Qua 4 lần sửa đổi trước đây, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt đã tác động tích cực đến nhiều mặt kinh tế - xã hội, theo đánh giá của Bộ Tài chính, chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành cũng còn một số hạn chế, như: đối tượng chịu thuế hẹp so với thông lệ quốc tế; thuế suất với một số mặt hàng chưa đạt được mục tiêu hạn chế tiêu dùng; một số quy định về đối tượng chịu thuế, đối tượng không chịu thuế, mô tả mặt hàng tại Biểu thuế chưa thực sự rõ ràng, dẫn đến vướng mắc trong thực hiện…
Dự kiến, ngày 23/9 tới, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến về dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) tại Phiên họp thứ 37. Tiếp theo đó, Chính phủ sẽ tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hoàn thiện dự thảo Luật và trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Tám (dự kiến khai mạc vào ngày 21/10 tới đây) và xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ Chín vào tháng 5.2025.
Đánh giá về vấn đề này, tại Hội thảo “Góp ý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)”, do Báo Đại biểu Nhân dân phối hợp Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), Tạp chí Nhà đầu tư phối hợp tổ chức sáng 20/9, GS, TSKH Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) đánh giá cao Bộ Tài chính, Ban soạn thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) đã xem xét, tiếp thu các kiến nghị này. Hiện nay Luật Thuế TTĐB đã được chỉnh sửa và trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.
Tuy nhiên, theo Chủ tịch VAFIE vẫn còn những ý kiến khác nhau xung quanh các vấn đề như: mở rộng mặt hàng chịu thuế, quy định về biểu thuế, thuế suất, mô tả nội dung các mặt hàng chịu thuế, quy định nội dung một số điều của luật để phù hợp với luật chuyên ngành, quy định việc hoàn thuế, khấu trừ thuế…
Trong đó, về đối tượng chịu thuế, bên cạnh các ý kiến cho rằng, cần mở rộng đối tượng chịu thuế TTĐB nhưng cũng không ít ý kiến đề xuất cần nghiên cứu kỹ tác động chính sách khi mở rộng đối tượng chịu thuế. Chẳng hạn như việc bổ sung đồ uống có đường vào diện chịu thuế này đang đặt ra nhiều câu hỏi.
Ngoài ra, nhiều ý kiến đề nghị bỏ mặt hàng điều hòa nhiệt độ vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt vì đây không phải là sản phẩm tiêu dùng xa xỉ. Ông Mại đề xuất cần bỏ mặt hàng này, bởi lẽ, điều hòa nhiệt độ đang trở thành sản phẩm thiết yếu trong cuộc sống. “Nếu đợt nắng nóng vừa qua không có điều hòa nhiệt độ thì chi phí y tế, chi phí chăm sóc sức khỏe sẽ tăng hơn nhiều”, ông Mại nhấn mạnh.
Về mức thuế suất. Mức tăng thuế suất đối với các sản phẩm như rượu, bia, xăng dầu vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp đề xuất áp dụng các thay đổi trong luật thuế theo lộ trình dài hạn, để họ có thể thích ứng và không bị gián đoạn hoạt động sản xuất kinh doanh, nhất là trong bối cảnh doanh nhiệp đang gặp rất nhiều khó khăn.
Trước những ý kiến xung quanh vấn đề bảo đảm tính công bằng và tính khả thi của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)… Ông Mại đề nghị, nếu áp thuế, cần lùi lộ trình, có thể áp dụng từ cuối năm 2026, đầu năm 2027 để doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị thích ứng.
Còn theo bà Phan Minh Thủy, Trưởng phòng, Ban pháp chế VCCI cho rằng với tất cả các chính sách cần có quan điểm tiếp cận, tức là phải đánh giá cẩn trọng, kỹ lưỡng đảm bảo hài hòa lợi ích của doanh nghiệp, đảm bảo tính minh bạch, công bằng, có chọn lọc thực tiễn thực tế, quốc tế.
Về việc bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào tính thuế TTĐB cần phải có đánh giá cẩn trọng. Bộ Tài chính đã có tiếp thu ý kiến tuy nhiên mặt hàng bổ sung đợt này là nước đường với lý do đưa ra là để chống lại thừa cân béo phì, song chưa đủ căn cứ và cần cân nhắc.
Theo bà Phan Minh Thủy, việc đánh thuế này chưa chắc giảm tỷ lệ thừa cân béo phì tại Việt Nam, cũng chưa có đánh giá cụ thể như kinh nghệm quốc tế, hiệu quả áp dụng ở các nước, việc đánh thuế chưa có căn cứ rõ ràng, chưa công bằng do mới chỉ tập trung vào đồ uống đóng chai có sẵn còn những sản phẩm như trà sữa, cafe thì không. Việc đánh thuế này cũng ảnh hưởng đến tính hài hòa trong cộng đồng doanh nghiệp. Cụ thể, chính sách này tác động tiêu cực đến toàn ngành đồ uống, bởi doanh nghiệp lớn đã có kinh nghiệm chuyển đổi nhưng doanh nghiệp nhỏ hơn sẽ gặp khó khăn.
Đại diện cho doanh nghiệp, ông Lương Xuân Dũng, Chánh văn phòng Hiệp hội rượu bia nước giải khát Việt Nam kiến nghị cần xem xét lại cơ chế chính sách về TTĐB, có nên bổ sung nước giải khát có đường hay không?. Bên cạnh đó, mỗi lần thay đổi luật, cần tính về tính khả thi, lâu dài, công bằng. Ví dụ, Việt Nam chưa có số liệu khảo sát thực tế về tiêu thụ đường. Giả sử 1 triệu tấn đường thì cần tính % cho ngành nước giải khát, trong khi phần còn lại không tính thuế TTĐB, thì cần xem xét tính công bằng. Liệu rằng tính khả thi của thuế TTĐB như nào. Nhiều nước cũng chứng minh là tiêu thụ đường cao nhưng họ không đánh thuế TTĐB hoặc đã đánh thuế rồi bỏ. Việt Nam cần xem xét để tránh ảnh hưởng hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, việc áp thuế TTĐB với nước giải khát có đường cần thỏa mãn việc liệu có giảm tỷ lệ béo phì, tính công bằng. Đặc biệt, chính sách này ảnh hưởng lớn tới khả năng phục hồi của doanh nghiệp, khi người tiêu dùng giảm chi tiêu còn doanh nghiệp tăng chi phí. Chưa kể cơn bão Yagi gây ảnh hưởng với nhiều doanh nghiệp, ngập lụt khiến cho đình trệ sản xuất, cạn kiệt nguồn lực của doanh nghiệp. Do đó, tại thời điểm này chưa nên đưa nước giải khát có đường vào chịu thuế TTĐB", ông Lương Xuân Dũng nói./.
