Trám đen được trồng khá nhiều ở xã Kim Hoa, Sơn Bằng, Sơn Ninh… của huyện Hương Sơn.
Xã Sơn Ninh được xem là địa phương trồng nhiều cây đặc sản trám đen bởi hàng trăm hộ trồng từ 10 - 40 cây trám trong vườn. Thời điểm này, đang vào mùa thu hoạch trám đen tại đây. Những năm gần đây, quả trám trở thành món ăn đặc sản, được nhiều người biết đến và tìm mua nên nhiều hộ có thu nhập khá từ cây trám.
Món trám xưa vốn quen thuộc với người dân thôn quê, nay trở thành món ăn đặc sản hấp dẫn mà rất nhiều người thành thị muốn tìm mua để thưởng thức. Trám có thể chế biến thành nhiều món ăn lạ miệng, hấp dẫn như: trám om, trám muối, xôi trám đen, trám nhồi thịt, canh trám nấu gà...
Ông Nguyễn Văn Thân (xã Sơn Ninh, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh) cho biết: Gia đình ông có 10 cây trám đen, những cây này có tuổi đời từ 30 - 50 năm. Quả trám ngày càng dễ tiêu thụ, được thương lái tìm đến tận vườn thu mua chứ gia đình không phải mang đi chợ bán.
Còn ông Nguyễn Văn Chinh (xã Sơn Ninh) nói: "Gia đình tôi có 12 cây, trồng trám tuy lâu cho thu hoạch nhưng lại không phải mất nhiều công chăm sóc, khi đã cho thu hoạch thì cứ thế đến mùa cây cho quả. Trám càng lâu năm thì cho quả càng nhiều".
Vườn trám của gia đình bà Nguyễn Thị Minh ở thôn Kim Sơn, xã Sơn Ninh có 15 cây trám đen vừa cho thu hoạch. Bà Minh cho biết, vườn trám của bà được nhiều thương lái tìm đến hỏi mua. Nhưng những năm gần đây, chủ yếu tôi bán cho cơ sở chế biến trám Hùng Ly. Thương lái thường mua quạ (mua ướm cả cây) bởi cây trám rất cao nên rất khó ước lượng khối lượng quả chính xác.
Theo những người trồng trám cho biết, sản lượng trám tùy thuộc vào tuổi đời của mỗi cây. Cây càng lâu năm thì càng sai quả, có cây cho 1 - 1,5 tạ quả. Tính ra, mỗi năm, mỗi hộ trồng trám thu về vài chục triệu đồng từ trám đen, tùy số lượng cây nhiều hay ít.
Trước đây, đặc sản trám đen ở Hương Sơn được các thương lái từ tỉnh Nghệ An “săn lùng” để thu mua. Nhưng những năm gần đây, nhiều cơ sở sản xuất tại địa phương thu mua và chế biến ngay tại địa phương. Sau khi ước tính số lượng quả từng cây, họ "đặt cọc” tiền trước 3 tháng cho các hộ trồng. Có những cây trám chất lượng tốt, thu mua xong vụ này, họ đặt cọc luôn cho vụ sau.
Chị Đặng Thị Khánh Ly - Cơ sở chế biến trám đen Hùng Ly, huyện Hương Sơn cho biết: “Thấy quả đặc sản của quê hương có nhiều người tìm mua để thưởng thức nhưng không phải ai cũng biết cách chế biến. Nên chúng tôi thu mua về chế biến trám thành phẩm để khách hàng tiện dụng trong sử dụng và nâng tầm giá trị sản phẩm của quê hương”.
Trám đen được các thương lái tìm đến thu gom ngay tại vườn. Mỗi kg trám ngon được bán với giá từ 100 - 110.000 đồng. Mỗi cây trám mỗi vụ cho thu nhập từ 7 - 10 triệu đồng. Trung bình, mỗi năm cho thu nhập từ 10 - 60 triệu đồng từ quả trám.
Trước đây, chủ vườn phải trèo lên cao để thu hoạch trám rất nguy hiểm nhưng giờ đã có thương lái đến tận nơi mua và họ tự thuê người hái trám. Trèo hái trám phải có các thiết bị bảo hộ cẩn thận. Những người chuyên đi hái trám cũng có thu nhập từ vài trăm đến 1 triệu đồng/ngày.
Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Xuân Huy - Chủ tịch UBND xã Sơn Ninh cho biết:" Trám đen là loại cây dễ trồng, thích hợp với vùng đồi núi, mỗi năm thu hoạch một mùa vào khoảng tháng 7 - 9 âm lịch.
Trước đây, người dân ít để ý chăm bón, chỉ để cây phát triển tự nhiên, bởi trồng từ 7 - 8 năm mới cho thu hoạch. Bây giờ, trám đen được xem là sản phẩm hàng hóa nên người dân tiếp tục ươm giống phát triển mở rộng diện tích".
Hiện, toàn xã Sơn Ninh có hơn 350 hộ trồng trám đen, mỗi hộ cho thu nhập từ 15 - 60 triệu đồng vào mùa thu hoạch. Năm 2021, quả trám đen của địa hương đã được cơ sở chế biến trám Hùng Ly chế biến, phát triển thành sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 3 sao của địa phương.
Dù đắt đỏ nhưng đặc sản trám đen Hương Sơn được khách hàng trong và ngoài tỉnh ưa chuộng. Hiện nay, trám đen là mặt hàng khá đắt khách, có bao nhiêu bán hết bấy nhiêu. Những năm gần đây, trám đen Hương Sơn đã được đưa đi tiêu thụ rộng rãi ở các tỉnh, thành phố trong cả nước.
