Trung Lý là xã biên giới giáp với huyện Viêng Xay, tỉnh Hủa Phăn, nước Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào, có nhiều đường mòn qua lại, địa hình rừng núi hiểm trở, giao thông đi lại khó khăn, kinh tế, văn hoá, xã hội còn kém phát triển, trình độ nhận thức của quần chúng nhân dân nhìn chung còn hạn chế. Số lượng người hai bên biên giới qua lại thăm người thân khá phổ biến đã gây ra nhiều khó khăn cho công tác quản lý.
Lợi dụng đặc điểm tự nhiên và tình hình nêu trên của địa phương, các đối tượng vi phạm pháp luật ngày càng gia tăng hoạt động, đặc biệt là các tội phạm về ma tuý đã kéo theo hệ luỵ là đối tượng nghiện ngoài cộng đồng cao. Tình hình tội phạm và các tệ nạn trên địa bàn xã Trung Lý còn diễn ra khá phức tạp.
Trên địa bàn xã hiện nay có 88 đối tượng đã chấp hành xong án phạt tù, 114 trường hợp đang chấp hành án phạt tù, đa số là phạm tội về ma tuý. Riêng bản Tà Cóm có 23 đối tượng chấp hành xong án phạt tù, 13 đối tượng đang chấp hành án tại các trại giam, 24 đối tượng nghiện; 11 đối tượng nghi nghiện và 02 đối tượng bán lẻ trái phép chất ma tuý.
Tội phạm và tệ nạn ma tuý đã để lại rất nhiều hệ luỵ và hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến đời sống vật chất và tinh thần của quần chúng nhân dân trên địa bàn xã. Từ năm 2020 đến 2023 các lực lượng chức năng đã bắt 71 vụ/91 đối tượng liên quan đến ma tuý, trong đó có 06 vụ/08 đối tượng đặc biệt nghiêm trọng về ma tuý, nhiều đối tượng phải nhận mức án cao nhất là tử hình hoặc chung thân, 02 đối tượng đã bỏ trốn đang bị truy nã trên toàn quốc.
Do sự tác động của tội phạm ma tuý và các tệ nạn liên quan đến ma tuý đến đời sống của nhân dân trên địa bàn xã là rất lớn. Đặc biệt là ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống và sự phát triển của các em nhỏ trong đó có những em đang là học sinh tại các trường của huyện, xã phải thôi học để về nhà phụ giúp công việc trong gia đình, bởi vì gia đình các em học sinh rất khó khăn do có bố mẹ đều nghiện hoặc thường xuyên sử dụng trái phép các chất ma tuý nên bố mẹ không còn khả năng lo cho các em theo học. Có những trường hợp cả bố và mẹ đều bị bắt vì tội phạm có liên quan đến ma tuý, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống và tương lai của các em.
Chính vì vậy, chính quyền địa phương và Công an xã đã xây dựng, đưa vào hoạt động mô hình “Bản tự quản phòng, chống ma tuý”. Ban chỉ đạo của mô hình bao gồm trưởng bản Tà Cóm và những người có uy tín trong bản. Mô hình sẽ chịu sự quản lý điều hành của Ban chỉ đạo và trực tiếp là Công an xã, Công an huyện; đây được coi là nhiệm vụ trọng yếu của các cấp, chính quyền và của người dân bản Tà Cóm trong việc tham gia đẩy lùi, bài trừ các tệ nạn xã hội đặc biệt là tội phạm về ma tuý nhằm góp phần giữ gìn an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.
Ông Giàng A Lâu, Phó Chủ tịch UBND xã Trung Lý, huyện Mường Lát cho hay, mô hình có nhiệm vụ tuyên truyền và đấu tranh phòng, chống tội phạm bài trừ các tệ nạn xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Góp phần tích cực trong công tác giữ gìn an ninh trật tự, phục vụ cho sự phát triển kinh tế, văn hoá xã hội, an ninh quốc phòng của địa phương./.
