Lượng hóa tiêu chí xanh để thúc đẩy tín dụng xanh

Xu hướng phát triển tín dụng xanh tại Việt Nam

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng cấp thiết, tín dụng xanh được xem là nguồn vốn quan trọng giúp doanh nghiệp chuyển đổi mô hình kinh doanh theo hướng thân thiện với môi trường, giảm phát thải và sử dụng năng lượng hiệu quả. Theo Chủ tịch TPBank Đỗ Minh Phú, tín dụng xanh đang trở thành xu hướng tất yếu, nhất là khi nhiều thị trường quốc tế đã đặt ra các tiêu chuẩn khắt khe về môi trường đối với hàng hóa nhập khẩu, sản xuất bền vững và thân thiện với môi trường.

Đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, việc tiếp cận nguồn vốn này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn tạo lợi thế cạnh tranh, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, mở rộng thị trường và cải thiện hình ảnh thương hiệu.

Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tính đến cuối năm 2024, tổng dư nợ tín dụng xanh đạt khoảng 680.000 tỷ đồng, chiếm hơn 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Số lượng tổ chức tín dụng tham gia tín dụng xanh tăng mạnh trong những năm gần đây, từ 5 đơn vị vào năm 2017 lên đến 50 ngân hàng vào năm 2024. Một số ngân hàng lớn như Vietcombank, Agribank, ACB và TPBank đã triển khai các gói tín dụng xanh với quy mô hàng chục nghìn tỷ đồng. Riêng Vietcombank, dư nợ tín dụng xanh năm 2024 đạt gần 48.000 tỷ đồng, tăng 3,6% so với năm trước. Agribank cũng đã mở rộng tín dụng xanh với tổng dư nợ khoảng 27.800 tỷ đồng.

Mặc dù tăng trưởng mạnh về quy mô, việc tiếp cận tín dụng xanh vẫn là thách thức lớn đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Phát biểu tại hội thảo “Tài chính xanh: Chia sẻ lợi ích - rủi ro giữa các doanh nghiệp và ngân hàng” do báo SGGP - Đầu tư Tài chính phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh hỗ trợ doanh nghiệp (BSA) vừa diễn ra, TS Trần Du Lịch chia sẻ: Từ năm 2015, Việt Nam đã bắt đầu quy trình sử dụng tín dụng xanh. Đến nay, tốc độ tăng trưởng tín dụng xanh tương đối cao, nhưng chiếm tỷ trọng khá nhỏ trong tổng dư nợ tín dụng.

Vẫn "nợ" doanh nghiệp Danh mục phân loại xanh

TS. Trần Du lịch đặt ra câu hỏi: "Làm thế nào để mở rộng tín dụng xanh cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa?". Ông cho rằng, trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo và năng lượng xanh, như điện sinh khối và giảm phát thải khí nhà kính, sẽ cần một lượng tín dụng rất lớn để hỗ trợ doanh nghiệp.

Để giải quyết vấn đề này, TS. Trần Du Lịch cho rằng, mặc dù đã có một số quy định pháp lý, nhưng để doanh nghiệp tiếp cận tín dụng xanh, cần làm rõ các tiêu chí "xanh" và thước đo môi trường cụ thể. Về nguồn vốn, ông nhấn mạnh rằng ngoài các ngân hàng thương mại, cần tận dụng thêm nguồn vốn quốc tế và các quỹ đầu tư ưu tiên cho nền kinh tế xanh.

Về phía các tổ chức tín dụng, TS. Trần Du Lịch cho rằng, cần xây dựng một đội ngũ chuyên viên am hiểu và chuyên nghiệp về tín dụng xanh để có thể tiếp cận và tư vấn cho doanh nghiệp, đồng thời giúp giảm thiểu rủi ro. Ông cũng nhấn mạnh rằng các tổ chức tín dụng cần phải đa dạng hóa các sản phẩm tín dụng, không chỉ hỗ trợ các dự án điện gió hay điện mặt trời, mà còn phải mở rộng tín dụng xanh cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong hệ sinh thái kinh tế xanh.

Nếu không kiểm soát tốt rủi ro, nợ xấu có thể gia tăng. Do đó, cần có những giải pháp phù hợp để giảm thiểu rủi ro nợ xấu, bao gồm cả việc tư vấn cho doanh nghiệp về tín dụng xanh. Đối với các doanh nghiệp, TS. Trần Du Lịch cảnh báo rằng nếu không nhanh chóng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, họ sẽ tụt lại phía sau và không thể bắt kịp xu hướng phát triển.

Còn theo nhà báo Nguyễn Nhật, Phó Tổng Biên tập Thường trực Báo Sài Gòn Giải Phóng, kết quả tín dụng xanh vẫn còn hạn chế do một số khó khăn trong các giải pháp của ngành ngân hàng. Cụ thể, Việt Nam chưa có quy định chung về Danh mục phân loại xanh phù hợp với phân loại ngành kinh tế và thông lệ quốc tế, điều này khiến các tổ chức tín dụng thiếu cơ sở vững chắc để đánh giá các dự án trong quá trình thẩm định cho vay. Do đó, cần có sự tập trung và ưu tiên trong việc phân bổ nguồn vốn hợp lý cho các dự án thuộc Danh mục phân loại xanh.

Cùng chung quan điểm này, TS. Trần Du Lịch cho rằng, Nhà nước vẫn còn "nợ" doanh nghiệp một Danh mục phân loại xanh. Đây sẽ là một trong những công cụ quan trọng để tín dụng xanh được thúc đẩy, mở rộng. Việc có một hệ thống tiêu chuẩn thống nhất sẽ giúp ngân hàng dễ dàng đánh giá và quản lý rủi ro khi cấp tín dụng xanh, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận vốn.

Kiến nghị về mối quan hệ ngân hàng và doanh nghiệp, ông Vũ Đức Giang - Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho hay, ngân hàng nên chủ động hợp tác với tổ chức đánh giá cấp chứng chỉ cho doanh nghiệp. Điều này sẽ giúp ngân hàng yên tâm hơn trong việc cấp tín dụng. Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh rằng ngân hàng cần nghĩ đến việc cấp tín dụng xanh không chỉ cho ngắn hạn mà còn cho trung và dài hạn, đặc biệt là cần có các gói cho vay dành riêng cho đầu tư vào hạ tầng xanh, bao gồm cả chi phí đánh giá, vì hiện nay chi phí này đang ở mức rất cao. Thực tế, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào các dự án xanh nhưng lại chưa mời tổ chức đánh giá, hoặc dù đã có chứng chỉ đánh giá, họ vẫn e ngại việc công khai thông tin về sự phát triển xanh của mình.