Các món ăn Việt Nam không chỉ có sự cân bằng về các mùi vị như chua, cay, mặn, ngọt, đắng, chát, mà còn là sự cân bằng hoàn hảo về dinh dưỡng. Những món ăn đó xứng đáng trở thành Di sản Văn hóa Ẩm thực, được mọi người gìn giữ, phát huy và quảng bá. Đặc biệt, được Liên minh kỷ lục thế giới (WORLDKINGS) công nhận vả công bố. Trong thời gian tới, Hành trình sẽ tiếp tục tiến hành đề cử các giá trị nổi bật của Việt Nam trong các lĩnh vực khác nhằm quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam một cách toàn diện đến bạn bè thế giới.
1. Việt Nam: Đất nước có nhiều món xôi - chè độc đáo, hấp dẫn nhất thế giới
Xôi - chè được xem là món ăn cổ truyền, tượng trưng cho sự phồn thịnh, no ấm trong truyền thống văn hóa nông nghiệp lúa nước lâu đời của Việt Nam. Xôi - chè xuất hiện hầu hết trong các buổi lễ cúng quan trọng của cuộc đời con người như cúng đầy tháng, cúng thôi nôi, lễ ăn hỏi, cúng giao thừa, cúng tất niên, cúng Phật, ngày giỗ ông bà tổ tiên…Trên cả những món ăn đơn giản, xôi - chè đã gắn liền với rất nhiều tập tục quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt Nam.
Việt Nam có rất nhiều món xôi, chè khác nhau với những màu sắc, khẩu vị ngọt - mặn đa dạng, hấp dẫn nhiều thực khách trong và ngoài nước. Các món xôi - chè có nguồn gốc từ nhiều vùng, miền khác nhau của đất nước, tạo nên những nét độc đáo riêng. Xôi - chè Việt Nam đa dạng muôn hình vạn trạng không kể xiết như xôi nếp than, xôi gà, xôi lạp xưởng, xôi vò xôi xéo, xôi chim, xôi gấc, xôi cốm… Các loại chè với ương thơm thoảng dịu và vị ngọt ngào lại khiến những người hảo ngọt “mê mệt” như chè thập cẩm, chè long nhãn hạt sen, chè bà ba, chè bắp…
Xôi - chè trong ẩm thực Việt là thức quà gắn bó sâu sắc với tinh thần người Việt, gắn bó và đồng hành cùng bao người từ lúc còn bé xíu cho đến khi trưởng thành, già đi. Đây là món ăn mà mọi thế hệ, mọi tầng lớp con người Việt Nam đều yêu quý. Tuy cuộc sống ngày nay hiện đại hơn, sung túc hơn, con người ta có thể tìm thấy xôi - chè ở bất kỳ đâu, nhưng đó vẫn là một món lễ vật không thể thiếu trong các buổi lễ tiệc quan trọng. Trở thành một phong tục tập quán mang đậm bản sắc văn hoá của ông cha ta từ ngàn đời nay.
2. Việt Nam: Đất nước có nhiều loại gia vị tự nhiên đặc sắc nhất thế giới
Có thể nói gia vị trong ẩm thực hiện hữu khắp nơi trên thế giới nhưng ít có đất nước nào lại có một hệ thống gia vị đặc trưng và phong phú như Việt Nam.
Các loại gia vị ở nước ta chủ yếu là dùng tươi và có nhiều trong tự nhiên, rất dễ tìm và tiện dụng. Điều thú vị là gần như mỗi góc vườn nhà ở bất kỳ làng quê nào của Việt Nam cũng đều có một kho tàng rau gia vị, chưa kể đến những vùng núi cao hay những thung lũng sâu đã có dấu chân con người tìm đến. Chính việc sử dụng gia vị đúng cách, đúng lúc và đúng liều lượng đã góp phần gia tăng hương vị, phát huy được vai trò của gia vị trong việc chế biến, kích thích tiêu hóa, hấp dẫn người thưởng thức, tạo nét bản sắc ẩm thực đặc trưng của từng món ăn, từng địa phương và đặc biệt tốt cho sức khỏe.
