với các dự án năng lượng tái tạo, vận hành thương mại (COD) khi chưa có văn bản chấp thuận nghiệm thu, có thể khiến các nhà máy điện tái tạo của họ không còn được hưởng giá bán điện ưu đãi. Cụ thể giá bán điện ưu đãi là 9,35 cent/kWh của FIT1 hay 7,09 cents của FIT2. Giá mua sẽ xuống thấp hơn, thậm chí không quá giá trần 1.184,9 đồng/kWh cho các dự án chuyển tiếp.
Ước tính của các doanh nghiệp cho biết, điều này có thể dẫn đến thiệt hại gần 100% vốn chủ sở hữu của các dự án, tương ứng hơn 13 tỉ đô la Mỹ. Nếu sự việc tiếp tục hoặc xấu đi, có thể khiến doanh nghiệp vỡ nợ hàng loạt, đe dọa sự ổn định của thị trường tài chính và ảnh hưởng tới môi trường đầu tư của Việt Nam.
Các doanh nghiệp kiến nghị không áp dụng hồi tố Thông tư 10/2023/TT-BCT đối với các dự án đã có COD trước thời điểm thông tư này có hiệu lực; xác nhận và thi hành ngày COD đã chấp thuận ban đầu của các dự án bị ảnh hưởng. Nhà đầu tư cũng yêu cầu Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đảm bảo thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ hợp đồng theo các hợp đồng mua bán điện (PPA) đã ký với việc thanh toán đầy đủ và đúng hạn cho các dự án bị ảnh hưởng, tránh dẫn đến kiệt quệ tài chính cho dự án.
Để khắc phục hậu quả, Bộ Công Thương đã đưa ra phương án EVN cùng các chủ đầu tư dự án xác định lại điều kiện hưởng giá FIT. Những dự án không đáp ứng đủ điều kiện sẽ phải xác định lại giá mua bán điện theo quy định. Với các dự án này, EVN sẽ báo cáo cơ quan có thẩm quyền để làm căn cứ bù trừ thanh toán tiền mua điện. Nếu tính lại giá điện, giá bán điện của các dự án sẽ giảm 24-47% so với mức giá mà EVN đang mua./.