Không những tự thân giàu có với hàng trăm loại gia vị đặc trưng độc đáo, mà “nhà thuốc gia vị Việt Nam” còn được đa dạng mỗi ngày bởi các loại gia vị ngoại nhập cùng những phong cách phối trộn gia vị mới. Chính việc kết hợp một cách khéo léo hàng trăm loại gia vị trong từng món ăn cụ thể của các đầu bếp qua nhiều thế hệ đã góp phần tạo nên một bản đồ ẩm thực Việt Nam vô cùng phong phú và đa dạng từ mùi vị đến hình thức chế biến. Bên cạnh đó, sự sáng tạo của các đầu bếp theo thời gian cũng tạo ra rất nhiều loại gia vị mới lạ góp phần nâng tầm hệ thống gia vị Việt Nam.
3. Việt Nam: Đất nước có nhiều món ăn đường phố hấp dẫn và đa dạng nhất thế giới
Ẩm thực đường phố Việt Nam những năm gần đây ngày càng nổi danh khắp bốn phương và vinh dự được xuất hiện trên các báo tạp chí ẩm thực nổi tiếng trên thế giới. Hầu như tất cả các món ăn Việt Nam đều có thể được bán dưới phố, nơi vỉa hè, từ món nước đến món khô, từ món ngọt đến món mặn, trong đó phải kể đến hệ thống các món ăn vặt, ăn chơi vô cùng hấp dẫn và đa dạng mà lại hợp túi tiền của nhiều người.
Với địa lý trải dài theo ba miền Bắc, Trung, Nam, mỗi vùng miền lại có một hệ thống các món ăn vặt đường phố riêng, hấp dẫn từ màu sắc cho đến hương vị, đem lại cho du khách những trải nghiệm vô cùng ấn tượng.
Bên cạnh những món ăn vặt truyền thống, còn có những món là sản phẩm của quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa với các dân tộc sinh sống lâu đời ở Việt Nam như dân tộc Hoa, Chăm, Khmer hay các quốc gia phương Tây và gần đây còn có các món ăn vặt đến từ các nước như Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thổ Nhĩ Kỳ… Các món ăn này được người Việt tiếp nhận và biến đổi ít nhiều để phù hợp khẩu vị người dùng và phong cách chế biến của người Việt.
Có thể nói, Việt Nam chính là “thiên đường của các món ăn vặt đường phố” theo đúng nghĩa với sự đa dạng các món ăn và hương vị được truyền từ đời này sang đời khác. Vì thế, nếu những ai đặt chân đến Việt Nam mà chưa từng một lần thưởng thức ẩm thực đường phố tại đây thì quả thực là đáng tiếc.
4. Việt Nam: Đất nước có nhiều quà tặng lưu niệm và quà tặng đặc sản hấp dẫn nhất thế giới
Sản phẩm quà tặng của Việt Nam vô cùng đa dạng, gắn liền với những câu chuyện lịch sử, với những nét văn hóa lâu đời. Mỗi vùng miền, mỗi địa phương trên đất nước đều có những loại quà tặng lưu niệm, quà tặng đặc sản riêng biệt, độc đáo.
Với quà tặng lưu niệm mang tính trang trí, trưng bày hoặc sử dụng có thể đến như: Nón (nón lá, nón quai thao,...), trang phục truyền thống (áo dài, áo tứ thân, áo bà ba khăn rằn...), lụa, tranh (tranh thêu tay, tranh cát, tranh sơn mài, tranh thư pháp, tranh dân gian...) các sản phẩm thủ công mỹ nghệ.... Du khách khi đến với Việt Nam cũng có thể tham gia vào các chương trình du lịch trải nghiệm ở các làng nghề, các xưởng sản xuất để tự tay mình làm nên những vật phẩm lưu niệm đậm chất Việt.
Bên cạnh đó, các sản phẩm quà tặng là đặc sản, sản vật vùng miền của Việt Nam cũng đa dạng, phong phú không kém với hàng ngàn mặt hàng khác nhau như: trái cây, trái cây sấy khô các loại, hải sản khô, các loại kẹo bánh đặc trưng vùng miền, các loại gia vị - nước chấm, các loại rượu đặc sản, cà phê, trà… Sản phẩm quà tặng của Việt Nam là một trong những nét hấp dẫn, góp phần quảng bá hình ảnh quốc gia một cách hiệu quả.
5. Việt Nam: Đất nước có nhiều món ăn gia đình đặc trưng và hấp dẫn nhất thế giới
Bữa cơm gia đình của người Việt từ lâu đã trở thành một nét đẹp văn hóa với rất nhiều ý nghĩa đối với mỗi con người. Đó là biểu tượng của sự gắn kết, yêu thương, đoàn viên và sum họp.
Bữa cơm gia đình của người Việt thường được dọn chung trong một “mâm” và thương được gọi là “mâm cơm” với tất cả các món ăn được dọn cùng lúc để các thành viên trong gia đình cùng ăn. Với nền văn hóa nông nghiệp lúa nước ngàn năm, “cơm” là loại tinh bột chủ yếu được dùng trong bữa cơm gia đình truyền thống của người Việt Nam. Người Việt có thể ăn cơm gần như tất cả các buổi trong ngày, nhưng thường là buổi trưa và buổi tối; đặc biệt là buổi tối được xem là thời gian cả gia đình quây quần sum họp bên mâm cơm sau một ngày dài học tập và làm việc. Các món ăn kèm với cơm khá đa dạng và được chế biến từ đơn giản cho tới cầu kỳ và hương vị cũng phong phú tùy vào nguyên liệu đặc trưng của vùng miền. Một bữa ăn trong mâm cơm người Việt Nam sẽ có 3 đến 4 món ăn kèm với cơm. Các món ăn kèm bao gồm 1 hoặc 2 món mặn (thịt, cá, tôm, mực, trứng… thuộc nhóm chất đạm), 1 hoặc 2 món rau xào hoặc luộc (thuộc nhóm chất xơ), 1 món canh, và đặc biệt luôn có nước chấm (được làm từ các loại mắm đặc trưng riêng của từng vùng miền) đi kèm bữa cơm. Nét độc đáo của mâm cơm gia đình Việt Nam ngoài các món ăn chiên, xào, hấp, luộc… phải kể đến “bát canh” và “chén nước chấm”.
Món ăn gia đình của người Việt cũng dần mở rộng với hệ thống các món ăn như bún, mì, phở, cháo, xôi, lẩu… Những món ăn gia đình vì vậy ngày càng phong phú hơn, đa dạng hơn mỗi ngày nhờ bàn tay chăm sóc của các đầu bếp gia đình. Có thể nói, chính những món ăn gia đình đã ngày càng làm dày thêm kho tàng ẩm thực Việt và góp phần gìn giữ các hương vị truyền thống lâu đời của người Việt Nam qua các căn bếp gia đình.
6. Việt Nam: Đất nước sở hữu nhiều món ăn được chế biến từ cây chuối nhất thế giới
Cây chuối đã trở nên vô cùng quen thuộc trong tâm thức mỗi con người Việt Nam và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa người Việt. Cây chuối từ thân, quả, hoa, lá, củ… đều được sử dụng trong đời sống.
Ngoài ăn trực tiếp thì các món ngon từ trái chuối chín có thể kể đến: Bánh chuối hấp nước cốt dừa, chuối nếp nướng, chuối xào dừa, chuối rim đường, bánh chuối nướng, bánh chuối hấp, kem chuối... Trái chuối xanh có thể dùng trong các món: Cá kho chuối xanh, mứt chuối xanh, canh chuối xanh, chuối xanh ngào đường, chuối sấy, ốc nấu chuối xanh (ốc om chuối đậu), chuối xanh xào lá lốt, chân giò om chuối, cá om chuối đậu, lươn om chuối xanh, cà ri chuối xanh, chuối xanh chiên giòn, canh cua đồng nấu chuối xanh... Thân chuối có thể dùng ăn kèm với các món canh chua, bún nước, hoặc bào sợi xào với các loại nguyên liệu khác nhau như mực nộm thân chuối, gỏi gà thân chuối, thân chuối xào lươn… Hoa chuối là loại nguyên liệu để tạo nên các món nộm tươi mát thơm ngon với vị bùi, giòn như: Gỏi vịt hoa chuối, gà hấp hoa chuối, hoa chuối non tẩm bột rán, nộm hoa chuối tai heo... Hoa chuối thái mỏng kết hợp làm rau sống cho các loại bún, đặc biệt là bún bò Huế hay món bánh đa cá rô đồng… Củ chuối lại được dùng om lươn, nấu xương, làm nộm và cho vị rất đặc biệt.
Có thể nói, người Việt đã tạo ra một hệ thống các món ăn chế biến từ cây chuối vô cùng đa dạng và thơm ngon với hàng trăm cách chế biến độc đáo và tận dụng được hầu như tất cả bộ phận của cây chuối.
